Bedenk dat je, juist in deze periode van onzekerheid, meer dan ooit een voorbeeld bent voor je kind. Ook al heb je een opstandige puber thuis, stiekem kijken ze toch naar jou als voorbeeld voor hun eigen gedrag. Kijk dan ook kritisch naar je eigen gebruik van tabak, alcohol en andere drugs en bedenk ook dat het gebruik van alcohol, tabak en drugs zorgt voor een verlaging van je weerstand. Dit maakt je vatbaarder voor het coronavirus.

Houd je aan de richtlijnen van het RIVM en bespreek met je kind waarom het belangrijk is dat hij/zij zich hieraan houdt.

Naast dat het consequenties kan hebben voor de gezondheid van anderen, kun je ook een flinke boete krijgen als je de regels overtreedt. Het is net als met alcohol drinken onder de 18, dit is verboden en hier staan boetes voor. Zorg dat je kind zich hier bewust van is, bespreek de gevolgen die het kan hebben als je kind de regels niet volgt.

Geef je kind ook de ruimte.

Een frisse neus halen buiten is belangrijk, maar houd dan wel de volgende regels in acht:

• • Niet meer dan 3 personen bij elkaar.
  • Houd 1,5 meter afstand.
  • Blijf thuis bij verkoudheid, griep en/of koorts.

Houd het contact met elkaar goed, vooral nu je dagelijks zoveel bij elkaar in de buurt bent.

Wees lief voor elkaar, gebruik deze tijd om samen leuke dingen te doen. Vraag wat je kind leuk vindt om te doen. Ga bijvoorbeeld samen koken of fietsen. Bouw een klimmuur in de tuin of leer een instrument bespelen. Speel bordspelletjes of ga samen gamen.

Bied structuur, een dagritme en duidelijke regels. En zorg voor consequenties en beloningen.

Betrek je kind hierbij, dan zijn ze eerder geneigd om de regels na te leven. Beloon positief gedrag op korte termijn (bijv. meer gametijd als huiswerk goed gemaakt is). Indien je een consequentie inzet als je kind zich niet aan de afspraken houdt, zorg dan wel dat dit passend en haalbaar is in deze tijd.

Denk ook aan je eigen rust en de rust van je kind.

Doe ook af en toe dingen apart van elkaar, ga bijvoorbeeld even alleen fietsen, wandelen of een boek lezen.

De afgelopen periode hebben we veel vragen binnen gekregen van ouders en opvoeders die het even niet meer weten: hoe moet je in deze gekke periode omgaan met je kind of puber, die nu meer thuis zit dan normaal, en hoe moet je nou omgaan met eventueel middelengebruik?! Dat je met die vragen zit is heel logisch. Wij geven je graag een aantal tips:

Blijf met elkaar in gesprek.

Houd het contact met elkaar goed, vooral nu je dagelijks zoveel bij elkaar in de buurt bent. Bespreek ook met je kind wat hij leest of hoort over roken, alcohol, andere drugs en over het coronavirus.

Bied structuur en duidelijke regels.

Betrek je kind ook hierbij, dan zijn ze eerder geneigd om de regels na te leven. Het is belangrijk om, wat betreft middelengebruik, dezelfde regels te hanteren als normaal.

Leer je kind ‘nee’ zeggen.

Nu we allemaal zoveel mogelijk thuis moeten blijven, hebben we waarschijnlijk genoeg tijd om met elkaar in gesprek te gaan. Een kind in de puberteit wil graag ‘erbij horen’ en nee zeggen kan daardoor lastiger zijn. Bespreek alvast hoe je kind nee kan zeggen in lastige situaties, die hij ongetwijfeld gaat meemaken. Bedenk dat je, juist in deze periode van onzekerheid, meer dan ooit een voorbeeld bent voor je kind. Ook al heb je een opstandige puber thuis, stiekem kijken ze toch naar jou als voorbeeld voor hun eigen gedrag. Kijk dan ook kritisch naar je eigen gebruik van tabak, alcohol en andere drugs.

Heb oog voor de weerstand van je kind.

Een goede algemene weerstand is erg belangrijk om snel te herstellen van een ziekte, vooral in deze tijd is dat erg belangrijk. We weten dat tabak, alcohol en andere drugs een invloed kan hebben op je weerstand. Met name bij mensen die roken, kan het coronavirus heftiger zijn.

Maak gebruik van betrouwbare bronnen.

Het is mogelijk dat je kind heel veel informatie binnenkrijgt via social media, zoals Instagram, Facebook, Snapchat, maar niet alles is per se waar. Bedenk ook: er gaat op dit moment veel nepnieuws rond over het coronavirus. Blijf betrouwbare bronnen bezoeken zoals het RIVM en Rijksoverheid.

Neem gerust contact met ons op voor een adviesgesprek. Dat kan telefonisch via 020 – 590 1330 of stuur een mail naar preventie@jellinek.nl.

En lees hier meer tips over leven met een puber in tijden van Corona.

We kunnen er niet omheen. Het coronavirus heeft Nederland en de wereld in zijn greep en houdt ons flink bezig.

We kunnen deze periode niet fysiek samenkomen en maken ons misschien ongerust over wat er gaat komen en over onze gezondheid of die van onze naasten.  Het is verleidelijk om onze zorgen weg te drinken met een flink glas alcohol. Maar er zijn gezondere manieren om onze stress te managen.

Het behoud van een goede weerstand is belangrijker dan ooit. Het gebruik van alcohol en ook andere drugs brengen opeens heel andere risico’s met zich mee. Hoe zit dat, wat zijn dan die risico’s en wat betekent dat voor jou?

Wat zijn de risico’s van gebruik van alcohol, tabak en andere drugs in combinatie met het coronavirus?

• Het gebruik van alcohol, tabak en andere drugs verlaagt de weerstand. ​Dit maakt je vatbaarder voor de negatieve gevolgen van het virus. ​
• Ook kun je besmet raken door contact met de mensen met wie je drinkt. Zeker onder invloed van alcohol ben je minder alert op de leefregels zoals anderhalve meter afstand houden.
• Daarnaast proberen we met elkaar de druk op de gezondheidszorg zo veel mogelijk te beperken. Door je alcoholgebruik onder controle houden verminder je het risico op ziekte en ongevallen.

Hoe werkt alcohol?

Alcohol heeft een verdovende werking waardoor je misschien in eerste instantie ontspanning ervaart. Maar nadat de verdoving van alcohol is uitgewerkt in het brein, ervaar je waarschijnlijk juist meer angst. Ook op de langere termijn kan het gebruik van alcohol ook nadelige effecten hebben

• Door alcohol slaap je minder diep en zul je minder ontspannen ontwaken,
• Gevoelens van angst en depressie worden versterkt door alcohol,
• Ook eenzaamheid wordt groter als alcohol je grootste vriend is.

Waarom is gebruik van alcohol, tabak en andere drugs slecht voor je weerstand?

Het gebruik van alcohol, tabak en andere drugs heeft grote invloed op je weerstand. Zo beïnvloed het bijvoorbeeld je eet- en slaappatroon. Voor je weerstand is het belangrijk dat je goed eet en slaapt. Alcohol en sommige drugs zorgen ervoor dat je minder trek hebt in eten. Hierdoor eet je minder of minder gezond voedsel dan je lichaam nodig heeft. Ook geldt bij gebruik van alle middelen dat de kwaliteit van je slaap flink achteruit gaat.

Er zijn behalve de invloed op het eet- en slaappatroon nog meer redenen waarom alcohol slecht is voor de weerstand. Lees hier meer over op deze pagina: Welke invloed heeft alcohol op het immuunsysteem?

Wat kan ik doen om de risico’s te beperken als ik toch alcohol, tabak of andere drugs wil gebruiken?

• Doe rustig aan met alcohol en gebruik geen andere drugs.
• Combineer geen kalmeringsmiddel of slaapmedicatie met alcohol. Hiermee verklein je de kans dat je medische hulp nodig hebt, bijvoorbeeld door vallen.
• Slaap goed, eet gezond, blijf in beweging (sporten, wandelen, fietsen) en behoud een normaal ritme voor een optimale weerstand.
• Zorg dat je contact houdt met je familie en vrienden telefonisch of online.
• Alcohol en andere drugs beïnvloeden je beoordelingsvermogen, houd hier rekening mee.

Laten we juist nu elkaar helpen en inspireren om zo alert, gezond en positief mogelijk te blijven!

Ik wil graag hulp bij minderen of stoppen, waar kan ik terecht?

• Er zijn gratis en online zelfhulp programma’s beschikbaar, zoals www.zelfhulpalcohol.nl
• Hulp bij het minderen of stoppen met alcohol voor 55 plussers, kijk op www.moti55.nl of meld je aan via moti55@jellinek.nl voor een adviesgesprek.

Ik maak me zorgen over het alcohol- of drugsgebruik van mijn partner/naaste

• Jellinek biedt verschillende mogelijkheden aan ter ondersteuning van partners en andere naasten van verslaafden. Kijk op onze website en/of stuur een mail naar sterkernaast@jellinek.nl dan nemen wij contact met je op.
• Jellinek biedt ook (online) ondersteuning aan kinderen van verslaafde ouders. Kijk op onze website of stuur je vraag naar koppkov@jellinek.nl

Mijn vraag staat er niet tussen. Waar kan ik terecht met vragen?

• Jellinek Advieslijn: 088 – 505 1220 (dagelijks van 09.00 tot 17.00).
• Jellinek Vraag & Antwoord service
• Chat alcohol & drugs: dagelijks van 13.00-17.00u direct in contact met een medewerker.
• snelbeterinjevel.nl voor wie stress ervaart, piekert of slecht slaapt.
• https://www.mijnihelp.nl hier vind je informatie, steun en cursussen.

Waar vind ik betrouwbare informatie over het coronavirus?

• RIVM: Actuele informatie en adviezen over COVID-19
• Rijksoverheid: een breed overzicht van veelgestelde vragen voor werkgevers en werknemers, informatie over de meldingsplicht voor artsen en adviezen voor reizigers.
• Nederland wereldwijd: direct naar adviezen voor reizigers. Dit is een gezamenlijke website van alle Nederlandse vertegenwoordigingen wereldwijd. Hieronder vallen ambassades, consulaten en handelskantoren.
• NHG dossier COVID-19: informatie en adviezen over hoe huisartsen te werk gaan bij verdenking van het virus
• thuisarts.nl: algemene website voor mensen die zoeken naar informatie over gezondheid en ziekten.

Hoe kom ik er achter of iets fake news is?

Nepnieuws of ‘fake news’ is al langer een probleem en kan bijdragen aan het versterken van angstgevoelens. In WhatsApp groepen zien we regelmatig nepnieuws berichten voorbij komen die tot onrust leiden of mensen aanzetten de verkeerde dingen te doen.

Waarom maken mensen eigenlijk nepnieuws? Hoe herken je nepnieuws? En welke rol speel je zelf in de verspreiding? Goede info en tips vind je op de website van Mediawijsheid.

Versie: april 2020

Het gebruik van drugs is nooit zonder risico, maar door het coronavirus moet je met nog meer dingen rekening houden. Ben je toch van plan drugs te gebruiken? Unity heeft hier een informatieve pagina voor gemaakt, bekijk deze hier:

Coronavirus en alcohol, tabak en ander drugsgebruik

Sommige mensen kunnen soms agressief worden nadat ze alcohol hebben gedronken. Anderen worden alleen maar vrolijk na een glas wijn, wat veroorzaakt dit verschil? Dit komt door het genetische verschil tussen mensen en het effect dat alcohol heeft op de hersenen.

Alcohol beïnvloedt meerdere delen van je hersenen. Hieronder vallen je frontale kwab (achter je voorhoofd), je beloningscentrum en je amygdala. Je frontale kwab regelt de impulscontrole en wordt door alcohol op een lager pitje gezet, hierdoor denk je minder na over je acties. Je beloningscentrum wordt geprikkeld dus daardoor voel je je lekker en zelfverzekerd. Je amygdala wordt ook extra gestimuleerd, deze regelt normaal gesproken je reactie op bedreigingen. Doordat deze gestimuleerd wordt zal je situaties sneller als bedreigend ervaren waardoor je sneller agressief reageert. Dus als iemand tegen je aan botst in de kroeg, zal je sneller agressief worden. Bekijk ook de animatie drugs in de hersenen om te zien hoe alcohol precies in de hersenen werkt.

Je genen bepalen de balans tussen verschillende neurotransmitters in deze hersengebieden. Dit is de basis van bepaalde karaktereigenschappen. Alcohol verstoort de werking van sommige neurotransmitters en vergroot hierdoor sommige karaktereigenschappen. Zo zal bijvoorbeeld bij iemand waarbij de amygdala actiever is dronkenschap sneller leiden tot agressief gedrag.

Om dit te voorkomen zal je dus moeten ingrijpen in de neurotransmitter balans in deze hersengebieden. Dit is echter zeer complex en hier is nog geen medicijn voor. Er valt dus helaas niet zo veel aan te doen. Iemand zou wel bepaalde karaktertrekken kunnen oefenen, bijvoorbeeld impulscontrole. Dit is echter wel moeilijk en het is de vraag of het oefenen nog helpt als er een stevige borrel in zit. Je valt dan namelijk al gauw terug in oud gedrag. Het belangrijkste is dat je van jezelf weet dat je het hebt. Vervolgens kan je kijken na hoeveel drankjes je je zo gaat gedragen zodat je het de volgende keer kan zien aankomen en op tijd kan stoppen met drinken.

MAO-A, 2008

Uit Fins onderzoek uit 2008 blijkt dat mensen met een hyperactief MAO-A gen vaker agressief gedrag vertonen als ze hebben gedronken. MAO is een enzym wat o.a. neurotransmitters afbreekt. MAO-A is hier een variant op die vooral serotonine en noradrenaline afbreekt. Het lijkt er dus op dat mensen met een hyperactief MAO-A gen meer MAO enzymen produceren en dus sneller neurotransmitters als serotonine en noradrenaline afbreken.

Kanttekening bij dit onderzoek is dat de onderzoekspopulatie bestond uit Finnen die een alcohol gerelateerd misdrijf hadden gepleegd. Hiervan had een groot deel borderline of een antisociale stoornis. Hiervan dronken de deelnemers met het met het hyperactieve MAO-A gen meer alcohol en vertoonden vaker agressief gedrag. Of dit te vertalen is naar de gewone populatie is de vraag.

Bron: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2768292/

Uit een vervolg onderzoek hierop bleek dat bij vrouwen het hyperactieve MAO-A gen vooral in interactie met slechte sociale omstandigheden (slechte familie relaties, misbruik etc.) agressie en alcoholmisbruik voorspelde, niet het gen alleen.

Bron: http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0376871607003560

HTR2B Q20, 2011

In een ander onderzoek van een aantal van dezelfde Finse onderzoekers bleek dat mensen die een gemuteerde variant van de serotonine B receptor (HTR2B Q20) meer moeite hebben met impuls controle en een grotere kans hebben om agressief gedrag te vertonen. Relatief veel mensen hebben dit, en in het dagelijks leven is dit niet zo’n probleem. Echter als er alcohol wordt gedronken leidt dit sneller tot agressief gedrag.

Een probleem bij dit onderzoek is dat het gebruik heeft gemaakt van de Finse populatie. En aangezien het Finse volk een specifieke set genen heeft ten opzichte van andere volken kan dit resultaat niet direct vertaald worden naar andere populaties.

Bron: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3183507/

Inschatten van toekomstige consequenties van gedrag, 2011

Dr. Bradman van Ohio State University heeft onderzoek gedaan naar persoonlijkheidstrekken en de kans op het vertonen van agressief gedrag na het drinken van alcohol. Er bleek dat mensen die een bepaalde persoonlijkheidstrek niet hadden een grotere kans hadden om agressief gedrag te vertonen. Het ging hierbij om het kunnen inschatten van toekomstige consequenties van vertoond gedrag. Mensen die hier wel goed over konden nadenken waren minder agressief tegen anderen en het drinken van alcohol veranderde hier niet veel aan. Mensen die zich vooral op het hier en nu focussen en weinig nadenken over consequenties vertonen vaker agressief gedrag. Dit effect kan minimaal zijn als iemand nuchter is maar dit wordt uitvergroot als er alcohol in het spel is. Alcohol heeft een myopisch effect, dat wil zeggen dat het ervoor zorgt dat je meer op de korte termijn gaat denken. Dit kan gevaarlijk zijn voor mensen die dit in het dagelijks leven ook al meer doen.

Versie: augustus 2020

Zelfstandig stoppen na langdurig overmatig gebruik

Als je langdurig en veel alcohol hebt gedronken kan het zijn dat stoppen met drinken risico’s met zich meebrengt. Dit komt doordat het lichaam zo gewend is aan een dagelijkse dosis alcohol dat het niet meer zonder kan. Als je langere tijd veel alcohol hebt gedronken is het belangrijk dat je niet zonder begeleiding stopt met drinken. Het gevolg kan zijn dat je last krijgt van allerlei verschijnselen, sommige hiervan kunnen erg gevaarlijk zijn, zoals een delier of een insult.

Overige risico factoren

Daarnaast is het verstandig om contact op te nemen met je huisarts als je wilt stoppen met drinken indien er sprake is van een chronische lichamelijke/psychische aandoening en/of medicijngebruik of veel lichamelijke/psychische klachten. Bijvoorbeeld bij:

Lichamelijke aandoeningen:

• suikerziekte
• hart- en vaatziekten
• zwangerschap
• epileptisch insult doorgemaakt
• delirium doorgemaakt

Lichamelijke klachten:

• gevoelsstoornissen
• loopproblemen
• braken
• diarree
• slechte voedingstoestand

Psychische klachten:

• angst
• manie
• depressie
• zelfmoordgedachten
• psychose
• geheugenproblemen
• hallucinaties
• zelfbeschadigend gedrag

Versie: augustus 2019

Hieronder hebben we een aantal antwoorden voor jou verzameld over de invloed van alcohol op je immuunsysteem. Dit is nu extra relevant ten tijde van het coronavirus. Heb je nog een andere vraag? Stel deze dan via Vraag & Antwoord.

Is alcohol slecht voor je immuunsysteem?

Ja. Er is veel onderzoek gedaan naar alcohol en immuniteit. En daarin zien we dat overmatig alcoholgebruik een slechte invloed heeft op het immuunsysteem en de weerstand. Overmatige drinkers zijn vatbaarder voor infecties als longontsteking, hiv en tbc. 

Vanaf hoe veel glazen alcohol kun je een effect op je immuunsysteem verwachten?

De gezondheidsraad adviseert om geen alcohol te drinken. En als je dat wel doet, om niet meer dan 1 glas per dag te drinken. Voor je immuunsysteem ligt die grens op maximaal 2 glazen per dag. 

Waarom heeft alcoholgebruik een slechte invloed op het immuunsysteem?

De darmen bevatten veel gezonde bacteriën die onderdeel zijn van ons immuunsysteem. Deze good guys worden verstoord door overmatig alcoholgebruik. Hierdoor kunnen zij hun werk minder goed doen.

Daarnaast kan alcohol bijdragen aan de ontwikkeling van het leaky gut syndrome. Dit betekent dat er een lek kan ontstaan in de beschermende slijmvliezen in de darmen. Hierdoor worden deze gevoeliger voor slechte invloeden zoals virussen en bacteriën.  

Ik drink niet dagelijks. Moet ik mij dan ook zorgen maken?

Drink je alleen in het weekend, maar dan wel veel glazen in korte tijd (binge-drinken)? Ook dan is er al een verstoring in de darmen te zien. Dit effect is al zichtbaar binnen 24 uur en het duurt enkele dagen tot het evenwicht weer hersteld is. Dit maakt je vatbaarder slechte invloeden zoals virussen en bacteriën.  

We spreken van binge-drinken wanneer je 5 of meer glazen tijdens 1 gelegenheid drinkt. 

Ik ben een stevige drinker en maak me zorgen om corona. Heeft het nog zin om te stoppen met drinken?

Jazeker! Vooral op jongere leeftijd zien we dat het immuunsysteem zich in 4 tot 10 dagen na onthouden van alcohol weer kan herstellen. 

Op latere leeftijd spelen er ook andere factoren mee die ervoor zorgen dat het immuunsysteem uit balans raakt. Toch heeft het ook dan nog zin om te minderen of stoppen met alcohol. 

Ik ben al wat ouder. Heeft het nog zin om te stoppen met alcohol?

Het is nooit te laat om te minderen of stoppen met alcohol. Alcohol is niet alleen slecht voor je immuunsysteem maar ook voor je algehele gezondheid. Ben je minder gezond, dan loop je meer risico op een ernstiger verloop van ziektes zoals corona. 

Stress is toch ook ongezond?

Alcohol is niet goed voor je immuunsysteem. Datzelfde geldt voor chronische stress. Hoewel het erop lijkt dat beperkt gebruik van alcohol (max. 2 glazen) geen grote gevolgen heeft voor je immuunsysteem, is het een slecht idee om deze middelen langdurig of vaak te gebruiken om te ontspannen. Het risico op functioneel of problematisch gebruik licht op de loer. Zeker nu veel verplichtingen zijn weggevallen. Probeer daarom andere manieren te vinden om te ontspannen. 

Ik wil minderen of stoppen met alcohol, maar het lukt me niet. Wat kan Jellinek voor mij doen?

Telefonisch advies

Onze collega’s zijn op werkdagen tussen 09.00 en 17.00 bereikbaar voor telefonisch advies over minderen of stoppen met alcohol. Je kan ze bereiken via 088 – 505 1220.

Online hulp

De Jellinek Online Zelfhulp Alcohol  is een online programma dat je helpt om je alcoholgebruik onder controle te krijgen. De Jellinek Zelfhulp Alcohol is anoniem, gratis en zelfstandig. Je wordt geholpen door het maken van opdrachten en je kan steun vinden bij andere deelnemers op het forum. Je registreert je gebruik en je leest alles over alcohol en de impact van alcohol op je gezondheid. Je kunt gemakkelijk een account aanmaken op www.zelfhulpalcohol.nl.

Behandeling

Jellinek biedt ook behandeling. De behandelopties zijn op het moment beperkt, maar we zijn hard aan het werk om iedereen de hulp te bieden die nodig is. Neem contact op met 088 – 505 1220 voor meer informatie over wat we voor je kunnen betekenen.

Deze Q&A kwam tot stand met medewerking van Huub Savelkoul, hoogleraar Immunologie aan de Wageningen Universiteit.

Meer weten over het coronavirus en weerstand? Bekijk dit online college van Huub Savelkoul, hoogleraar immunologie aan de Wageningen Universiteit.

Meer lezen over middelengebruik en weerstand? Lees dit artikel van Unity.

Versie: april 2020

Bij een black out kun je een bepaalde periode van de voorgaande nacht je niet meer herinneren. Dit komt omdat alcohol de werking van je geheugen verstoort. Herinneringen in je kortetermijngeheugen worden hierdoor niet opgeslagen in je langetermijngeheugen. Het langetermijngeheugen functioneert de volgende dag ook nog slechter. Het is dus echt een tijdelijke geheugenstoornis. Dit is behoorlijk schadelijk.

Daarnaast is het bij mensen waarbij het vaker gebeurt een indicatie dat diegene gevoeliger is voor de risico’s van alcohol. Die persoon moet dus meer oppassen of heeft zelfs al een beginnend alcoholprobleem.

Out gaan betekent dat je als het ware bewusteloos raakt door de alcohol. Ook dit is zeer schadelijk voor het lichaam. Wanneer dit gebeurt loop je een vergrote kans op onderkoeling, orgaanschade, ademhalingsproblemen en in sommige gevallen zelfs een coma.

Het is opvallend hoe licht er soms gedacht wordt over een black out of out gaan. Mensen denken dat het bij een avondje stappen hoort. Velen zijn zich niet bewust van de risico’s en de schade die dit met zich meebrengt. Het is juist een duidelijk teken van je lichaam dat je het de volgende keer iets rustiger aan moet doen.

Versie: augustus 2019

Overweeg je om minder te drinken? Of wil je graag meer controle over je gebruik? Wij hebben wat tips voor je op een rijtje gezet.

Versie: augustus 2019

De mate van dronkenschap hangt natuurlijk samen met de hoeveelheid alcohol. Hoe meer alcohol je drinkt, des te meer dronken je wordt. Met meer alcohol bedoelen we het alcoholpercentage (1 glas bier is evenveel alcohol als een shotje, zie de pagina Wat is een standaardglas?). Wanneer je grote hoeveelheden alcohol in een korte tijd drinkt dan is er sprake van Binge-drinken. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor je gezondheid. Lees hier meer over Binge-drinken.

Je wordt dronken wanneer je lever niet meer instaat is om de alcohol snel genoeg af te breken. Des te meer dronken je bent, des te meer alcohol schade aan je lichaam toedient. Dit betekent niet dat alcohol geen schade heeft wanneer je er niet dronken van wordt. Iemand kan namelijk tolerantie opbouwen. Dat wil zeggen dat je zo vaak alcohol gebruikt dat je lichaam zich aanpast waardoor je de effecten minder voelt. Dit betekent echter niet dat er geen schade wordt veroorzaakt. Het is aangetoond dat er geen veilige dosis alcohol bestaat. Al bij één glas is de kans op verschillende ziektes groter.

Lees hier meer over de risico’s van alcohol.

Versie: januari 2020

Nee, dat is het niet. Alcohol is een giftige stof die de maagwand irriteert. Wanneer je op een lege maag gaat drinken loop je meer kans op buikkrampen en overgeven.

Daarnaast vergroot je de kans op een alcoholvergiftiging.

Bovendien raden we aan alleen een alcoholisch drankje te nuttigen omdat je de smaak lekker vindt. Als je drinkt, drink dan met mate. Drink niet met het doel om dronken te worden.

Versie: augustus 2019

Nee, dat is het niet. Hoewel je misschien wel minder alcoholische vloeistof binnenkrijgt. Is deze wel sterker en kan je maagwand irriteren. Bovendien ben je sneller geneigd om er meer van te drinken omdat je minder snel vol zit. Hiermee vergroot je de kans op een alcoholvergiftiging. Het 1 is dus niet beter dan het ander.

Versie: augustus 2019

Door het drinken van shotjes word je niet eerder dronken dan door het drinken van bier. Sterke drank wordt wel iets sneller opgenomen, maar bij alle alcoholische glazen wordt gebruik gemaakt van zogenaamde ‘standaard glazen’. In bier zit minder alcohol dan bijvoorbeeld in sterke drank. Maar het glas van een shotje is dan ook veel kleiner dan een bierglas. Zo zit in elk standaardglas (zoals je deze in de horeca bestelt) uiteindelijk evenveel alcohol!

Qua alcoholpercentage staat 1 (klein) shotje dus helemaal gelijk aan 1 (groter) glas bier. 1 shotglaasje bevat minder vloeistof dan 1 glas bier. Maar er zit evenveel alcohol in.

Lees hier meer over deze standaardmaten.

Versie: augustus 2019

Overmatig alcoholgebruik is schadelijk voor de ontwikkeling van de hersenen. Je hersenen ontwikkelen zich tot hun 24e. Tijdens de puberteit neemt het aantal verbindingen tussen hersencellen toe. Ook het deel van de hersenen, dat verantwoordelijk is voor redeneren en plannen en zelfbeheersing, is in de puberteit nog volop in ontwikkeling. Een belangrijk hersengebied voor leren en geheugen is de hippocampus. Ook dit deel van de hersenen is tijdens de puberteit nog volop in ontwikkeling. Alcohol kan deze ontwikkelingen nadelig beïnvloeden.

Bij onderzoek naar de invloed van alcohol op de hersenen worden meestal jongeren met alcoholproblemen vergeleken met jongeren die geen alcoholproblemen hebben. Dit zegt dus nog niet direct iets over jongeren die zo nu en dan te veel drinken. Wel wijzen alle verschillende onderzoeken in de richting van schade.

Hippocampus en witte stof

Bij jongeren met alcoholproblemen blijkt dat de hippocampus kleiner is dan bij jongeren die niet drinken. Ook blijkt dat zij minder witte stof in de hersenbalk hebben. Dat wil zeggen dat de zenuwcellen minder uitlopers hebben. De kleinere hippocampus en minder witte stof kunnen een negatieve invloed hebben op denken en geheugen.

Hersenactiviteit

Verder blijkt dat bij jongeren met alcoholproblemen de hersenactiviteit minder is. Hersenactiviteit kan gemeten worden door de concentratie zuurstof in het bloed vast te stellen. Jongeren met alcoholproblemen hebben bij bepaalde geheugentesten lagere zuurstofconcentraties in de hersenen dan jongeren die geen alcoholproblemen hebben. Ook blijkt dat jongeren met alcoholproblemen slecht scoren op geheugentests en op tests die leren en ruimtelijk inzicht meten.

Er is ook onderzoek gedaan bij ratten en muizen. Het bleek dat jonge ratten al bij weinig alcohol slechter presteerden op geheugentesten dan ratten die geen alcohol kregen. Bij oudere ratten werd dit effect alleen gevonden als ze veel alcohol kregen. Jonge ratten lijken dus gevoeliger voor alcohol dan oudere ratten.

Jongeren hebben daarnaast een groter risico op een alcoholvergiftiging dan volwassenen omdat het lichaam kleiner is dan dat van volwassenen en niet gewend is aan alcohol.

Je geeft aan dat je al wel eens hebt gedronken en vraagt of dit schadelijk is. Ik zou me nu nog niet al te veel zorgen gaan maken over blijvende gevolgen. Maar probeer er verder zo lang mogelijk ermee te wachten. Of in ieder geval zo min mogelijk te drinken. Voorkomen is beter dan genezen. Het is goed dat je hier over na denkt en ook bewust mee bezig bent. Je hebt immers maar 1 lichaam.

Je kunt hier nog heel veel informatie vinden over alcohol. Bijvoorbeeld filmpjes van hoe alcohol werkt in je lichaam en je hersenen. En meer lezen over de risico’s.

Versie: februari 2017

Vermoeidheid kan optreden wanneer je stopt met het gebruik van alcohol. Dit wordt een onthoudingsverschijnsel genoemd. Lichte onthoudingsverschijnselen zijn normaal en komen vaak voor. Meestal verdwijnen lichte onthoudingsverschijnselen na ongeveer een week. Vermoeidheid is het onthoudingsverschijnsel dat het langst aanhoudt. Je kunt hier nog een behoorlijk lange tijd last van houden. Hoelang de onthoudingsverschijnselen duren en hoe hevig ze zijn heeft onder andere te maken met hoelang en hoeveel er gedronken is, de lichamelijke conditie en gevoeligheid.

Wanneer je last hebt van zwaardere onthoudingsverschijnselen. Of de verschijnselen houden lang aan. Ga dan toch even langs je huisarts. Tijdelijke medicatie of geruststelling en tips kunnen helpen om je door deze eerste moeilijke periode heen te helpen. De huisarts kan jou eventueel ook verwijzen naar een instelling voor verslavingszorg, die jou met kortdurende hulp en medische begeleiding kan helpen de eerste maanden goed door te komen.

Zorg in ieder geval voor goede lichaamsbeweging. Maak er een gewoonte van om minstens 1 á 2 uur te sporten of te wandelen. Op deze manier word je “gezond moe” omdat je iets hebt gedaan. Als je te weinig beweegt omdat je al moe bent, wordt de moeheid alleen maar erger. Let op gezonde voeding en drink veel water. Neem daarnaast vitamine B tabletten als aanvulling op jouw dagelijkse eten.

Je zult op den duur ook weer beter gaan slapen. Probeer een goed dag- en nachtritme in te bouwen in jouw leven omdat de vermoeidheid anders langer aan kan houden. Dus ga pas naar bed als je echt moe bent, maar sta elke dag op een vast moment en bij voorkeur vroeg in de ochtend op. En probeer overdag niet te slapen, hoe moe je ook bent. In het begin is het misschien lastig opstaan, maar je zult dan ’s avonds eerder moe worden en steeds vroeger naar bed gaan, totdat je op een gegeven ogenblik een vast tijdstip kunt bepalen om te gaan slapen en om op te staan. Dit ritme zorgt voor structuur van jouw dag.

Lees op de Jellinek website meer over de onthoudingsverschijnselen die je kunt voelen, hoelang die kunnen duren en hoe je er mee om kunt gaan.

Versie: augustus 2019

Kan alcoholvrij bier een goed alternatief zijn, als je geen alcohol meer drinkt?

Het is per persoon verschillend of alcoholvrij bier een goed alternatief kan zijn voor alcohol. Als het mensen helpt om geen echte alcohol te hoeven drinken, dan is het niet persé een bezwaar.

Wel kan het drinken van alcoholvrij bier de trek in ‘echt’ bier oproepen en associaties met alcohol en de sfeer daaromheen in stand houden.

De drinker moet ook goed opletten dat het om echt alcoholvrij bier gaat door goed het etiket te lezen of er ook daadwerkelijk 0% alcohol in zit.

Lees meer bij Wat is het verschil tussen alcoholvrij en alcoholarm bier en het advies over alcoholvrij bier op AlcoholInfo.nl.

Versie: augustus 2019

Is het minder schadelijk om iedere dag, maar dan wel verspreid over de hele dag bijvoorbeeld 6 flesjes bier in 8 uur te drinken?

Per glas heeft je lichaam zo’n 1,5 uur nodig om de alcohol af te breken. Je zou dus kunnen stellen dat het alcoholpercentage in het bloed nooit te hoog wordt, als je zo’n 1,5 tot 2 uur wacht met het volgende glas. Met glas bedoelen we een standaardglas. Elke alcoholsoort heeft zijn eigen standaardglas, maar per saldo bevat elk glas dezelfde hoeveelheid pure alcohol.

Is op deze manier drinken minder schadelijk? Nee, niet echt. Ook dit geleidelijk of verspreid over de dag drinken van alcohol is schadelijk. Dat komt omdat alcohol een schadelijke stof is. Alcohol tast je hersenen en lever aan, waardoor je geheugen, het concentratievermogen en je lichamelijke gezondheid achteruit gaan. Je hebt meer kans op ziekten als slokdarmkanker, leverkanker en borstkanker. Daarnaast neemt de kans op diabetes toe en je hebt meer kans op overgewicht. Ook ziekten als depressie en angststoornissen komen meer voor als je alcohol drinkt.

Het enige risico dat je vermijdt door gespreid te drinken is het outgaan door de alcohol. Lees meer over outgaan.

Het beste is om helemaal geen alcohol te drinken. Maar als je het toch doet kun je de schade beperken door je aan de Nederlandse richtlijn voor alcohol te houden:

• maximaal 1 glas per dag
• minimaal 2 dagen achter elkaar alcoholvrij

Versie: november 2020

IkPas is een landelijke campagne met als doel: meer bewust om te gaan met alcohol. Dat doe je door zelf te ervaren hoe het is om de maand januari geen alcohol te drinken. Dit heet Dry January.

Wanneer?
De campagne start na de feestdagen op 1 januari 2021. Inschrijven kan vanaf 18 november 2020.

Waarom meedoen?
Je wordt je bewuster van je eigen gedrag en keuzes rond alcohol. Je doorbreekt vastgeroeste patronen en ontdekt wat het je oplevert om een maand niet te drinken.

Deelnemers in voorgaande jaren lieten dit weten:

• 62% voelt zich fysiek fitter
• 55% slaapt beter
• 32 % verliest gewicht.

Een groot aantal deelnemers drinkt na deelname bewust minder alcohol dan daarvoor.

Ga jij de uitdaging met jezelf aan?
Je kan je aanmelden via deze link.
Maak een frisse start van het nieuwe jaar en wordt weer bewust van je alcoholgebruik. Jellinek en IkPas helpen je daar natuurlijk bij.

Duurt het te lang voordat de campagne weer start? Dan kan je natuurlijk altijd zelf besluiten een maand niet te drinken. Als je daarvoor tips wilt kan je altijd contact opnemen met de Jellinek Advieslijn: 088 – 505 1220, elke werkdag bereikbaar van 8:30 tot 17:00.
Je laat je naam en vraag achter. Tussen 13:00 en 17:00 word je teruggebeld. 

Nodig je vrienden en familie uit en doe het samen!
Samen meedoen is leuker dan alleen. Na de feestdagen samen een gezonde start van het jaar maken? Nodig je vrienden en familie uit en laat ons weten dat jullie samen mee doen. Samen meedoen is tenslotte leuker dan alleen.

Download hier de materialen
Hieronder kun je beeldmateriaal downloaden. Wil je bewegend beeldmateriaal neem dan contact op met preventie@jellinek.nl.

• Flyer A5 1
• Flyer A5 2
• Poster Amersfoort
• Poster Amsterdam
• Poster Gooi & Vechtstreek
• Poster Utrecht
• Poster Jellinek A3 1
• Poster Jellinek A3 2
• Poster Jellinek A3 3

• IkPas narrowcasting beeld 1
• IkPas narrowcasting beeld 2
• IkPas narrowcasting beeld 3

Versie: november 2020

Er zijn risico’s voor:

• de lichamelijke gezondheid
• de geestelijke gezondheid
• misbruik en verslaving
• het sociaal en maatschappelijk functioneren

De risico’s hebben te maken met de stof zelf, met de manier waarop de drugs toegediend worden (bijv. spuiten/roken) en met de maatschappelijke omstandigheden waaronder gebruikt wordt. Het illegaal zijn van een drug brengt extra risico’s met zich mee.

Lichamelijke gezondheid

Bij lichamelijke risico’s kun je een onderscheid maken tussen risico’s op de korte termijn (overdosis) ofwel acute risico’s en risico’s op de lange termijn (het optreden van allerlei lichamelijke ziekten). Bij het ontstaan van lichamelijke risico’s spelen dosis en frequentie van gebruik een belangrijke rol. De risico’s nemen toe naarmate vaker gebruikt wordt.

Geestelijke gezondheid

Drugs kunnen een negatieve invloed hebben op iemands geestelijke gezondheid. De redenen en motieven van gebruik spelen hierbij een belangrijke rol. Als gebruikt wordt om allerlei moeilijkheden uit de weg te gaan ontwikkelt iemand zich niet. Hij leert dan niet om de moeilijkheden te overwinnen.

Verder kunnen drugs door de frequentie van gebruik, een te grote plaats in iemands leven innemen. Hobby’s en vrienden worden dan verwaarloosd. Drugs worden dan heel bepalend voor de keuzes die iemand in zijn leven maakt.

Risico op misbruik en verslaving

Elke drug heeft een risico op misbruik en verslaving. Van elke 100 mensen die ermee beginnen raken er een aantal verslaafd. Bij alcohol gaat 10% van de mensen die ermee begint teveel drinken en wordt 3% verslaafd. Ook bij cannabis zie je dat 10% van de leerlingen die ermee begint dagelijks gaat blowen.

Maatschappelijke risico’s

Door alcohol en drugs kunnen er maatschappelijke problemen komen bijvoorbeeld door geweld, ruzies of rijden onder invloed. Bij drugs kan dat ook al gebeuren omdat illegaal is. Overmatig gebruik van alcohol en/ of drugs leidt verder tot problemen met relaties of werk.

Versie: september 2019

Wat betreft risico’s kun je alcohol en drugs beoordelen aan de hand van verschillende criteria. Je kunt kijken naar:

• Lichamelijke schade
• Kans op verslaving
• Kans op sociale schade

Verder kun je bij de beoordeling ook nog kijken hoe deze criteria uitpakken bij matig en bij onmatig gebruik. Een eerlijke beoordeling op deze criteria maakt duidelijk dat de risico’s van alcohol en tabak zeker zo groot of misschien wel groter zijn als de risico’s van drugs.

Op deze site is een vergelijking gemaakt tussen alcohol en cannabis. De conclusie is dat alcoholgebruik nooit gezond is maar dat maximaal 1 glas per dag een beperkt risico oplevert. Cannabis moet ook bij matig gebruik gerookt worden en roken is nooit gezond. Daar staat tegenover dat er bij alcohol een aanzienlijke groep is die niet in staat is om matig te gebruiken. Bij overmatig gebruik wordt alcohol riskanter en gevaarlijker dan cannabis.

In 2009 heeft een commissie van experts een rankschikking naar schadelijkheid gemaakt van verschikkende drugs.

Versie: januari 2020

De zogenaamde stepping stone (of gateway drug) theorie stelt dat het gebruik van een bepaald middel kan leiden tot het gebruik van andere, zwaardere middelen. In 1975 werd hier voor het eerst over gepubliceerd. Deze theorie werd in het verleden veel gebruikt om bijvoorbeeld het gebruik van cannabis in diskrediet te brengen.

Er werd verondersteld dat het gebruik van cannabis automatisch leidt tot het gebruik van andere gevaarlijke middelen. Dus ook al lijkt cannabis in sommige gevallen redelijk onschuldig, het gebruik ervan zou volgens de theorie tot problemen met bijvoorbeeld cocaïne of heroïne kunnen leiden.

De wetenschappelijke onderbouwing van deze theorie is echter erg dun. Het is gebaseerd op onderzoek waaruit bleek dat mensen die ooit cannabis hebben gebruikt, een grotere kans hebben om later ook andere middelen te gaan gebruiken. Hierbij is echter de fout gemaakt om verband te verwarren met oorzaak.

Uit latere onderzoeken bleek dat cannabis waarschijnlijk niet de oorzaak van het andere gebruik was. Waarschijnlijk zijn sommige mensen die cannabis gebruiken vanwege bepaalde persoonlijkheidskenmerken ook eerder geïnteresseerd in andere middelen.

Uit ander onderzoek blijkt dat wellicht alcohol en nicotine vanwege hun specifieke uitwerking op het brein ‘gateway drugs’ kunnen zijn. Echter zijn er ook bij deze onderzoeken een aantal kanttekeningen te plaatsen. Waarschijnlijk spelen bij mensen andere factoren een grotere rol.

Bronnen:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4291295/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4929049/
3. http://www.oxfordscholarship.com/view/10.1093/acprof:oso/9780195138931.001.0001/acprof-9780195138931-chapter-3
4. http://advances.sciencemag.org/content/3/11/e1701682
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4353486/
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1188374

Versie: november 2020

Nee, spiritus kun je niet drinken. In alcoholische dranken zit ethylalcohol (ethanol). Spiritus bevat eveneens 85-95% ethylalcohol. Maar er is het giftige, ondrinkbare methylalcohol (methanol) aan toegevoegd.

Methylalcohol of methanol

Methylalcohol en haar metabolieten (stoffen die ontstaan tijdens de stofwisseling) leidt tot beschadiging van de oogzenuw en kan acute blindheid veroorzaken. Bij een voldoende hoge dosis kan ook ademstilstand optreden.

Methanol kan soms ook ontstaan bij zelf bereide alcoholische dranken. Dit gebeurt vooral in landen waar alcohol duur of verboden is. Omdat het moeilijk te krijgen is stoken mensen zelf hun alcohol. Als er iets fout gaat in het proces ontstaat ook het giftige methanol. In 2018 zijn er nog 27 mensen overleden door zelfgemaakte alcohol in Iran.

Bron: Zeker 27 doden in Iran na drinken zelfgemaakte alcohol, Nu.nl 3 oktober 2018.

Versie: oktober 2020

Een gram alcohol levert 7 kilocalorieën op. Een standaard glas bier, wijn of jenever bevat 10 gram alcohol, dus 70 kilocalorieën. Daarnaast heb je zoete en droge alcoholische dranken. Zoete dranken bevatten meer kilocalorieën.

Hieronder een overzicht van het aantal calorieën per glas alcohol en frisdrank.

* zoete witte wijn bevat 165 calorieen (bron: calorieteller.nl)

Alcohol is een energierijke voedingstof maar levert geen belangrijke bouwstoffen voor het lichaam. Bij overmatig gebruik is alcohol een oorzaak van ondervoeding. De drinker haalt zijn energie uit alcohol, eet onvoldoende en krijgt daardoor onvoldoende voedingsstoffen binnen.

Als je 65 kilo weegt, raak je met een minuut fietsen 6 calorieën kwijt. Om een pilsje kwijt te raken moet je dus ruim een kwartier fietsen.

Versie: augustus 2019

Per 1 januari 2014 is de leeftijd waarop alcohol verkocht mag worden aan jongeren verhoogd naar 18 jaar. Tot 31 december 2013 was de grens 16 jaar voor zwak alcoholische dranken en 18 voor sterk alcoholische dranken. Voor wat betreft verkoop verviel dus in 2014 het onderscheid tussen sterk en zwak. Jongeren onder de 18 zijn sinds 2014 ook strafbaar als ze op publiek toegankelijke plaatsen (met uitzondering van winkels) alcohol bij zich hebben. Deze boete is € 47,50 als je tussen de 12 en 16 jaar bent. Ben je 16 of 17 jaar? Dan is de boete € 95.

De grens van 18 jaar is gekozen om jonge mensen te beschermen tegen de schadelijke gevolgen van het drinken van alcohol.

Kijken we puur naar de schade van het lichaam dan had de wetgever eigenlijk voor de leeftijd van 24 jaar moeten kiezen. De hersenen ontwikkelen zich namelijk tot het 24e levensjaar.

Redenen

Alcoholgebruik door jongeren onder de 18 is extra riskant omdat:

• Alcohol schadelijk is voor het lichaam en de ontwikkeling van de hersenen. Diverse organen zijn op je 18e nog in ontwikkeling. Zo ontwikkelen je hersenen zich tot hun 24e. Alcohol heeft een negatieve invloed op de ontwikkeling van de hersenen.
• Veel drinken op jonge leeftijd de kans op alcoholproblemen op latere leeftijd vergroot.
• Je nog niet volgroeid bent en minder lichaamsvocht hebt. Alcohol zich verdeelt over het bloed, lichaamsvocht en weefsels. Als je nog niet volgroeid bent heb je minder lichaamsvocht dan een volwassen iemand en bereik je bij eenzelfde hoeveelheid alcohol een veel hoger promillage.
• Je lever alcohol langzamer afbreekt.
• Relatief veel jongeren een alcoholvergiftiging krijgen. Dit komt omdat ze nog niet volgroeid zijn en nog niet gewend zijn aan alcohol.
• Alcoholgebruik op jonge leeftijd vaak samengaat met geweld en agressie, ongevallen, verkeersongelukken en onveilige seks.

Versie: juni 2020

Het RIVM heeft in 2013 een berekening gemaakt over de kosten en baten van alcoholgebruik in Nederland. Dit hebben ze gedaan door naar alle verschillende manieren te kijken waarop alcohol een invloed kan hebben op maatschappij. Dit rapport is in 2018 herzien naar aanleiding van nieuwe cijfers en inzichten.

Wanneer het gaat over de kosten van alcohol, dan kan je denken aan:

• Lagere arbeidsproductiviteit
• Inzet politie en justitie, bijvoorbeeld door agressiviteit na alcoholgebruik
• Verkeersongevallen

Bij baten van alcohol kun je denken aan:

• De accijnzen die de overheid krijgt door verkoop van alcohol
• Het geluksgevoel wat mensen ervaren na het drinken van alcohol, oftewel het welzijn.

Ondanks dat er voor gebruikers prettige effecten zitten aan de consumptie van alcohol, weegt dit niet op tegen de maatschappelijke kosten ervan. Op basis van de schatting uit 2013, waren de maatschappelijke kosten voor alcohol in dat jaar 2,3 tot 4,2 miljard euro.

Het is belangrijk om te beseffen dat dit een globale schatting is. Deze is verkregen door het maken van aannames, het vertalen van buitenlandse bronnen of gegevens naar de Nederlandse situatie en het gebruik van oude gegevens. De uiteindelijke schattingen moeten dus voorzichtig worden gebruikt.

Er zijn 8 verschillende sectoren waar de kosten en baten voor zijn uitgerekend. Per sector zijn de volgende onderdelen meegenomen::

1. 1. Consumenten (alcoholgebruikers)
      • Baten: consumentensurplus
      • Kosten: verkeersongevallen
      • Kosten: vroegtijdig overlijden
      • Kosten: productiviteitsverliezen
      • Verlies van kwaliteit van leven
      • Pensioenen
   2. Productie en distributie van alcohol (producenten en verkopers van alcohol)
      • Omzet en winst
   3. Belastingen en heffingen
   4. Gezondheidszorg
      • Kosten van ziekten die verband houden met alcoholgebruik
      • Kosten van eerstelijnszorg
      • Kosten van ongevallen
      • Kosten van ziekten die niet gewaardeerd konden worden
   5. Onderwijs
      • Studievertraging
      • Vroegtijdig schoolverlaten
      • Studiebegeleiding
   6. Politie en justitie
      • Kosten van preventie, opsporing en vervolging
      • Detentie
   7. Overheid
      • Voorlichting/campagnes
      • Kosten van handhaving
   8. Anderen in de samenleving (mensen die geen alcohol drinken, onder wie slachtoffers)

In de onderstaande tabel vind je een overzicht van alle kosten en baten op een rij.

*¹ p.m.[+] = Aan deze kosten kan geen kwantitatieve waarde worden toegekend, maar ze zullen naar verwachting de totale kostenschatting hoger maken.

*² Minimum en maximum verwijst naar de minimale en maximale schattingen voor de verschillende categorieën kosten. Aangezien de totale kosten worden berekend door de totale baten af te trekken van de totale kosten, is de definitie van minimum en maximum hier omgekeerd.

Bron

Maatschappelijke kosten-baten analyse van beleidsmaatregelen om alcoholgebruik te verminderen, RIVM (2018)

Versie: maart 2019

Verantwoord drinken wil zeggen dat het gebruik geen nadelige gevolgen heeft voor gezondheid, werk en relatie. Alcohol vergroot de kans op lichamelijke ziekten. Volgens de Gezondheidsraad heeft alcohol voor volwassenen weinig risico’s bij maximaal 1 glas per dag. Bij 1 glas is bij vrouwen de kans op het ontwikkelen van borstkanker iets hoger dan bij geen alcohol. Omdat risico’s niet helemaal zijn uit te sluiten is het beter om te spreken over aanvaardbaar gebruik in plaats van verantwoord gebruik.

Jongeren

Jongeren zijn nog niet volgroeid. De hersenen ontwikkelen zich tot hun 24e. Hoe later jongeren met drinken beginnen hoe beter maar in ieder geval moet je voor je 18e niet drinken.

Zwangerschap, verkeer, sporten

Er zijn situaties waarin je helemaal niet moet drinken zoals bij zwangerschap en als je moet werken, sporten of aan het verkeer moet deelnemen.

Richtlijnen

Als men zich aan de volgende richtlijnen houdt, spreken we van verantwoord alcoholgebruik.

Bij glazen gaat de gezondheidsraad uit van standaardglazen. Elke soort drank heeft zijn eigen standaardglas:

• Een standaardglas bier bevat 250 ml
• Een standaardglas wijn bevat 100 ml
• Een standaardglas sterke drank bevat 35 ml

Bier bevat 5%, wijn 12% en sterke drank 35% alcohol.
Bij 5% alcohol bevat een standaardglas bier 12,5 ml alcohol.
Bij 12% alcohol bevat een standaardglas wijn 12,0 ml alcohol.
Bij 35% alcohol bevat een standaardglas sterke drank 12,2 ml alcohol.

Het aantal grammen per glas bepaal je door het aantal mililiters te vermenigvuldigen met het soortelijk gewicht van alcohol, dit is 0,8. Je komt dan uit op ongeveer 10 gram alcohol per standaardglas.

Zo nu en dan stappen

Bij bijzondere gelegenheden of zo nu en dan uitgaan zouden mannen en vrouwen moeten proberen niet te binge drinken (meer dan 5 glazen op één avond drinken).

Versie: juni 2020

Richtlijnen voor verantwoord drinken

Als volwassenen zich aan de volgende tips houden veroorzaakt alcohol weinig risico’s voor de gezondheid.

• Drink matig: drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan één glas alcohol per dag. En houd twee alcoholvrije dagen per week om gewenning te voorkomen.
• Drink alleen in je vrije tijd: drink niet tijdens sport, school, werk of als je aan het verkeer moet deelnemen.
• Drink als je dorst hebt water: alcohol stimuleert het afdrijven van vocht uit het lichaam en maakt je alleen maar meer dorstig. Drink water voor de dorst en alcohol voor het ‘lekkere’. Drink tussen de alcoholische drankjes ook zo nu en dan een glas water of iets anders zonder alcohol.
• Drink voor ontspanning: drink voor plezier en ontspanning en niet om stress of achterliggende problemen weg te drinken.
• Heb als laatste je glas leeg: let erop dat je niet iedere keer als eerste je glas leeg hebt. Kijk naar het tempo van je mededrinkers en probeer een keer als laatste je glas leeg te hebben.
• Zeg eens ‘nee’: zeg af en toe eens nee en drink niet omdat iemand weer een rondje geeft.
• Combineer niet: drink geen borrel en bier tegelijk en combineer alcohol ook niet met andere drugs.
• Alcohol en verkeer kan niet samen: drink niet als je nog moet rijden (wie is de BOB?). Spreek van tevoren af wie rijdt en dus niet drinkt.
• Alcohol en zwangerschap: drink niet als je zwanger wilt worden of zwanger bent.
• Drink niet op een lege maag.

Versie: juni 2020

Nee, dit is niet hetzelfde. Beide is niet gezond, maar 14 glazen op een dag brengt weer andere risico’s met zich mee. Een keer in de week veel drinken is schadelijk voor het lichaam en organen. We noemen dit ‘bingedrinken’. Bingedrinken wil zeggen het drinken van 5 glazen alcohol of meer tijdens 1 enkele gelegenheid. Het wordt ook wel gedefinieerd als het ‘zoveel drinken dat het bloedalcoholgehalte tot 0,8 promille of meer is’. Als een man 5 glazen drinkt in twee uur, bereikt hij dit promillage. Mogelijke gevolgen van bingedrinken zijn:

• Schade aan organen;
• Vergrote kans op black-out;
• Stijging van de bloeddruk;
• Alcoholvergiftiging;
• Vergrote kans hartinfarct;
• Overgewicht en verhoogde bloeddruk op latere leeftijd.

Zie ook: wat is binge drinken 

Verantwoord drinken

Helemaal geen alcohol of in ieder geval niet meer dan één glas alcohol per dag is één van de richtlijnen van de Gezondheidsraad. Hiermee minimaliseer je het risico op gezondheidsschade. De verslavingszorg voegt hier nog wat aan toe: minimaal 2 dagen in de week achter elkaar geen alcohol drinken. Zo voorkom je gewoontegebruik. Het beste is om helemaal niks te drinken, zo wordt de kans op borstkanker namelijk al verhoogd bij 1 glas per dag.

Als volwassenen zich aan onderstaande tips houden, houden ze de controle over hun gebruik en blijft alcohol een prettig middel.

Tips:

• Bepaal van te voren hoeveel je drinkt;
• Eet iets voor je gaat drinken;
• Drink na elk glas alcohol een glas water;
• Wees niet de eerste die zijn glas leeg heeft;
• Drink geen alcohol voor de dorst, neem dan liever water;
• Bedenk van tevoren hoe laat je wilt stoppen met drinken;
• Drink matig, dat is niet meer dan 1 glas per dag;
• Drink als je uitgaat nooit meer dan 4 tot 5 glazen en drink minder als je vaker uitgaat;
• Drink niets als je de volgende dag moet werken of naar school moet;
• Neem niet deel aan het verkeer als je gedronken hebt.

Versie: december 2017

Bij een kater voel je je slap, moe, misselijk, je kunt braken en hebt hoofdpijn. De belangrijkste oorzaken van een kater zijn:

• Vochtverlies tijdens het drinken;
• Het ontstaan van de giftige en irriterende stof aceetaldehyde;
• Irritatie van het maagslijmvlies;
• De werking van andere soorten alcohol, de zogenaamde foezelalcoholen;
• Persoonlijke omstandigheden als moe of down zijn, maar ook slecht eten.

Vochtverlies

De belangrijkste oorzaak van de kater is het vochtverlies. Alcohol stimuleert de vochtafdrijving waardoor het lichaam uitdroogt.

Alcohol zorgt er voor dat de nieren veel water uitscheiden. Daardoor ontstaat veel ongeconcentreerde waterachtige urine. Door het vochtverlies voel je je de volgende dag slap en moe en heeft een droge mond. Bij sterke drank krijg je nog minder vocht binnen dan bij bier, waardoor de kater heftiger is. Dit vochtverlies is makkelijk tegen te gaan door tussendoor water te drinken.

Het ontstaan van de giftige stof aceetaldehyde

Een tweede oorzaak is de vorming van de giftige stof  ‘aceetaldehyde’ die bij de afbraak van alcohol ontstaat. Het lichaam breekt deze stof zo snel mogelijk af. Als je veel drinkt ontstaat er toch nog relatief veel van deze stof. De aceetaldehyde zorgt voor hoofdpijn en het trillerige gevoel.

Alcoholisten krijgen wel eens Antabus of Refusal (disulfiram) voorgeschreven. Dit middel zorgt ervoor dat de afbraak van aceetaldehyde geblokkeerd wordt. Ze worden doodziek, misselijk, duizelig en krijgen hoofdpijn. Alcoholisten weten dat ze niet kunnen drinken als ze dit middel nemen. Het helpt om het niet drinken vol te houden.

Irritatie van het maagslijmvlies

Een derde oorzaak van de kater is de irritatie van het maagslijmvlies door alcohol. Ook hierdoor kan misselijkheid ontstaan.

Foezelalcoholen

In alcoholische dranken zitten behalve alcohol (ethylalcohol) ook nog andere soorten alcohol. Deze soorten alcohol worden wel foezelalcoholen genoemd en komen in zeer kleine hoeveelheden voor. Ze zijn giftig, worden trager afgebroken dan alcohol en zijn de volgende dag nog in het bloed aanwezig. De ernst van de kater heeft ook te maken met de hoeveelheid foezelalcoholen. In wodka zitten de minste en in pruimenbrandewijn de meeste foezelalcoholen.

Moe voelen

Verder zijn persoonlijke omstandigheden van groot belang bij het ontstaan van de kater. Als je je al voorafgaand aan het drinken moe, slecht of down voelt, zal de kater de volgende dag extra onaangenaam zijn. Ook niet of niet goed eten, kan de kater erger maken. In deze rubriek is ook de vraag beantwoord hoe een kater is te voorkomen.

Video’s

• Willem de Bruin over de kater
• The Scientific Hangover Cure

Versie: juni 2020

Een kater kan voorkomen worden door de volgende tips in acht te nemen:

• drink water voor de dorst en alcohol omdat je het lekker vindt;
• drink alleen als je je goed voelt en uitgerust bent;
• drink een glas water tussendoor en voor het slapen gaan;
• vermijd bepaalde soorten alcohol; in donkere alcohol zitten foezelalcoholen die langzamer worden afgebroken dan alcohol en daardoor de kater erger maken;
• combineer alcohol niet met drugs, slaap- en kalmeringsmiddelen of medicijnen;
• eet gezond de dag na het drinken;
• beweeg de dag na het drinken.

Tegen een kater valt weinig te doen. U moet die helaas gewoon ‘uitzitten’.

Verder kan je een middel tegen de hoofdpijn nemen. Het is dan beter om paracetamol te nemen i.p.v. aspirine of ibuprofen. Paracetamol ontziet de maag.

Een troost is dat met wat rust en tijd de kater vanzelf overgaat, hoe ziek je je ook voelt.

Versie: juni 2020

Binge is het Engelse woord voor braspartij. Binge drinken wil zeggen het drinken van minstens 4 (vrouwen) of 5 (mannen) glazen alcohol tijdens 1 enkele gelegenheid.

In de VS definieert men binge drinking als het stijgen van het bloedalcoholgehalte tot 0,8 promille of meer. Als een man 6 glazen drinkt in twee uur, bereikt hij dit promillage.

Risico’s van binge drinken

Een binge drinker loopt grote risico’s. Mogelijke gevolgen van binge drinken zijn:

• Schade aan organen;
• Vergrote kans op black-out;
• Stijging van de bloeddruk;
• Alcoholvergiftiging;
• Vergrote kans hartinfarct;
• Overgewicht en verhoogde bloeddruk op latere leeftijd.

Schade aan organen

Schade ontstaat in het bijzonder aan organen die direct met alcohol in aanraking komen, zoals de slokdarm en de maag.

Grote kans op black-out

Bij een black-out vergeet iemand wat er tijdens het drinken gebeurd is. Informatie uit het kortetermijngeheugen wordt niet doorgegeven aan het langetermijngeheugen. Daarom weten mensen die veel gedronken hebben, de volgende dag niet meer hoe ze naar huis gekomen zijn of waar ze hun fiets hebben neergezet. Het geheugen functioneert ook de dag na het drinken niet optimaal. Het opslaan van informatie gaat na een avondje stappen moeilijker.

Stijging van de bloeddruk

Tijdens het drinken stijgt de bloeddruk. Bij de afbraak van alcohol kan de bloeddruk weer dalen.

Alcoholvergiftiging

Een alcoholvergiftiging kan bij volwassenen optreden bij een promillage van 4‰. Het zenuwstelsel raakt dan verdoofd, waardoor bewusteloosheid kan optreden.

Bij jongeren ligt dit promillage veel lager. Jongeren die opgenomen waren wegens alcoholvergiftiging hadden gemiddeld een promillage van 1,7‰. Een meisje van 50 kilo dat 6 glazen drinkt kan een dergelijk promillage al bereiken.

Vergrote kans op hartinfarct

Dit risico geldt niet zozeer voor jongeren, maar wel voor mensen bij wie de bloedvaten al aangetast zijn door aderverkalking. Tijdens en na het weekend neemt het aantal hartinfarcten toe. Binge drinkers hebben een 5 tot 6 keer grotere kans op een hartinfarct.

Alcohol en afvalstoffen hebben een direct gevolg op de hartspier. Hierdoor kunnen hartritmestoornissen ontstaan. Een propje kan losraken en een vat verstoppen.

Alcohol verhoogt de bloeddruk tijdens het drinken, maar tijdens de afbraak kan de bloeddruk weer dalen onder het normale niveau. Deze grote schommelingen in de bloeddruk kunnen bijdragen aan het ontstaan van een hart- en herseninfarct.

Overgewicht en verhoogde bloeddruk op latere leeftijd

Regelmatig binge drinken op jonge leeftijd heeft ook gevolgen op latere leeftijd. Jongeren vanaf 12, 13 jaar die regelmatig binge drinken en dit blijven doen, hebben op 24-jarige leeftijd een vier keer grotere kans op overgewicht en hoge bloeddruk.

Test riskant alcoholgebruik

Met deze test kun je nagaan of je riskant gebruikt. Kom erachter of wij je aanraden om te minderen of te stoppen. Na het doen van de test krijg je onmiddellijk de uitslag. Je kunt naar keuze je uitslag mailen naar jouw e-mailadres.

Video binge drinken

Deense video over de twee werkelijkheden van dronkenschap.

Versie: mei 2020

Vrouwen raken over het algemeen van dezelfde hoeveelheid alcohol 20 tot 30% sterker onder invloed dan mannen. Vrouwen worden dus sneller dronken dan mannen.

Dat komt omdat vrouwen:

1. Minder alcohol in de maag afbreken dan mannen. Hierdoor komt er bij eenzelfde glas meer alcohol in de bloedstroom terecht.
2. Minder lichaamsvocht hebben dan mannen. Alcohol verdeelt zich over het bloed en het lichaamsvocht. Omdat vrouwen minder lichaamsvocht hebben, bereiken zij bij een zelfde glas een hoger promillage. Wanneer iemand overgewicht heeft (dus meer vet heeft) dan is het totale percentage lichaamsvocht lager.
   • lichaamsvocht bij mannen: circa 60% (tussen de 55 en 65%)
   • lichaamsvocht bij vrouwen: circa 55% (tussen de 50 en 60%)
3. Een iets kleinere lever hebben dan mannen waardoor de alcohol langzamer afgebroken wordt.

Behalve bovengenoemde redenen kunnen bij vrouwen ook de geslachtshormoonspiegels invloed hebben op de alcoholconcentratie in het bloed. De snelste afbraak van alcohol ligt op dag 20-25 van de cyclus (dus vlak voor de menstruatie).

Dus eenzelfde hoeveelheid alcohol kan bij een vrouw op verschillende tijdstippen in de cyclus verschillende effecten hebben. De oorzaak hiervan is onbekend.

Versie: augustus 2019

Bij de beoordeling van de risico’s van een middel moeten we kijken naar een aantal aspecten zoals de kans op lichamelijke schade (giftigheid oftewel toxiciteit; korte en lange termijn), de kans op verslaving en de kans dat iemand door het gebruik sociale schade (individueel niveau en populatie niveau) oploopt.

Een commissie van experts heeft onlangs een rangorde aangebracht in drugs door ze beoordelen op deze aspecten. Alcohol scoort wat betreft lichamelijke schade en sociale schade individueel op de derde plaats direct na tabak en crack. Nemen we alle criteria samen dan staat alcohol op de derde plaats, na heroïne en tabak.

Hieronder de tabel met de rangschikking van drugs op de verschillende aspecten.

Bron: Ranking van drugs, RIVM (2009)

Deze scores zijn waarschijnlijk hoger dan de meeste mensen zullen vermoeden. De risico’s van alcohol kan men flink onderschatten.

Versie: juni 2020

Overmatig alcoholgebruik door jongeren kan leiden tot:

• Alcoholproblemen op latere leeftijd.
• Geweld en agressie.
• Ongevallen en verkeersongelukken.
• Alcoholvergiftiging.
• Onveilige seks.
• Schade aan de hersenen.

Alcoholproblemen op latere leeftijd

Op jonge leeftijd beginnen met alcohol vergroot de kans om op latere leeftijd alcoholproblemen te krijgen. Dit blijkt uit verschillende onderzoeken (1).

In de VS bleek dat jongeren die op 13-jarige leeftijd al dronken, op 18-jarige leeftijd een 2,5 keer grotere kans op alcoholproblemen hadden dan jongeren die op die leeftijd nog niet dronken.

In een Duits onderzoek werd eveneens aangetoond dat jong beginnen van invloed is op alcoholproblemen op latere leeftijd. En ook in Finland werd een verband gevonden tussen een vroege startleeftijd en alcoholproblemen op latere leeftijd. Bij de startleeftijd van 13 kwamen alcoholproblemen het meest voor, bij een startleeftijd van 18 het minst (1).

Agressie en geweld

Uit onderzoek blijkt dat gebruik van alcohol tot agressie kan leiden. Alcohol is echter niet de enige reden tot agressie.

Bepaalde eigenschappen van de persoon zoals temperament of genetische aanleg kunnen ook een rol spelen. Verder speelt de omgeving waarin gedronken wordt ook een belangrijke rol bij het ontstaan van agressie, zoals bijvoorbeeld vrienden hebben die zich ook agressief gedragen.

Bij onderzoek in 2004 onder 16- tot 35-jarigen bleek dat bij geweld op straat in meer dan de helft van de gevallen gebruikers van alcohol betrokken zijn (1).

Ongevallen/verkeersongelukken

In 2014 vielen er 570 doden in het verkeer. Geschat wordt dat 20% hiervan alcoholgerelateerd is en 25% hiervan jonger is dan 24 jaar (3). Het zou hierbij dus gaan om 114 doden waarvan 29 jonger dan 25 jaar. Jaarlijks komen er ongeveer 16.000 mensen bij de Spoedeisende Hulp van een ziekenhuis wegens ongevallen of letsels waarbij alcohol betrokken was; in 2012 hadden 1.316 van die ongevallen betrekking op jongeren van 25 of jonger (2).

Alcoholvergiftiging

Van een alcoholvergiftiging is sprake als er zoveel gedronken is dat de ademhaling onderdrukt wordt en de drinker in coma dreigt te raken. Bij volwassenen kan bij 4 promille een alcoholvergiftiging optreden. Bij jonge onervaren drinkers ligt dit veel lager. Jongeren die opgenomen werden wegens een alcoholvergiftiging hadden een promillage van gemiddeld 1.7.

In 2017 werden 860 jongeren tot 18 jaar opgenomen in het ziekenhuis na overmatig alcoholgebruik. 671 vna hen hadden een alcoholintoxicatie. In 2016 waren dat er 574. 55% daarvan waren jongens en 45% meisjes. Vaak drinkt men uit nieuwsgierigheid en het vergroten van plezier. Men gaat zonder zich daar bewust van te zijn en ongemerkt over zijn of haar grenzen (2).

Onveilige seks

Uit onderzoek blijkt dat onveilige seks nogal eens plaatsvindt onder invloed van alcohol (1). De kans dat seks onveilig is, is dus groter als je alcohol drinkt.

Schade voor de hersenen

Overmatig alcoholgebruik is schadelijk voor de ontwikkeling van de hersenen. Je hersenen ontwikkelen zich tot hun 24e.

Tijdens de puberteit neemt het aantal verbindingen tussen hersencellen toe. Ook het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor redeneren, plannen en zelfbeheersing, is in de puberteit nog volop in ontwikkeling. Een belangrijk hersengebied voor leren en geheugen is de hippocampus. Ook dit deel van de hersenen is tijdens de puberteit nog volop in ontwikkeling. Alcohol kan deze ontwikkelingen nadelig beïnvloeden.

Onderzoek

Bij onderzoek naar de invloed van alcohol op de hersenen worden meestal jongeren met alcoholproblemen vergeleken met jongeren die geen alcoholproblemen hebben. Dit zegt dus nog niet direct iets over jongeren die zo nu en dan te veel drinken. Ook wil het niet direct zeggen dat de alcohol zorgt voor die verschillen. Misschien waren er al verschillen tussen die groepen voordat een van de groepen begon met drinken. Wel wijzen alle verschillende onderzoeken in de richting van schade.
Of er wordt onderzoek gedaan bij ratten. Het is dan de vraag of de kennis uit die onderzoeken ook van toepassing is op mensen.

• Grijze stof
  De grijze stof van de hersenen zijn de cellichamen van hersencellen. Bij het ontwikkelen van de hersenen tijdens de adolescentie zijn er veel veranderingen. Het volume van de grijze stof neemt af. Alcohol kan er voor zorgen dat die ontwikkeling afwijkend verloopt. De afname van het volume van de grijze stof vindt dan versneld plaats. Het is nog niet duidelijk wat dit voor gevolgen heeft (6).
• Gevoeligheid
  Het lijkt er op dat de hersenen van jongeren gevoeliger zijn voor alcohol dan volwassenen. Dit heeft waarschijnlijk te maken met feit dat alcohol effect heeft op een aantal belangrijke hersensystemen die juist bij jongeren volop in ontwikkeling zijn. Meisjes lijken hierbij kwetsbaarder voor alcohol dan jongens. Mogelijk komt dit omdat deze hersensystemen bij meisjes eerder ontwikkelt dan bij jongens (6).

Op andere vlakken bij onderzoek naar de hersenen en alcoholgebruik op jonge leeftijd is er nog geen duidelijke conclusie en moet er dus eerst meer onderzoek gebeuren. De Gezondheidsraad geeft aan dat er nog veel onduidelijk is, maar dat er aanwijzingen zijn dat alcoholgebruik een negatieve invloed kan hebben op de hersenontwikkeling van jongeren. Daarom is het advies aan jongeren om niet te drinken, zeker niet voor hun 18e levensjaar.

Bronnen

1. Alcoholgebruik en jongeren onder de 16 jaar, Trimbos Instituut, 2006
2. Nationale Drugs Monitor 2019, Trimbos Instituut
3. Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid.
4. Stap
5. Nederlands Signaleringscentrum Kindergeneeskunde
6. Infosheet: Alcohol en de hersenontwikkeling van jongeren, Trimbos-instituut, 2019

Versie: juni 2020

De volgende redenen maken gebruik van alcohol door jongeren extra riskant:

• Jongeren zijn nog in de groei. Als je nog niet volgroeid bent, weeg je minder en bereik je bij dezelfde hoeveelheid alcohol een veel hoger promillage dan een volwassene;
• Als je opgroeit zijn diverse organen nog in ontwikkeling. Zo ontwikkelen je hersenen zich tot hun 24e. Alcohol heeft een negatieve invloed op de ontwikkeling van de hersenen.

Animatie over alcohol voor jongeren

Hoger promillage

Na opname verdeelt alcohol zich over het lichaamsvocht. Het scheelt hierbij nogal of je al of niet volgroeid bent en dus veel of weinig weegt. Ook maakt het uit of je een jongen of meisje bent. Een jongen heeft ongeveer 60% lichaamsvocht. Bij een meisje is dat 55%.

Als je als jongen 50 kg weegt verdeelt de alcohol zich over 30 liter vocht. Na 2 glazen heb je dan een promillage van 0,50. Als je 70 kg weegt is dit promillage 0,33.
Bij een meisje dat 50 kg weegt verdeelt de alcohol zich over 27,5 liter vocht. Na 2 glazen heeft ze een promillage van 0,61. Als ze 70 weegt is dit promillage 0,40.

Je ziet dat het nogal scheelt of je volgroeid bent of niet. Als dat nog niet het geval is, komt alcohol veel harder aan.

Alcoholvergiftiging

Bij een alcoholvergiftiging wordt de concentratie alcohol in het bloed (het bloedalcoholgehalte ofwel BAG) zo hoog dat men bewusteloos en in coma kan raken. Bij jongeren treedt dit sneller op dan bij volwassenen, dit kan namelijk al na 5 of 6 glazen alcohol. In 2015 werden 691 jongeren onder de 18 jaar opgenomen in ziekenhuizen en op spoedeisende hulpen van ziekenhuizen behandeld voor een alcoholvergiftiging (3). Lees hier meer over alcoholvergiftiging bij jongeren.

Langzamere afbraak van alcohol

Als je nog niet volgroeid bent, is je lever kleiner. Je breekt de alcohol dan minder snel af. Dat betekent dat de alcohol langer in je bloed blijft zitten.

De grootte van de hersenen

Behalve geslacht, gewicht en ervaring speelt ook het hersenvolume een rol bij het ontstaan van een alcoholvergiftiging bij jongeren. Hersenvolume hangt nauw samen met leeftijd. Bij kinderen van 3 jaar nemen de hersenen een kwart deel van het lichaam in beslag. Bij 12-jarigen een zesde deel en bij volgroeide mensen een achtste deel. Als je 15 à 16 jaar bent, zal het hersenvolume ergens tussen een zesde tot een achtste deel van het lichaam uitmaken. Hierdoor komt relatief een groot deel van de alcohol in de hersenen terecht.

Hersenen in ontwikkeling

Als je groeit zijn diverse organen in ontwikkeling, waaronder de hersenen. Zo is bijvoorbeeld de hippocampus tijdens de puberteit volop in ontwikkeling. De hersenen ontwikkelen zich tot hun 24e. Tijdens de puberteit neemt het aantal verbindingen tussen hersencellen toe. Ook het deel van de hersenen, dat verantwoordelijk is voor redeneren en plannen en zelfbeheersing, is in de puberteit nog volop in ontwikkeling. Een belangrijk hersengebied voor leren en geheugen is de hippocampus. Uit onderzoek blijkt dat jongeren met alcoholproblemen (jongeren die veel drinken) een kleinere hippocampus en minder witte stof in de hersenbalk hebben. Witte stof is de isolerende laag waarmee zenuwen zijn omgeven. Een kleine hippocampus en minder witte stof kunnen een negatieve invloed hebben op denken en geheugen (1). Alcohol kan deze ontwikkelingen nadelig beïnvloeden.

Ook blijkt dat jongeren met alcoholproblemen minder hersenactiviteit hebben, waardoor zij slechter scoren op geheugentaken (2).

Geheugen

Als je veel drinkt, kun je een black out krijgen. Bij een black-out weet iemand de volgende dag niet meer wat er de avond daarvoor allemaal gebeurd is. De informatie in het kortetermijngeheugen is niet doorgegeven aan het langetermijngeheugen. Het langetermijngeheugen functioneert de volgende dag ook slechter. Het leren gaat moeilijker. Veel (meer dan 5 eenheden) drinken op een avond wordt ook wel ‘bingedrinken’ genoemd.

Bronnen:

1. Tapert S. Alcoholism (2005)
2. Tapert S. Alcoholism (2004)
3. STAP

Versie: maart 2016

In het algemeen reageren Aziaten anders op alcohol. Dit komt omdat het enzym (A.D.H.; alcoholdehydrogenase) dat alcohol afbreekt tot de giftige stof aceetaldehyde bij veel Aziaten afwijkend is of zelfs ontbreekt. Hierdoor krijgen zij meer aceetaldehyde in hun bloed.

Dit leidt tot klachten (Alcohol Flush Reaction) als een rood en warm gezicht, hoofdpijn, duizeligheid, benauwdheid en misselijkheid, en ook dat de leuke effecten niet of minder merkbaar zijn. Dit kan ook een reden zijn waarom Aziaten soms afzien van het drinken van alcohol. Deze klachten kunnen ook optreden als je disulfiram (merknaam: Antabus of Refusal) slikt en toch gaat drinken.

Versie: juni 2020

Bij alcoholvergiftiging wordt de concentratie alcohol in het bloed zo hoog dat je bewusteloos en in coma kan raken. Bij jongeren kan dit al bij een promillage van 1,7. Bij volwassen ervaren drinkers kan een alcoholvergiftiging optreden vanaf een promillage van 4. De kans op bewusteloosheid is dan groot. Bij 5 promille raakt een volwassene in coma.

Hoe ontstaat een alcoholvergiftiging?

Alcohol is een verdovend middel dat uiteindelijk ook het zenuwstelsel zo sterk kan verdoven dat de ademhalingscentra verlamd raken. Dit kan dodelijk zijn. Hoeveel je moet drinken om een alcoholvergiftiging te krijgen hangt af van veel factoren zoals:

• Gewicht
• Ervaring met drank
• Geslacht
• Hersenvolume

Jongeren sneller een hoger promillage

Jongeren krijgen bij een veel lager promillage dan volwassenen een alcoholvergiftiging. Doordat ze nog niet volgroeid zijn en nog weinig wegen, zitten ze ook al snel in de gevarenzone. Ook zijn ze nog niet gewend aan alcohol.

Alcohol verdeelt zich over het lichaamsvocht. Bij een jongen bestaat 60% van zijn gewicht uit lichaamsvocht. Bij een jongen van 50 kg verdeelt de alcohol zich over 30 liter vocht. Na 2 glazen heeft hij een promillage van 0,50. Bij een volwassen jongen van 70 kg weegt verdeelt de alcohol zich over 42 liter vocht. Zijn promillage na twee glazen is dan 0,33.

Kinderen die met een alcoholvergiftiging in een ziekenhuis opgenomen werden, hadden een gemiddeld alcoholpromillage van 1,8. Als een meisje van 50 kg 6 glazen binnen 2 uur drinkt bereikt ze dit percentage al, bij een jongen van 50 kg gebeurt dat bij 7 glazen. Jongeren hebben een alcoholvergiftiging dus snel te pakken.

Vrouwen sneller een hoger promillage

Vrouwen krijgen na gebruik van eenzelfde hoeveelheid alcohol een hoger promillage dan mannen. Zij hebben minder lichaamsvocht dan mannen waardoor zij bij dezelfde hoeveelheid alcohol sneller een hoger promillage hebben.

We zagen dat bij een jongen 60% van zijn gewicht uit lichaamsvocht bestaat. Bij een meisje is dit 55%.

Hersenvolume jongeren

Behalve geslacht, gewicht, ervaring speelt ook het hersenvolume een rol bij het ontstaan van een alcoholvergiftiging bij jongeren. Hersenvolume hangt nauw samen met leeftijd. Bij kinderen van 3 jaar nemen de hersenen een kwart deel van het lichaam in beslag. Bij 12-jarigen een zesde deel en bij volgroeide mensen een achtste deel. Als je 15 á 16 jaar bent zal het hersenvolume ergens tussen een zesde tot een achtste deel van het lichaam uitmaken.

Hierdoor komt relatief een groot deel van de alcohol in de hersenen terecht.

Aantal alcoholvergiftigingen

In 2014 belandden 783 jongeren onder de 18 in het ziekenhuis voor een alcoholvergiftiging (1). De gemiddelde leeftijd was 15,3 jaar.

Klachten bij alcoholvergiftiging

Klachten zijn onderkoeling, niet aanspreekbaar meer zijn, niet meer te wekken/bewusteloos, in coma zijn, ademdepressie (ademhaling ‘valt uit’), maar ook andere storingen in de vitale functies zoals beschadigde nieren zijn geconstateerd.

Bronnen

NDM 2015, Trimbos Instituut

Versie: december 2015

Op jonge leeftijd en bij een laag lichaamsgewicht is weinig alcohol nodig om in coma te raken. Niet voor niets is de boodschap: ‘Onder 18 jaar geen alcohol’.

Jongeren die in een ziekenhuis worden opgenomen omdat ze in coma raken, hebben een gemiddeld promillage* van 1,8. Jongens van 15 jaar bereiken dit promillage al bij 8 glazen. Meisjes van 15 jaar hebben bij 7 glazen al een promillage van 1,92.

De alcohol verdeelt zich over lichaam, lichaamsvocht en bloed. Het promillage dat je bereikt is afhankelijk van je lichaamsgewicht, of je een jongen of meisje bent en de tijd waarbinnen je drinkt.

Hieronder twee tabellen, één voor jongens en één voor meisjes met het gemiddelde gewicht per leeftijd. Daarachter het aantal glazen waarbij je een promillage van 1,8 bereikt en dus een groot risico loopt op bewustzijnsverlies. In de tabel is er vanuit gegaan dat het aantal glazen binnen 2 uur gedronken wordt. Let op: 1,8‰ is de gemiddelde waarde van jongeren die met bewustzijnsverlies opgenomen zijn. Je kunt ook bij minder dan 1,8‰ bewusteloos raken.

De tabellen geven ook het promillage weer dat je bereikt na het drinken van 8 glazen.

Promillage en aantal glazen (binnen 2 uur gedronken) voor jongens per leeftijd en gewicht

Promillage en aantal glazen (binnen 2 uur gedronken) voor meisjes per leeftijd en gewicht

Waarom hebben jongeren zo snel een hoog promillage?

Jongeren krijgen bij een veel lager promillage dan volwassenen een alcoholvergiftiging. Doordat ze nog niet volgroeid zijn en nog weinig wegen, zitten ze ook al snel in de gevarenzone.  Ook zijn ze nog niet gewend aan alcohol.
Alcohol verdeelt zich over het lichaamsvocht. Bij een jongen bestaat ongeveer 60% van zijn gewicht uit lichaamsvocht. Bij een jongen van 50 kg verdeelt de alcohol zich dus over 30 liter vocht. Na 2 glazen heeft hij een promillage van 0,50. Bij een volwassen man van 70 kg weegt verdeelt de alcohol zich over 42 liter vocht. Zijn promillage na twee glazen is dan 0,33. Bij dezelfde hoeveelheid drank hebben  jongeren dus een veel hoger promillage.

Vrouwen krijgen bij eenzelfde hoeveelheid alcohol weer een hoger promillage dan mannen. Dat komt omdat zij minder lichaamsvocht hebben dan mannen. Bij een man bestaat ongeveer 60% van zijn lichaam uit lichaamsvocht , bij een vrouw is dat ongeveer 55% . Een jongen van 50 kg (35 liter vocht) heeft na 2 glazen een promillage van 0,50. Een meisje 50 kg (30 liter vocht) heeft na 2 glazen heeft ze een promillage van 0,61.

* De hoeveelheid alcohol in je bloed wordt uitgedrukt in duizendste procenten ofwel promillages (‰).

Versie: januari 2016

Een gram alcohol bevat 7 calorieën (ter vergelijking: 1 gram vet bevat 9 calorieën, 1 gram suiker 4 calorieën). In een drankje zitten behalve alcohol ook suikers. Dit meegerekend bevat een glas bier 85, een glas rode wijn 80 en een glas whisky 85 calorieën.

Gemiddeld heeft een vrouw 2000 en een man 2500 calorieën per dag nodig. Als je veel drinkt zou je jehele energiebehoefte uit alcohol kunnen halen. Je zou dan wel snel ondervoed raken omdat in drank geen nuttige voedingsstoffen zitten zoals eiwitten, mineralen en vitaminen.

Je wordt dik omdat:

Je wordt van alcohol dik omdat: calorieën uit alcohol meteen worden verbruikt, waardoor de overige calorieën worden opgeslagen als vet als die boven je energiebehoefte van 2000/2500 calorieën uitkomen. Bij mannen gaat het extra vet vooral in de buik zitten. Zij krijgen daardoor een ‘bierbuikje’. Bij vrouwen gaat het extra vet vooral in de heupen, bovenbenen en armen zitten. Daar komt nog eens bij dat alcohol de afbraak van vet uit de voeding vertraagt.

Soms zien we dat mensen met een alcoholverslaving erg mager zijn. Dat komt omdat zij slecht gaan eten, maar ook doordat alcohol de darmwand beschadigt, waardoor het lichaam voedsel slechter opneemt.

Met de caloriemeter kun je nagaan hoeveel calorieën je dagelijks nodig hebt.

Eten

Als je alcohol drinkt dan ga je over het algemeen ook meer eten of meer snacken dan je zou doen zonder alcohol. Dit zorgt er ook voor dat je meer calorieën binnen krijgt.

Versie: juni 2020

Van alcohol krijg je een slechte adem. Dit heeft verschillende oorzaken.

Ten eerste krijg je een droge mond van alcohol. Dit komt omdat alcohol vochtafdrijvend is. Met andere woorden: je droogt uit wanneer je alcohol drinkt. Wanneer je mond geen speeksel aanmaakt omdat je minder vocht in je lichaam hebt, heeft dit invloed op de bacteriële huishouding in de mond. Speeksel zorgt ervoor dat de mond schoon blijft. Met minder speeksel zitten er meer bacteriën in de mond, en dat gaat stinken.

Verder wordt opgenomen alcohol door het bloed vervoerd en passeert het hierbij verschillende organen waaronder de longen.
Bij de longblaasjes kunnen alcoholmoleculen weer in de luchtwegen terecht komen en uitgeademd worden. Dit geeft dan een onaangename geur.

Versie: juni 2020

Veel mixdranken zijn zowel zoet als zuur. Zowel zoete als zure stoffen kunnen het glazuur van de tanden en kiezen aantasten. Suikers worden namelijk door bacteriën omgezet in zuren.

Waarom is zuur slecht

Zuren onttrekken mineralen aan het glazuur waardoor het oplost. Ook de (toegevoegde) zuren in dranken en voeding plegen een aanslag op het tandglazuur. Dit wordt tanderosie genoemd. Het glazuur wordt dunner en de tanden en kiezen gevoeliger waardoor er gaatjes kunnen ontstaan.

Gebitsklachten door het drinken van mixdrankjes kunnen vooral optreden als je meerdere glazen gedronken hebt en daarna zonder je tanden te poetsen naar bed gaat. Soms krijgen mensen acute klachten. Zij hebben dan last van een gevoelig gebit. Dat kan overigens ook al bij het drinken van cola (niet gemixt met alcohol) optreden. De acute gevoeligheid gaat weer over, maar op de lange duur krijg je wel gaatjes in je glazuur. Tandartsen raden daarom af om mixdrankjes te drinken.

Tip

Als iemand toch mixdrankjes wil drinken, is het verstandig om na afloop de mond extra goed met water te spoelen en daarna de tanden te poetsen met een milde tandpasta.

Versie: juni 2020

Nee, alcohol is niet goed voor de nachtrust.

Iemand die heeft gedronken kan sneller in slaap vallen vanwege de dempende werking van alcohol. Hierdoor wordt vaak gedacht dat alcohol een goed slaapmutsje is. De slaap is echter minder diep en vaak onrustig. Sommige mensen worden ook eerder wakker wanneer ze alcohol gedronken hebben.

Iemand die gedronken heeft en wel veel uren geslapen heeft, is echter wel een stuk minder uitgerust dan iemand die niet gedronken heeft en hetzelfde aantal uren heeft geslapen. De kwaliteit van de slaap is namelijk een stuk minder goed dan de kwaliteit van een nacht slaap zonder alcohol, waardoor een persoon een stuk minder uitgerust is.

REM-slaap

Dit komt doordat alcohol de REM-slaap onderdrukt (REM staat voor rapid eye movement). Slaap bestaat uit verschillende stadia. Eén van deze stadia is de REM-slaap. Tijdens de REM-slaap dromen we, zijn de spieren volledig ontspannen en wordt de informatie en de emoties van de dag door de hersenen verwerkt. Het REM-slaap deel bedraagt 15% van de periode waarin we slapen. Wanneer de REM-slaap onderdrukt wordt heeft dat dus gevolgen voor de fitheid van een persoon.

Met alcohol vallen we dus wel eerder in slaap maar worden we eerder wakker. Bovendien is de kwaliteit van de slaap is duidelijk minder.  Met alcohol rust iemand dus minder goed uit.

Versie: juni 2020

Op een avond veel drinken kan er toe leiden dat iemand een black-out of een grey-out krijgt. Je weet dan de volgende dag niet (helemaal) meer wat er die avond ervoor gebeurd is. Alcoholgebruik kan er ook toe leiden dat je de dag erop minder goed kunt leren.

Korte- en langetermijngeheugen

Er wordt onderscheid gemaakt tussen het korte- en langetermijngeheugen. Het kortetermijngeheugen stelt ons in staat om informatie die wij door de dag heen krijgen eventjes op te slaan. Veel informatie is niet belangrijk en kan weer vergeten worden. Belangrijke informatie wordt vanuit het kortetermijngeheugen opgeslagen in het langetermijngeheugen. Deze informatie blijft dan lang bewaard.

Black-out en grey-out

Bij overmatig alcoholgebruik kan een stoornis optreden van het kortetermijngeheugen. De informatie uit het kortetermijngeheugen wordt dan niet doorgegeven aan het langetermijngeheugen. Je weet bijvoorbeeld niet meer hoe je thuisgekomen bent, wat je allemaal gezegd hebt of waar je fiets is gebleven. Soms komen flarden herinnering later weer boven drijven, dat heet een grey-out.

Het herhaaldelijk voorkomen van black-outs wordt ook wel gezien als een teken van een beginnend alcoholprobleem. Opvallend is ook hoe mensen over een black-out denken. Vaak wordt het lachend weggezet als niet belangrijk. Riskant wordt het als de drinker een black-out als een normaal verschijnsel gaat zien. Als iets wat er blijkbaar bij hoort.

Een black-out moet een signaal zijn dat het de volgende keer iets minder moet.

Bij langdurig en veel drinken tast alcohol steeds meer geheugenfuncties aan. Dan kan ook het langetermijngeheugen aangetast worden.

Goed kunnen leren

Na een avond flink doorzakken, werkt ook je geheugen de volgende dag slechter dan normaal, ondanks dat de alcohol geheel uit je bloed verdwenen is. Vooral het langetermijngeheugen is (tijdelijk) aangetast.

Versie: juni 2020

Hieronder een tabel met verschillende ziekten en het aantal glazen waarbij de kans op deze ziekte groter wordt (1, 2, 3).

Kanker

Geschat wordt dat 4 tot 6% van de sterfte aan kanker samenhangt met zwaar alcoholgebruik. Alcohol verhoogt het risico op: keelholte-, slokdarm-, mond-, darm- en borst- en leverkanker. In Nederland krijgen naar schatting 2.900 mensen jaarlijks kanker door het drinken van alcohol (2).

Bij een grote Europese studie bleek dat onder mannen 10% van alle gevallen van kanker kan worden toegeschreven aan alcohol, bij vrouwen ligt dit  op 3% (4).

Alcohol zelf is geen kankerverwekkende stof maar bij de afbraak van alcohol ontstaat de zeer giftige stof aceetaldehyde. In de mond, keel en strottenhoofd wordt onder invloed van enzymen en bacteriën de alcohol al voor een klein deel afgebroken tot aceetaldehyde. Deze stof beschadigt de cellen. De gezonde cellen delen zich en vervangen de beschadigde cellen. Door de versnelde celdeling zijn de cellen extra gevoelig voor kankerverwekkende stoffen. Hierdoor kan mond of keel kanker ontstaan. Darmkanker kan ontstaan omdat alcohol zorgt voor een verhoogde afgifte van galzuur.

Verhoogde bloeddruk en hart- en vaatziekten.

Bij zeer matig gebruik werkt alcohol beschermend voor hart- en vaatziekten. Dat komt omdat door alcoholgebruik het zogenaamde goede cholesterol toeneemt. Het goede cholesterol verwijdert het teveel aan cholesterol uit bloed en vaatwanden. Verder remt alcohol het aan elkaar kleven van bloedplaatjes. Klevende bloedplaatjes kunnen aan de binnenkant van een bloedvat blijven plakken en zo het bloedvat verstoppen. Vanaf 3 glazen per dag verandert echter het beeld. Vanaf die hoeveelheid verhoogt alcohol de bloeddruk. Dat komt waarschijnlijk omdat alcohol leidt tot een verhoogde afgifte van adrenaline. Een verhoogde bloeddruk verhoogt het risico op een hartinfarct. Vanaf 7 glazen neemt de kans op een herseninfarct toe. Dat komt door de hoge bloeddruk en door hartritmestoornissen die veroorzaakt worden door alcoholgebruik. Aceetaldehyde kan ook de hartspier aantasten (cardiomyopathie). Hierdoor kan het hart het bloed niet meer goed rondpompen.

Leverziekten

Ook bij een vetlever is de giftige stof aceetaldehyde de boosdoener. Aceetaldehyde zorgt voor een verminderde vetzuurstofwisseling met als gevolg ophoping van vet in het leverweefsel. De lever kan hierdoor gaan zwellen. Een vetlever vergroot de kans op ernstige leverziekten zoals leverontsteking en levercirrose. Bij een levercirrose neemt het leverweefsel af en gaat de lever steeds slechter functioneren. Levercirrose vergroot ook weer de kans op leverkanker. Zo’n 15% van de alcoholverslaafden ontwikkelt levercirrose. Een levercirrose geneest niet maar kan wel tot staan gebracht worden als gestopt wordt met alcohol. In 2014 belandden 1527 mensen in het ziekenhuis door door alcohol veroorzaakte leverziekten (4).

Verlies hersenweefsel en neurologische aandoeningen.

De schade aan hersenweefsel ontstaat vooral door het slechte eten waardoor een vitamine B1 tekort kan ontstaan. Vitamine B1 is belangrijk voor het functioneren van het zenuwstelsel. Vanaf 6 glazen kan een verlies van de uitlopers van de zenuwcellen in de frontaalkwab optreden. Dit kan gevolgen hebben voor het geheugen, concentratie en het kritisch en analytisch kunnen denken. Vanaf 9 glazen kan polyneuropathie ontstaan. Bij polyneuropathie krijg je een brandend gevoel in voeten en vingers en soms zelfs verlammingen. Bij heel veel drinken kan het Wernicke Korsakoff ontstaan. Er is dan sprake van ernstige stoornissen van het geheugen.

Bronnen

1. Popelier (2002)
2. Alcohol, achtergronddocument bij Richtlijnen gezonde voeding 2015, Gezondheidsraad
3. Stap
4. Schutze, M., et al. Alcohol attributable burden of incidence of cancer in eight European countries. BMJ

Versie: juni 2020

Alcohol kan leiden tot:

• een vetlever
• leverontsteking
• levercirrose

Vetlever

Teveel alcohol leidt tot een opeenhoping van vet in lever en bloed. Een vetlever kan al ontstaan na een paar dagen stevig drinken. Wanneer de drinker stopt kan de lever zich weer na enkele weken herstellen. Een vetlever blijft vaak onopgemerkt en veroorzaakt nauwelijks symptomen. Als de lever vergroot is kan dat leiden tot pijn rechtsboven in de buik.

De oorzaak zit hem in de werking van de giftige stof aceetaldehyde. Deze stof ontstaat bij de afbraak van alcohol. Aceetaldehyde zorgt voor een verminderde vetzuurstofwisseling met als gevolg ophoping van vet in het leverweefsel.

Leverontsteking hepatitis

Een vetlever vergroot de kans op een leverontsteking. Ook een leverontsteking kan onopgemerkt verlopen. Zijn er symptomen dan is de patiënt misselijk, heeft hij koorts, geelzucht, gewichtsverlies, opgezwollen buik en pijn rechtsboven in de buik.

Levercirrose

Bij een levercirrose sterven de levercellen en worden deze vervangen door littekenweefsel. Hierdoor worden de bloedvaten die door de lever lopen vernauwd. De verminderde doorbloeding en de afname van levercellen zorgt ervoor dat de lever steeds slechter gaat functioneren. De lever kan het bloed dan niet goed meer zuiveren.

Een levercirrose gaat geleidelijk. Soms heeft men jarenlang geen klachten. Zijn er wel klachten dan heeft men last van: vermoeidheid, opgeblazen gevoel, buikpijn, misselijkheid. Een levercirrose kan tot de dood leiden. Zo’n 15% van de alcoholverslaafden ontwikkelt levercirrose. Een levercirrose geneest niet maar kan wel tot staan gebracht worden als gestopt wordt met alcohol. Een levercirrose vergroot ook weer de kans op leverkanker

Versie: juni 2020

Alcohol verhoogt de kans op kanker. Bij 1 glas neemt de kans op borstkanker al toe. Bij 2 glazen is het risico verhoogd op kanker van de mond, keelholte en bepaalde vormen van slokdarmkanker. Bij 3 glazen alcohol per dag neemt de kans op darmkanker al toe (1).

Zo’n 4 tot 6% van alle kankersterfte moet aan alcohol worden toegeschreven. In 2011 overleden 44.000 mensen aan kanker (2). Bij 1760 tot 2640 gevallen is de ziekte toe te schrijven aan alcohol. Bij een grote Europese studie bleek dat onder mannen zelfs 10% van alle gevallen kan worden toegeschreven aan alcohol, bij vrouwen ligt dit  op 3% (3). Dat zou betekenen dat in Nederland er misschien wel  ruim 4000 mensen zijn, die kanker hebben gekregen door alcohol.

Alcohol zelf is geen kankerverwekkende stof maar bij de afbraak van alcohol ontstaat de zeer giftige stof aceetaldehyde. In de mond, keel en strottenhoofd wordt onder invloed van enzymen en bacteriën de alcohol al voor een klein deel afgebroken tot aceetaldehyde. Deze stof beschadigt de cellen. De gezonde cellen delen zich en vervangen de beschadigde cellen. Door de versnelde celdeling zijn de cellen extra gevoelig voor kankerverwekkende stoffen. Hierdoor kan mond of keel kanker ontstaan. Darmkanker kan ontstaan omdat alcohol zorgt voor een verhoogde afgifte van galzuur.

1. Borstkanker

Alcohol verhoogt de kans op borstkanker bij vrouwen. Het risico neemt al toe bij een glas per dag. Vrouwen hebben tot hun 75e een kans van 8.8% kans op het ontwikkelen van borstkanker. Een glas verhoogt dit risico met 0,6%, twee glazen met 1,2 %.

Bij 2 glazen per dag heeft een vrouw dus een kans 10% om voor 75e borstkanker te ontwikkelen (2). De reden waarom alcohol borstkanker veroorzaakt is nog onduidelijk.Vermoedelijk beïnvloedt alcohol de hormoonhuishouding. Mogelijk bevordert alcohol de groei van de tumor.

Voor vrouwen is de afweging lastig. Het is namelijk ook zo dat bij vrouwen van middelbare leeftijd 1 tot 2 glazen beschermend werkt met betrekking tot hart- en vaatziekten. Hart- en vaatziekten kunnen echter ook worden tegengegaan door sporten en minder vet eten.

2. Kanker van mond, keelholte en slokkdarm

Het drinken van meer dan 2 glazen verhoogt het risico op kanker van de mond, keel en een bepaalde vorm van slokdarmkanker. Rookt iemand er bij, dan wordt de kans nog groter. Alcohol kan bepaalde kankerverwekkende stoffen oplossen en ervoor zorgen dat deze stoffen in de cellen komen. Langdurig gebruik zorgt ook voor een verminderde speekselproductie. Hierdoor kan er een ophoping van kankerverwekkende stoffen op de slijmvliezen gaan zitten.

3. Darmkanker

Vanaf 3 glazen per dag is er een verhoogde kans op endeldarmkanker. De kans op het krijgen van dikke darmkanker is bij 3 glazen licht verhoogd Alcohol zorgt voor een verhoogde afgifte van galzuur. Galzuur speelt direct rol bij het ontstaan van darmkanker. Ook de lever kan een rol spelen. Door het vele drinken functioneert de lever minder goed. Bepaalde giftige stoffen worden niet afgebroken en kunnen allerlei organen beïnvloeden.

4. Slokdarmkanker

Vanaf 4 glazen per dag voor vrouwen en vanaf 6 glazen per dag voor mannen neemt de kans op slokdarmkanker toe. Je kunt kanker krijgen aan de oppervlaktecellen en aan de kliercellen van de slokdarm. De combinatie met tabak vergroot de risico’s sterk. Veel alcoholgebruik kan ertoe leiden dat maagsap terugvloeit naar de slokdarm. Hierdoor kan het onderste gedeelte van de slokdarm ontstoken raken. Hierdoor is er een verhoogde kans op kanker aan de kliercellen van de slokdarm.

5. Leverkanker

Alleen bij zwaar drinken vergroot alcohol de kans op leverkanker.

6. Alvleesklierkanker.

Alcohol verhoogt de kans op het krijgen van een alvleesklierontsteking. Een alvleesklierontsteking verhoogt de kans op alvleesklierkanker.

Bronnen

1. Popelier (2002) Overdaad schaadt, een inventarisatie van de lichamelijke gevolgen van sociaal geaccepteerd alcoholgebruik en binge drinken, IVO Rotterdam 2002
2. Nationaal Kompas Volksgezondheid. Hoe vaak komt kanker voor en hoeveel mensen sterven eraan.
3. Schutze, M., et al. Alcohol attributable burden of incidence of cancer in eight European countries. BMJ

Versie: januari 2016

Bij meer dan 1 glas per dag begint alcohol een negatieve invloed te krijgen op het hart. Dit heeft verschillende risico’s.

1. Ten eerste neemt vanaf deze hoeveelheid de kans op een verhoogde bloeddruk toe. Een hoge bloeddruk verhoogt het risico op een hartinfarct. Mogelijk ontstaat de hoge bloeddruk doordat alcohol zorgt voor een verhoogde afgifte van adrenaline.
2. Daarnaast neemt het risico op een herseninfarct toe.
3. Door veel alcohol kan de hartspier verzwakken, waardoor deze minder in staat is om krachtig te pompen.
4. Daarnaast eten mensen minder goed wanneer zij veel drinken. Dagelijkse behoefte aan energie wordt uit de lege calorieen in alcohol gehaald. Zo ontstaat er een tekort aan vitamine B1 en andere vitamines, waardoor er hartritmestoornissen kunnen ontstaan.

Versie: juni 2020

Polyneuropathie is een aandoening van de zenuwen. Vooral de lange zenuwen zijn aangedaan. Klachten zijn:

• Een pijn en brandend gevoel in de vingers.
• Uitval verschijnselen zoals dove tenen en voeten.
• Verlammingen vooral bij de onderbenen. De spieren worden dunner. De patiënt kan met een klapvoet gaan lopen.

Vanaf 9 glazen

Het risico op polyneuropathie neemt toe als iemand 9 glazen per dag drinkt. Het ontstaat door een gebrek van vitamine B1. Vitamine B1 zit onder andere in volkorenbrood, bonen en aardappelen. Vitamine B1 is essentieel voor het functioneren van zenuwcellen.

Gebrek aan vitamine B

Mensen die veel alcohol drinken kunnen een tekort aan vitamine B1 hebben omdat zij:

• Slecht of niet eten. Mensen die veel alcohol drinken hebben vaak geen behoefte aan eten. De dagelijkse behoefte aan energie halen zij uit de vele lege calorieën in alcohol. Hierdoor hebben zij geen honger.
• Voedsel bij hen slecht opgenomen wordt. Door de alcohol zijn de slijmvliezen van de spijsverteringsorganen ontstoken. Hierdoor wordt het voedsel niet goed opgenomen. Ook moeten ze vaak braken en overgeven. Ook hierdoor gaat voedsel verloren.
• De lever beschadigd is waardoor minder vitamine B1 opgeslagen wordt.
• Veel vitamine B1 kwijt raken door braken en diarree.

Vitamine B slikken kan onvoldoende helpen omdat het niet goed opgenomen wordt. Als mensen in een kliniek opgenomen worden, worden daarom indien nodig vitamine B injecties gegeven. Dan ben je zeker dat het door lichaam opgenomen wordt.

Versie: juni 2020

Het syndroom van Korsakov is een aandoening waarbij een gedeelte van de hersenen is beschadigd. Hierdoor ontstaan geheugenverlies en ernstige problemen met het plannen van activiteiten. Aan korsakov gaat in de helft van de gevallen een acute ziekte vooraf, de ziekte van Wernicke. Korsakov en Wernicke ontstaan door een gebrek aan Vitamine B1.

Bij mensen met Korsakov zijn de hersenen aangetast. Mensen met Korsakov hebben:

• ernstige geheugenstoornissen;
• ernstige problemen met het plannen en organiseren van hun dagelijkse activiteiten.

Ernstige geheugenstoornissen

Het blijkt dat bij Korsakov vooral dat deel van het geheugen wordt aangetast waar informatie ligt opgeslagen over dingen die ze in hun leven hebben meegemaakt (het autobiografisch geheugen) en over dingen die ze hebben geleerd (het semantisch geheugen).

Het deel van het geheugen dat gaat over vaardigheden en handelingen is niet aangetast (het impliciete geheugen). De vaardigheid om een muziekinstrument te bespelen raakt men niet kwijt.

Korsakovpatiënten hebben waarschijnlijk zowel moeite met het opslaan, vasthouden als terughalen van informatie. Het is dus niet zo dat informatie alleen maar niet opgeslagen wordt, het kan ook zijn dat de informatie wel opgeslagen wordt maar gewoon niet gevonden kan worden. Ook reeds opgeslagen informatie kan verloren gaan. De oudste herinneringen, van ver voor de periode dat Korsakov optrad, blijven het best bewaard. Korsakovpatiënten hebben ook moeite herinneringen in de juiste tijd te plaatsen. Van dingen die lang geleden gebeurd zijn, geloven ze soms dat ze kort geleden hebben plaatsgevonden.

Om de gaten in hun geheugen op te vullen gaan patiënten allerlei verhalen fantaseren. Dat heet confabuleren. Confabuleren ontstaat ook doordat patiënten verhalen in een onjuist verband plaatsen. Het probleem daarbij is dat ze volstrekt geloven in de juistheid van hun verhalen.

Aangezien het impliciete geheugen (het geheugen dat gaat over vaardigheden en handelingen) nog wel intact is kunnen Korsakovpatiënten door oefeningen, nog wel vaardigheden leren. Behandeling van Korsakovpatiënten is dan ook vooral gericht op trainingen en oefeningen.

Ernstige problemen met het plannen van activiteiten

Korsakovpatiënten hebben grote moeite om activiteiten te ondernemen. Zonder aansturing hangen ze rond of liggen de halve dag in bed. Verder kunnen ze hun activiteiten niet plannen. Een eenmaal begonnen taak kunnen ze niet meer naar behoren afronden. Eenvoudige activiteiten als boodschappen doen mislukken daardoor. Ook hebben ze geen inzicht in hun eigen stoornissen. Ze begrijpen niet waarom ze falen en geven anderen de schuld.

De ziekte van Korsakov ontstaat door een tekort van vitamine B1. Een tekort aan vitamine B1 ontstaat door slechte voeding en door slechte opname van voedsel.

Ziekte van Wernicke

Aan Korsakov gaat vaak een acute fase vooraf, de ziekte van Wernicke. Deze kan levensbedreigend zijn maar ook mild verlopen waardoor hij vaak niet opgemerkt wordt.

Symptomen: suf, verward, oogbewegingsstoornissen, loopstoornissen en ontregeling van lichamelijke processen waardoor bewustzijnsdaling en coma kan optreden. De acute fase kan meestal behandeld worden. Na afloop treden bij veel patiënten geheugenstoornissen op. Deze patiënten hebben dan na de acute fase het syndroom van Korsakov.

De ziekte van Wernicke ontstaat door een absoluut tekort aan Vitamine B1. Allerlei fysiologische processen raken hierdoor verstoord. Bij behandeling van de ziekte van Wernicke wordt onmiddellijk vitamine B1 toegediend. Een tekort aam vitamine B1 ontstaat door slechte voeding en door slechte opname van voedsel.

Meer over dit onderwerp

Het verhaal van Jos: Alcohol is een sluipmoordenaar

Uitzending Kruispunt over Korsakov

Bron: Het syndroom van Korsakov. Patient care/neuropsychiatrie & gedragsneurologie (2004).

Versie: juni 2020

Een probleemdrinker is iemand die langere tijd veel drinkt en hierdoor problemen heeft gekregen. Dat kunnen problemen zijn op gebied van gezondheid, werk of relationele problemen. 10% van de Nederlandse bevolking tussen 16 en 69 jaar is probleemdrinker. Dit zijn 1,1 miljoen mensen.

Een alcoholist is iemand die sterk verlangt naar alcohol, wel wil maar niet kan minderen en blijft gebruiken ondanks de schade die het gebruik oplevert. 0,7% van de bevolking tussen 18 en 64 jaar is alcoholist. Dit zijn 82.400 mensen.

Probleemdrinkers

Een probleemdrinker is iemand die veel drinkt en allerlei problemen heeft die met het drinken te maken hebben. Dit kunnen gezondheidsklachten of problemen met relaties of werk zijn. Verder kunnen er problemen ontstaan door verkeersongelukken of door geweld en agressie. Ook kunnen er verslavingsproblemen optreden.

Vaak heeft iemand met alcoholproblemen zo veel problemen dat door de omgeving gezegd wordt: logisch dat de man drinkt, hij heeft het ook zo moeilijk. Vergeten wordt dan dat veel problemen juist door het drinken zijn ontstaan. Jellinek heeft eens een campagne gevoerd met de slogan:

Drink je omdat je het moeilijk hebt of heb je het moeilijk omdat je drinkt?

Deze slogan maakte duidelijk dat problemen ook vaak door het alcoholgebruik ontstaan.

Zware drinkers

Zware drinkers worden gedefinieerd als mensen die tenminste 1 keer per week meer dan 6 glazen drinken. 77,3% van de bevolking van 12 jaar en ouder drinkt. Daarvan is 11,3% een zware drinker (bron: CBS, 2014).

Alcoholisten

De DSM-V (Diagnostical Statistical Manual versie V) spreekt niet van alcoholisme maar van “stoornissen in middelengebruik”. De DSM-V is een internationaal gebruikt boek waarin alle psychiatrische aandoeningen beschreven staan. “Stoornissen in het gebruik van middelen” omvat zowel afhankelijkheid van middelen (substance dependance) als misbruik van middelen (substance abuse).

De stoornis en de ernst daarvan kan vastgesteld worden aan de hand van 11 verschillende criteria als sterk verlangen naar alcohol, mislukte pogingen om te minderen en blijven gebruiken ondanks dat dat problemen oplevert. In Nederland is 0,7% van de bevolking tussen 18 en 64 jaar  (80.000 mensen) afhankelijk van alcohol. Bij nog eens 3,7% (400.000 mensen) is sprake van misbruik (1).

Ben ik verslaafd?

Ben je benieuwd of je zelf te veel drinkt? Bekijk dan de volgende pagina:

Wanneer ben je verslaafd aan alcohol?

Of doe de zelftest!

Zou je zelf graag je alcoholgebruik willen veranderen? Zie dan de volgende pagina’s:

Maandkaart alcohol

Online zelfhulp

Behandeling

Bronnen

1. De Graaf, R., NEMISIS onderzoek, Trimbos Instituut.

Versie: februari 2016

Mensen hebben verschillende reden waarom ze willen minderen of stoppen. Hieronder een aantal redenen die mensen noemen in het forum van Jellinek Online Zelfhulp .

• Ik wil geen katers meer
• Ik wil geen black-outs* meer
• Ik wil gezonder leven
• Ik wil niet meer moe en humeurig zijn
• Ik wil niet dikker worden
• Mijn lichaam zegt: kappen nu
• Als ik zo doorga loop ik kans dat ik leverkanker krijg
• Er gaat me teveel tijd, geld en gezondheid in zitten!!
• Ik maak me zorgen over mijn gezondheid
• Ik wil controle over mezelf
• Ik wil weer inspiratie opdoen
• Ik wil van mijn leven genieten
• Ik wil meer doen
• Ik wil meer actieve dingen met de kinderen doen
• Ik wil me uitgerust en fit voelen
• Ik wil geen dingen meer uitstellen
• Ik wil geen ruzie meer maken met vriendin en kinderen en ’s ochtends wakker worden en het meeste vergeten.
• Ik wil mijn relatie niet vergallen
• Ik wil niet dat mijn kinderen eronder lijden
• Ik wil niet balen van mezelf
• Ik wil niet gezien worden als een dronkenlap
• Ik wil niet meer vallen
• Ben het liegen, bedriegen en verstoppen van alcohol zat. Ben het zoooo zat!
• Ik begin angst te krijgen dat ik mezelf per ongeluk wat ergs aandoe of bijvoorbeeld het gas vergeet uit te zetten, of zoiets stoms
• Ik wil minderen omdat ik ’s ochtends altijd opsta met de angst hoe ik in godsnaam de dag door moet komen. Hoe beroerd ik me op mijn werk voel, hoe half draaierig ik me voel op de fiets , wat een zombie ik kortom vaak ben
• Het kost me teveel geld
• Ik wil zelf bepalen wanneer ik behoefte heb aan alcohol in mijn leven
• Ik wil mijn gezin en familie niet kwijt
• Ik word er niet gezellig van

* Black-out: Een blackout is geheugenverlies over de periode dat je onder invloed was. U weet de volgende dag niet meer wat u precies gezegd heeft, waar uw fiets staat of hoe u thuis gekomen bent.

Samengevat:

• Gezondheid (lichamelijk en geestelijk)
• Financiën
• Sociaal (gezin, vrienden, kennissen)
• Werk, school

Versie: juni 2020

Als je geen controle meer hebt over je drinken is het verstandig om hulp te zoeken. Als je dit niet wil kan je proberen een aantal afspraken met jezelf te maken om je drinken onder controle te houden. Zo kan je bijvoorbeeld afspreken bepaalde personen of plekken te vermijden. Ook kan je, als je dreigt aan drank toe te geven, meteen iets anders te gaan doen bijvoorbeeld een ontspanningsoefening, een vriend of vriendin bellen of een eind fietsen.

Er zijn 4 soorten afspraken die je met jezelf kunt maken:

1. Vermijd bepaalde personen of plaatsen

Je kan met jezelf afspreken dat je bepaalde personen, waar je normaal gesproken mee drinkt, even niet wil zien. Ook kan je afspreken dat je een tijdlang niet naar een café of restaurant gaat. Of je doet alle alcohol die je in huis hebt weg. Hebt je binnenkort een etentje en denk je dat je het niet aan kan, dan kan je overwegen om een keer niet te gaan. Natuurlijk kan je niet eindeloos personen en plaatsen blijven vermijden maar in het begin kan het helpen.

2. Verzin alternatieven voor alcohol

Je kan met jezelf afspreken dat als je de neiging krijgt om te gaan drinken, je meteen iets anders gaat doen. Je spreekt bijvoorbeeld af dat je dan een paar glazen spa gaat drinken of dat je een vriend of vriendin belt. Er zijn vele alternatieven te bedenken: bijvoorbeeld fietsen, ontspanningsoefeningen doen, etc. Kies iets dat voor jou werkt.

Extra moeilijk wordt het als je in een café ineens drank aangeboden krijgt. Ook voor deze situatie kan je nu al een goede reactie bedenken. Dus bijvoorbeeld: Nee dank je, een tonic graag.

3. Verzin beloningen

Je kan het ‘niet-drinken’ voor jezelf aantrekkelijker maken door jezelf te belonen. Wat kan je bijvoorbeeld allemaal met het geld doen dat je hebt uitgespaard? Koop een nieuwe trui, neem een massage, koop een bos bloemen of koop iets voor je hobby.

4. Verzin alternatieve beloningen

Tenslotte kan je met jezelf afspreken bepaalde taken te gaan verrichten als het je niet lukt om minder te drinken. Probeer iets te bedenken dat je vervelend vindt, maar toch nuttig is. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het doen van huishoudelijk werk, de auto wassen, een klusje voor anderen of maak geld over aan een goed doel.

Werkt het niet, dan kan je eens overwegen om het gratis programma de Online Zelfhulp Alcohol te volgen. Hebt je meer hulp nodig, dan kan je je hier aanmelden voor een intake.

Versie: november 2020

De meeste mensen die stoppen met drinken hebben in het begin moeite met slapen. Na een aantal dagen en soms pas weken, herstelt dit zich weer. Door het drinken van alcohol is het natuurlijke slaapritme erg verstoord. Het lichaam heeft tijd nodig om dit weer in balans te brengen.

Tips tegen slecht slapen

• Accepteer dat je de komende tijd slecht zult slapen. Haal de spanning eraf dat je per se moet slapen.
• Ga niet overdag slapen (ook geen middagdutje), verschuif je dag- en nachtritme niet.
• Leer jezelf een aantal ontspanningstechnieken die je ’s nachts kunt toepassen. Ook al slaap je niet, je ontspant dan in ieder geval wel.
• Ontspan je voor het slapen gaan. Ga niet iets doen waarbij je jezelf geestelijk moet inspannen.
• Geef niet toe aan de verleiding om te drinken om maar te kunnen slapen. Op langere termijn levert dit geen resultaat op.
• Doe ’s avonds iets anders dan je gewend bent, ga bijvoorbeeld nog even rustig een blokje omlopen en drink daarna nog een beker warme melk met honing of anijs.
• Leg een boek naast je bed, dat makkelijk te lezen is en geen spanning oproept.
• Stop met kijken op je telefoon en computer een uur voordat je gaat slapen.
• Overleg eventueel met je huisarts voor wat ondersteunende medicatie voor een paar dagen.

Versie: juni 2020

Voor veel mensen is het aangeboden krijgen van een drankje een moeilijk moment waarin de verleiding om alcohol te drinken groot wordt.

Uw verlangen neemt toe en u voelt zich onder druk staan.

Het leren omgaan met deze sociale druk is een belangrijke vaardigheid om deze risicosituatie het hoofd te kunnen bieden. Het krachtig ‘nee’ zeggen en het meteen noemen van alternatief (een ice-tea graag) kan hierbij helpen.

Bij ‘nee zeggen’ gaat het erom hoe je het zegt en wat je zegt.

Bij hoe je het zegt, is het belangrijk dat je:

• snel reageert;
• direct oogcontact maakt;
• met een duidelijke en niet aarzelende stem spreekt.

Om snel en direct te reageren moet je een aantal antwoorden paraat hebben. Je moet dus ook weten wat je gaat zeggen.

Bij wat je zegt is het dus belangrijk dat je:

• allereerst ‘nee’ zegt;
• excuses en vage antwoorden vermijdt;
• duidelijk aangeeft wat je wel wil drinken;
• (in het geval de ander blijft aandringen) duidelijk vraagt of de ander daarmee op wil houden;
• van gespreksonderwerp verandert om discussies te vermijden.

Deze antwoorden kan je van tevoren al oefenen. Je kan jezelf dus voorbereiden op de situatie waar je ‘nee’ gaat zeggen. Je kan dit alleen oefenen, maar ook in een rollenspel met iemand anders.

Meer hulp nodig? Doe dan de online zelfhulp op deze site of meld je aan voor een intake.

Versie: juni 2020

Het is moeilijk om de schadelijkheid van drugs te vergelijken. Drugs kunnen op verschillende manieren gebruikt worden, bijvoorbeeld roken of drinken. Ook worden sommige drugs vaker gebruikt dan andere drugs. En naar welk aspect van schadelijkheid kijk je? Welke beoordelingscriteria gebruik je? Dit maakt het lastig om ze te vergelijken.

Algemeen

Matig alcoholgebruik vergroot de kans op ziektes zoals kanker. Matig cannabisgebruik (hasj of wiet) is schadelijk voor de longen omdat het vaak gerookt wordt. Als cannabis wordt gegeten of met behulp van een vaporizer geconsumeerd wordt geeft het nauwelijks lichamelijke schade.

Eenmalig veel drinken kan problemen veroorzaken. Alcoholvergiftiging, agressief gedrag, ongelukken in het verkeer en gezondheidsproblemen kunnen het gevolg zijn. Eenmalig veel blowen kan ook tot problemen leiden maar in mindere mate. Het gebruik kan verkeerd vallen waardoor iemand zich ziek voelt en bij deelname aan het verkeer is de kans op een ongeluk iets groter.

Overmatig alcoholgebruik is zeer schadelijk, veel schadelijker dan overmatig blowen.

Beoordelingscriteria van de risico’s

De risico’s van alcohol en drugs zijn te beoordelen aan de hand van drie criteria:

1. Lichamelijke schade.
2. Kans op verslaving.
3. Kans om maatschappelijk in de problemen te raken.

Aan de hand van deze drie criteria kijken we naar de gevolgen van matig, eenmalig teveel en overmatig gebruik van alcohol of cannabis (hasj of wiet). Ga meteen naar de conclusies.

Lichamelijke schade

Alcohol

Bij zeer matig gebruik (maximaal 1 standaardglas per dag) is de schade van alcohol beperkt. Alleen bijna niemand drinkt op die manier. Bij overmatig gebruik wordt alcohol zeer schadelijk voor maag, lever en hersenen. Hoe meer iemand drinkt, hoe groter de kans op allerlei ernstige lichamelijke aandoeningen. Alcohol vergroot ook de kans op bepaalde vormen van kanker, dit gebeurt al vanaf één glas en dit wordt bij ieder extra glas groter.

Bij eenmalig teveel gebruik is alcohol schadelijk. Agressie in het uitgaansleven, verkeersongelukken, alcoholvergiftigingen en lichamelijke schade zijn het gevolg. Alleen al in Amsterdam rijdt de ambulance zo’n 2.000 keer per jaar uit voor problemen rond alcoholmisbruik. Jaarlijks overlijden 4.000 mensen als gevolg van ziekten door alcoholgebruik.

Cannabis

Cannabis is bij matig gebruik schadelijk voor de longen als het gerookt wordt. Bij het roken van wiet of hasj komen teer en koolmonoxide vrij. Joints bevatten 70% meer kankerverwekkende stoffen dan normale sigaretten. De manier van roken draagt nog eens extra bij aan de schadelijkheid: je inhaleert diep en houdt de rook ook nog eens langer vast. Daardoor komt 1 joint overeen met 4 normale sigaretten. Bij het overmatig roken van cannabis neemt de schade aan de longen verder toe. Zware blowers hebben vaker symptomen van chronische bronchitis (longontsteking) en andere luchtwegaandoeningen.

Het risico op longschade wordt dus niet veroorzaakt door THC, de werkzame stof in cannabis, maar door de giftige stoffen die vrijkomen bij het roken. De schade aan de longen kan voorkomen worden als cannabis op een andere manier genuttigd wordt. Het kan ook gegeten worden in bijvoorbeeld een cake of er kan thee van gezet worden waarna je het kan drinken. Het kan ook door middel van een vaporizer geïnhaleerd worden. Een vaporizer is een apparaat dat de cannabis zo verwarmt dat de werkzame stof THC vrijkomt. Deze verdampt dan en verbrandt niet. Hierdoor inhaleer je geen schadelijke stoffen zoals teer en koolmonoxide.

Bij eenmalig teveel gebruik kan schade optreden. Door ongevallen in het verkeer en doordat de cannabis verkeerd kan vallen waardoor je een nare ervaring beleeft. In Amsterdam rijdt de ambulance zo’n 300 keer per jaar uit voor mensen die een te sterke reactie hebben op cannabis. De gevolgen van teveel gebruik zijn echter lang niet zo groot als bij alcohol.

Er is niemand gestorven aan de acute effecten van hasj of wiet. Dit staat in schril contrast tot alcohol. Wel zijn er mensen overleden omdat ze door het blowen bijvoorbeeld kanker hebben gekregen.

Kans op verslaving

Alcohol

Alcohol is verslavend, zowel geestelijk als lichamelijk. Men kan er sterk naar verlangen, heeft er steeds meer van nodig en krijgt bij regelmatig teveel drinken last van sterke onthoudingsverschijnselen na stoppen met gebruik.

Er zijn in Nederland zo’n 8.500.000 gebruikers van alcohol. Ongeveer één miljoen mensen komen door alcohol in de problemen. In het verkeer, met hun gezondheid of op hun werk. Ruim 82.000 mensen raken verslaafd.

Cannabis

Blowen is vooral geestelijk verslavend. Bij heel intensief blowen wordt cannabis ook mild lichamelijk verslavend. Bij stoppen is sprake van milde onthoudingsverschijnselen. De behandeling van de verslaving is bij cannabis veel minder ingrijpend dan bij alcohol. Voor een cannabisverslaving wordt vrijwel nooit iemand opgenomen. In dat opzicht scoort cannabis beter dan alcohol.

Toch is het aantal mensen dat verslaafd is, relatief hoog. Er zijn in Nederland zo’n 360.000 gebruikers van cannabis. Naar schatting zijn er rond de 30.000 mensen verslaafd. Percentueel ligt dit hoger dan bij alcohol. Bij alcohol zijn er 8.500.000 drinkers. Eén miljoen van hen drinkt teveel, terwijl 89.000 mensen verslaafd zijn.

Maatschappelijke problemen

Alcohol

Bij matig gebruik heeft alcohol geen negatieve gevolgen. Mogelijk zijn de gevolgen zelfs positief doordat alcohol als sociaal smeermiddel fungeert.

Eenmalig veel drinken kan nadelige gevolgen hebben als iemand door zijn gebruik in aanraking komt met de politie of als gevolg van een ongeval langdurig uitgeschakeld raakt of in het ziekenhuis belandt door de grote hoeveelheid alcohol.

Langdurig overmatig drinken kan tot grote problemen leiden op het gebied van gezondheid, werk, vrienden en binnen het gezin. Op een gegeven moment kunnen alcoholverslaafden maatschappelijk totaal ontsporen.

Cannabis

Matig blowen heeft sociaal gesproken geen negatieve gevolgen tenzij je op zeer jonge leeftijd gaat blowen (onder de 16). Op jonge leeftijd gaan blowen, kan negatieve gevolgen hebben voor schoolprestaties. Ook kun je vrienden die niet blowen verliezen.

Eenmalig veel blowen heeft in tegenstelling tot eenmalig veel alcohol drinken nauwelijks gevolgen voor het maatschappelijk functioneren. Tenzij je in het verkeer een ongeluk veroorzaakt.

Overmatig blowen heeft wel nadelige gevolgen. Volgens hulpverleners, leerkrachten en jongerenwerkers worden de maatschappelijke problemen door blowen onderschat. Jongeren lopen achterstanden op in hun persoonlijke ontwikkeling of op school.

Conclusies

Bij matig gebruik alcohol en cannabis

In het geval van matig gebruik, is hasj of wiet schadelijker dan alcohol wanneer het gerookt wordt. Cannabis roken is schadelijk voor de longen, wanneer cannabis op een andere manier genuttigd wordt (gegeten of via vaporizer) is alcohol schadelijker aangezien alcohol ook de kans kans op bepaalde vormen van kanker vergoot.

Eenmalig te veel gebruik alcohol en cannabis

Bij eenmaal teveel gebruik is alcohol schadelijker dan cannabis. Alcohol leidt tot agressie, ongelukken en alcoholvergiftigingen. Daarnaast is alcohol giftig voor bepaalde organen, cannabis niet.

Overmatig gebruik alcohol en cannabis

In het geval van overmatig gebruik, zijn alcohol en cannabis beide schadelijk, maar is alcohol aanmerkelijk schadelijker dan cannabis. Alcohol leidt tot tal van ziekten. Jaarlijks overlijden 4.000 mensen door alcohol. Door cannabis direct geen één. Wel sterven er mensen door indirecte gevolgen van cannabis, zoals kanker. De maatschappelijke ontsporing is bij overmatig alcoholgebruik groter dan bij cannabis. Overmatig cannabisgebruik kan echter wel voor veel problemen zorgen maar dit is vaak minder ontwrichtend dan bij alcohol het geval kan zijn.

Verslaving

Wat betreft verslaving, ontlopen alcohol en cannabis elkaar niet veel. Een cannabisverslaving is minder ernstig dan een alcoholverslaving. Wel raken relatief veel cannabisgebruikers verslaafd. Een cannabisverslaving kan je leven behoorlijk ontregelen.

Bron:

Nationale Drug Monitor 2019, Trimbos-instituut

Versie: januari 2021

Mensen kunnen over het algemeen alleen psychotisch worden als ze aanleg hebben voor psychoses. Drugs werken dan als een trigger (opwekker). Ook kunnen drugs leiden tot een terugval in een psychose.

Bij heftig gebruik kan iemand die niet gevoelig is, heel soms een tijdelijk psychotisch beeld vertonen. In een enkel geval ontwikkelt zich dan toch een chronische psychose. Maar mogelijk bestond er dan toch al een aanleg voor een psychose. Het vaststellen of dit wel of niet het geval was, zal achteraf altijd moeilijk blijven.

We bespreken nu de kans op psychoses bij de volgende drugs:

• Hasj /wiet
• Amfetamine
• Cocaïne
• Xtc
• Heroïne
• Lsd
• Absint

Psychose door hasj of wiet

Als iemand gevoelig is voor schizofrenie, kan gebruik van cannabis de kans vergroten dat zich schizofrenie ontwikkelt. Die kans wordt groter als iemand op heel jonge leeftijd begint met blowen. Als schizofrenie in de familie voorkomt, is het raadzaam om niet te blowen.

Gebruik van hasj op jonge leeftijd vergroot ook de kans op het ontwikkelen van depressies.

Psychose door amfetamine

Langdurig en overmatig gebruik van amfetamine kan leiden tot een psychose. Gebruikers hebben het gevoel achtervolgd te worden. Soms zijn er hallucinaties. De gebruiker ziet dan bijvoorbeeld glassplinters of kristallen. De gebruiker heeft soms ook het gevoel dat er op of onder zijn huid beestjes zitten.

Als het gebruik stopt, is de psychose na een paar dagen voorbij. Als iemand heel heftig heeft gebruikt, kan de psychose langer duren.

Psychose bij cocaïne

Ook bij cocaïne kan langdurig gebruik tot psychoses leiden. Ook hier zie je achtervolgingswanen. Dat komt doordat cocaïne het schrikcentrum in de hersenen overmatig prikkelt. Je schrikt de hele tijd en zoekt dan naar een oorzaak. Als vanzelf ga je dan denken dat iemand je kwaad wil doen.

Soms kunnen mensen ook zeer agressief worden.

Bij cocaïne zie je vaak depressies optreden. Mensen zijn somber, apathisch, moe, futloos of eten en slapen niet meer.

Psychose door xtc

Er zijn een aantal gevallen beschreven waarbij mensen na het gebruiken van xtc psychotisch werden, vaak met achtervolgingswanen. Soms had de psychose een chronisch karakter.

Ook kan door het gebruik van xtc een paniekstoornis optreden. In een enkel geval hield die een paar maanden aan.

Depressies zijn ook beschreven. Soms ontwikkelden de depressies zich direct na het gebruik van xtc, soms na verloop van tijd.

Vooral voor personen die gevoelig zijn voor het ontwikkelen van een psychose of depressie, is xtc riskant. Xtc kan de psychose of depressie dan versnellen.

Psychose door heroïne

Een psychose als gevolg van heroïnegebruik treedt niet op. Opiaten werken angstremmend.

Als mensen van zichzelf al psychotisch zijn, hebben opiaten een gunstig effect op psychosen. Door de heroïne trekt de persoon zich vaak wat minder aan van de psychose. Hij heeft er als het ware minder last van.

Anders ligt dat als mensen gaan ontwennen. Dan kunnen soms angst en achtervolgingswaanzin ontstaan. Hallucinaties treden zelden op. Ook kunnen depressies ontstaan. Was iemand al psychotisch, dan kan de gebruiker weer meer last krijgen van zijn psychose.

Psychose door lsd

Lsd kan leiden tot een psychose met angsten, hallucinaties en verwardheid. Meestal is dit na een paar dagen of weken weer over. Soms duurt het langer. Het effect van lsd kan wel lijken op een psychose op het moment dat je het gebruikt. Deze gemoedstoestand verdwijnt als de lsd is uitgewerkt.

Psychose bij absint

Ook het vroeger veelgebruikte absint (eind 19e eeuw) kan een psychiatrisch beeld tot gevolg hebben dat lijkt op een psychose, het zogenoemde absintisme.

Versie: augustus 2019

Lichamelijke schade door gebruik van drugs kan ontstaan door:

• De drug zelf.
• De toedieningswijze.
• De omstandigheden waaronder gebruikt wordt.

Op alle drie de punten kun je maatregelen nemen om de risico’s te beperken.

De drug zelf

Sommige drugs zijn giftig. Alcohol is bij overmatig gebruik een uiterst giftige stof. Het is schadelijk voor je hersenen, lever en maag. Ook xtc kan bepaalde hersencellen beschadigen. Cocaïne en amfetamine belasten het hart en de bloedvaten. Amfetaminen kunnen ook bepaalde hersencellen beschadigen. Sommige drugs leiden snel tot een overdosis. Heroïne en GHB zijn hier voorbeelden van.

Maatregelen om de risico’s te beperken zijn in veel gevallen mogelijk. Meestal door niet te veel en niet te vaak te gebruiken. Schade aan je longen is moeilijk te voorkomen. Ook bij heel weinig roken kan al schade optreden. Zo is bekend dat door meeroken van tabak (en dat is toch echt weinig roken) elk jaar al een paar duizend mensen overlijden.

Toedieningswijze

De toedieningswijze van een drug kan de schade verder vergroten. Roken of inhaleren van tabak, cannabis of van heroïne en basecoke dampen is uiterst schadelijk voor de longen. Door snuiven van cocaïne kan het neusslijmvlies uitdrogen en gaan ontsteken. Spuiten gebeurt vaak onhygiënisch waardoor de risico’s op aderontsteking toenemen. Door het gebruik van spuiten van anderen kunnen allerlei ziektes overgedragen worden zoals hepatitis en hiv.

Door een verstandige toedieningswijze kun je de risico’s beperken.

• Diep inhaleren van hasj en wiet bijvoorbeeld is volstrekt onnodig. Alle THC wordt al in het begin van de longen opgenomen. Door niet te diep te inhaleren kun je de teneerslag sterk verminderen.
• Ook de risico’s van snuiven kun je beperken. Door de cocaïne fijn te maken, je neus daarna met lauw water na te spoelen en door geen kokertjes te gebruiken die al door anderen zijn gebruikt (i.v.m. hepatitis).
• Door altijd een nieuwe spuit te gebruiken kun je de risico’s van spuiten beperken. Als je als druggebruiker spuit zoals een diabetes patiënt kun je veel leed voorkomen.

Omstandigheden

De omstandigheden waaronder gebruikt moet worden dragen extra bij aan de risico’s. Drugs zijn illegaal waardoor er geen controle is op de kwaliteit. Soms worden bestrijdingsmiddelen gebruikt bij de teelt. Ook worden drugs soms versneden met gevaarlijke stoffen.

Het illegaal zijn, zorgt er ook vaak voor dat druggebruikers niet aan nieuwe spuiten kunnen komen waardoor zij wel onveilig moeten gebruiken. Raken druggebruikers verslaafd dan worden de levensomstandigheden steeds moeilijker. Alles draait om drugs en het je zelf verzorgen schiet erbij in. Ook daardoor worden de risico’s groter. Ook hier kunnen de risico’s enigszins beperkt worden. Met name door er voor te zorgen dat er behalve op ontwenning gerichte hulpverlening, ook hulpverlening is, die druggebruikers opvangt en voorzieningen biedt als methadonverstrekking en spuitomruil.

Versie: oktober 2019

Na het gebruik van partydrugs als xtc, cannabis, speed en coke ontstaan soms klachten die langer duren of intenser zijn dan een kater. Medische uitleg en behandeling zijn dan noodzakelijk. Brijder heeft hiervoor een landelijk spreekuur partydrugs opgericht. Als je klachten hebt kun je bellen met het medisch spreekuur partydrugs: 088 – 358 29 40.

Versie: augustus 2019

Druggebruik kan zowel een negatieve invloed als een positieve invloed hebben op de geestelijke ontwikkeling. Wie opgroeit, moet veel keuzes maken. Soms kun je daar onzeker van worden. Dat hoort bij opgroeien, maar het kan ook beangstigend of onprettig zijn. Soms gaan jongeren drugs gebruiken om maar geen last te hebben van deze onprettige gevoelens. Ze willen de lastige keuzes die ze moeten maken het liefst vergeten. Als je om deze reden gaat gebruiken kunnen drugs je ontwikkeling remmen.

Bij opgroeien hoort dat je veel dingen moet leren. Je moet ontdekken wie je bent, wat je later wil gaan doen, wat je wel leuk en wat je niet leuk vindt. Soms wil je de lastige keuzes die je moet maken het liefst vergeten. Als je om deze reden drugs gaat gebruiken kun je in je ontwikkeling geremd worden. Je staat stil en komt niet verder.

In de behandeling zie je soms jongeren van rond de 30 die bijvoorbeeld al 10 jaar dagelijks blowen. Van hun vrienden is iedereen om hun heen klaar met school, getrouwd en heeft een baan. Zij gebruiken echter nog steeds en zijn niets opgeschoten. Als ze dan willen stoppen of minderen met gebruik merken ze dat dat moeilijk is.

Drugs kunnen ook een positieve invloed hebben op de geestelijke ontwikkeling. Drugs worden niet voor niets ook geestverruimende middelen genoemd. Sommige mensen ervaren dat door het gebruik van drugs hun geestelijke ontwikkeling is gegroeid. Mensen die vast zitten in hun denkwijze en bijvoorbeeld niet verder komen met een project kunnen door het gebruik van drugs opeens ‘out of the box’ denken en zo op dingen komen waar ze niet eerder aan hadden gedacht. Op die manier kan het ook een positieve invloed hebben op je geestelijke ontwikkeling. Maar alleen als er gebruikt wordt wanneer iemand zich geestelijk en lichamelijk goed voelt.

Versie: augustus 2019

Als je stopt of mindert met het drinken van alcohol levert dit al snel veel lichamelijke voordelen voor je op. We hebben ze even voor je op een rijtje gezet:

• je slaapt beter, en raakt hierdoor uitgerust en opgewekter
• je smaak en reukvermogen verbeteren
• je loopt minder risico op verschillende soorten kanker: zoals borstkanker, maagkanker en darmkanker
• je kunt je beter concentreren op werk / school

Er zijn nog meer medische voordelen:

• je loopt minder risico op het ontwikkelen van een depressie of angststoornis
• je hebt minder last van brandend maagzuur of een slechte adem
• je lever herstelt zich, hierdoor is je lever beter in staat om andere gifstoffen af te breken
• je immuunsysteem verbetert zich: hierdoor raak je minder snel verkouden, en krijg je minder snel de griep
• je rode bloedcellen worden sterker, hierdoor is je lichaam beter is staat om zuurstof te vervoeren
• je lichaam is beter in staat om voedingsstoffen op te nemen (zoals vitaminen en mineralen)
• je hebt minder kans om te vallen (onder invloed van alcohol) of om een ongeluk te krijgen

Versie: augustus 2019

Overleden bekende artiesten, muzikanten en zangers zijn onder andere: Charlie Parker, John Coltrane, Elvis Presley, Brian Jones, Jimi Hendrix, Janis Joplin, Jim Morisson, Keith Moon, Sid Vicious, Bon Scott, Kurt Cobain, Townes van Zandt, Herman Brood en Amy Winehouse.

Artiesten die overleden zijn aan alcohol en drugs op een rij:

• Charlie Parker (1920 – 1955) Jazz-saxofonist, overlijdt op 34-jarige leeftijd. Zijn lichaam was verwoest door de heroïne.
• John Coltrane (1926 – 1967), een Afrikaans-Amerikaanse saxofonist in de jaren vijftig en zestig, was verslaafd aan heroïne en alcohol, zoals overigens zoveel jazzmuzikanten uit die tijd. Coltrane overlijdt in 1967, niet aan een overdosis heroïne maar aan leverkanker waarschijnlijk als gevolg van zijn drankverslaving.
• Elvis Presley (1935 – 1977) gebruikte amfetamine en slaapmiddelen. Elvis gebruikte al speed vanaf de jaren vijftig. Hij overlijdt op 16 augustus 1977 aan een hartstilstand als gevolg van een combinatie van factoren zoals: slecht en teveel eten, langdurig gebruik van slaapmiddelen en andere medicijnen en drugs etc.
• Brian Jones (1942 – 1969), medeoprichter van de Rolling Stones wordt in 1968 uit de band gezet. Jones was onhandelbaar door de drugs die hij gebruikte. Later dat jaar verdrinkt hij in zijn eigen zwembad.
• Jimi Hendrix (1942 – 1970) overlijdt op 27-jarige leeftijd. Hendrix stierf waarschijnlijk aan een overdosis drank en drugs maar er zijn mensen die dat niet geloven en menen dat hij vier slaappillen innam met wat wijn, maar niet wist dat de pillen sterker waren dan normaal, buiten bewustzijn raakte en stikte in zijn eigen braaksel.
• Janis Joplin (1943 – 1970) gebruikte overmatig alcohol en drugs en raakte zwaar verslaafd aan de heroïne. Op 4 oktober 1970 wordt haar lichaam gevonden in het Landmark Hotel in Hollywood. Joplin stierf waarschijnlijk aan een overdosis heroïne.
• Jim Morrisson (1943 – 1971) Een jaar na Hendrix en Joplin, in 1971, overlijdt Jim Morisson, ook op 27-jarige leeftijd. Morisson, zanger van The Doors, sterft in een badkuip, aan een hartaanval. Hij wordt begraven in Parijs, op de bekende begraafplaats Père Lachaise. Men vermoedt dat Morisson net als veel van zijn tijdgenoten overleed aan een overdosis heroïne.
• Keith Moon (1946 – 1978). Drummer bij The Who. Keith Moon liet op tournees veel vernielingen na. Was een enorme drinker.
• Sid Vicious (1957 – 1979), basgitarist en zanger van de punkband The Sex Pistols overlijdt aan een overdosis heroïne. Hij stond bekend om de chaos die hij tijdens optredens veroorzaakte. Hij was zwaar verslaafd aan heroïne.
• Bon Scott (1946 – 1980), zanger van de Australische hardrock band AC/DC. Dronk zichzelf dood in een Londense Club.
• Kurt Cobain (1957 – 1994), zanger van de grungeband Nirvana, pleegt zelfmoord. Cobain was depressief en uitgeput. Cobain was een grootverbruiker van heroïne, lithium (stemmingsstabilisator) en diazepam (kalmeringsmiddel).
• Townes van Zandt (1944 – 1997) countryzanger met altijd een fles drank onder handbereik. Hij is aan de drank bezweken.
• Herman Brood (1946 – 2001) pleegt zelfmoord door van het Amsterdamse Hilton Hotel te springen. Brood was Nederlands bekendste alcoholist en speedgebruiker.
• Heath Ledger (1979 – 2008) wordt in 2008 dood gevonden in zijn appartement. Zijn doodsoorzaak: een mix van verschillende door dokters voorgeschreven medicijnen.
• Amy Winehouse (1983-2011) wordt op 23 juli 2011 dood in haar flat gevonden. De doodsoorzaak was een overdosis alcohol. Bij haar overlijden had Amy Winehouse een promillage van 4,16 promille. Amy Winehouse was drie weken van de drank afgebleven, voordat ze de dodelijke dosis nam. De Britse Winehouse was één van de grootste jazz- en soulzangeressen van deze eeuw.
• Whitney Houston (1963-2012) wordt op 12 februari 2012 dood in haar hotelkamer gevonden. Volgens de Amerikaanse entertainmentwebsite TMZ zou Whitney Houston overleden zijn door een combinatie van alprazolam en alcohol. Alprazolam is een benzodiazepine dat gebruikt wordt bij angst- en spanningsklachten. Alcohol kan het effect van benzodiazepinen versterken.
• Philip Seymour Hoffman (1967 – 2014) wordt in 2014 dood gevonden in zijn appartement in New York. Hij is overleden aan een overdosis heroïne.

Versie: juli 2020

Ouders onderschatten het alcoholgebruik van hun kinderen (1).

Er is een onderzoek gedaan waarbij zowel jongeren als hun ouders werden gevraagd over het alcoholgebruik van de jongere. Hieronder een tabel met daarin weergegeven hoeveel procent van de jongeren per leeftijdscategorie ooit alcohol gedronken heeft, en hoeveel procent van de ouders van die jongeren per leeftijdscategorie inschatten dat hun kind(eren) gedronken heeft.

Gebruik en geschat alcoholgebruik ooit in het leven

Van de 13-jarigen heeft 29,1% ooit in het leven alcohol gedronken. Slechts 9,1% van de ouders denkt dat hun 13-jarige kind ooit heeft gedronken. Het aantal jongeren dat gedronken heeft wijkt erg af van de schatting van de ouders. Pas bij 16-jarigen zit het geschatte en daadwerkelijke gebruik bij elkaar in de buurt.

Aantal glazen in het weekend

Ook is aan de jongeren en hun ouders gevraagd hoeveel glazen alcohol er gedronken wordt in het weekend. Ook hier wijken de cijfers af en denken ouders dat hun kind minder drinkt dan ze daadwerkelijk doen.

Ouders zijn te optimistisch

De meeste ouders denken dat hun kinderen minder drinken dan ze daadwerkelijk doen.
Bron: HBSC Rapport 2013, Trimbos Instituut

Versie: januari 2016

• Risico’s korte termijn
• Risico’s lange termijn

Risico’s korte termijn

Op de korte termijn zijn er de volgende risico’s:

Alcoholvergiftiging

Bij alcoholvergiftiging wordt de concentratie alcohol in het bloed (het bloedalcoholgehalte ofwel BAG) zo hoog dat men bewusteloos en in coma kan raken. Bij jongeren kan dit al bij een promillage van 1,7. Bij volwassen ervaren drinkers kan een alcoholvergiftiging optreden vanaf 4 promille. In 2014 werden 783 jongeren onder de 18 jaar opgenomen in ziekenhuizen op eerste hulpen van ziekenhuizen behandeld voor een alcoholvergiftiging (bron: STAP).

Black-out/geheugen

Een black-out betekent dat je je een bepaalde periode van de voorgaande nacht niet meer kunt herinneren. Dit komt omdat alcohol de werking van je geheugen verstoort. Herinneringen in je kortetermijngeheugen worden hierdoor niet meer opgeslagen in je langetermijngeheugen. Het is dus echt een tijdelijke geheugenstoornis.

Het is zeer schadelijk voor je geheugen als dit gebeurt. Daarnaast is het bij mensen waarbij het vaker gebeurt een indicatie dat diegene gevoeliger is voor de schadelijke effecten van alcohol en dus meer moet oppassen. Het langetermijngeheugen functioneert de volgende dag ook slechter. Het leren gaat moeilijker. Veel (meer dan 5 eenheden) drinken op een avond wordt ook wel bingedrinken genoemd.

Out gaan

Out gaan betekent dat je bewusteloos raakt door de alcohol. Ook dit is zeer schadelijk voor je lichaam. Als dit gebeurt loop je een vergrote kans op onderkoeling, orgaanschade, ademhalingsproblemen en in sommige gevallen zelfs een coma. Bekijk ook onderstaande video voor meer informatie over comazuipen.

Ontremming

Alcohol ontremt. Dat kan leuk zijn, maar kan ook leiden tot ruzies, agressief gedrag of onveilige seks.

Afname reactiesnelheid

Door alcohol neemt de reactiesnelheid af. Ook is de blik op het midden van de weg gericht. De drinker ziet minder goed wat er rechts en links van hem/haar gebeurt (tunnelvisie). Dat alles is gevaarlijk in het verkeer.

Verlaging van testosteron

Alcohol verlaagt de afgifte van testosteron. Een erectie of zaadlozing krijgen gaat dan moeilijker.

Nachtrust

Alcohol is slecht voor de nachtrust. Men slaapt sneller in maar wordt ook eerder wakker. Alcohol beïnvloedt de remslaap waardoor men niet goed uitrust. Alcohol drinken is dus slecht voor de kwaliteit van slaap.

Kater

Alcohol kan tot een kater leiden. Knallende hoofdpijn, misselijkheid en zich moe en slap voelen is het gevolg.

Slechte adem

Na gedronken te hebben kan iemands adem de volgende dag nog ruiken naar drank.

Risico’s lange termijn

Naast verslaving (zie bij verslavingskans) zijn er de volgende langetermijnrisico’s:

Dik worden

Alcohol maakt dik. Alcohol is calorierijk. Een glas bier bevat zo’n 100 Kcal. Verder remt alcohol de verbranding aan vet waardoor de drinker een bierbuik krijgt.

Mixdrankjes zijn extra calorierijk en zoet. Ze zijn ook nog eens slecht voor de tanden. Door een minuut te fietsen verliest iemand 4 kcal. Een glas betekent dus 25 minuten fietsen. Wat men niet kwijtraakt, wordt opgeslagen als vet.

Lever

Door overmatig alcoholgebruik kan een vetlever ontstaan. Dit kan al gebeuren na een paar dagen flink drinken. Het herstelt zich als men weer stopt met drinken. Bij langdurig alcoholgebruik kan de lever ontstoken raken (alcoholhepatitis). Blijft men veel drinken, dan worden de levercellen echt vernietigd en vervangen door bindweefsel (levercirrose). De lever is dan onherstelbaar beschadigd.

Maagslijmvlies

Door overmatig alcoholgebruik kan het maagslijmvlies gaan ontsteken. Je kunt dan last krijgen van een opgeblazen gevoel, oprispingen, maagpijn en zuurbranden.

Alcoholhepatitis en levercirrose

Naast de vetlever kan je door alcohol ook nog twee andere leverziekten krijgen: alcoholhepatitis en levercirrose. Bij alcoholhepatitis is er sprake van een leverontsteking waardoor je ernstig ziek kunt worden met hevige pijn, koorts, slechte eetlust en geelzucht. Alcoholhepatitis is een ernstige ziekte met mogelijk dodelijke gevolg en kan een voorloper zijn van levercirrose. Levercirrose is een ernstige aandoening waarbij de levercellen sterven en worden vervangen door bindweefsel. Hierdoor worden de bloedvaten die door de lever lopen vernauwd en gaat de lever slechter functioneren. De lever verschrompelt en wordt kleiner. Een levercirrose gaat niet over, maar kan wel stabiel worden als je stopt met het drinken van alcohol. Als je lever je bloed niet meer kan zuiveren, komen de afbraakstoffen in je hersenen terecht en kunnen zorgen voor sufheid, verwardheid en coma met uiteindelijk de dood als gevolg.

Hersenen

Bij veel drinken kan een verlies van de uitlopers van de zenuwcellen in de frontaalkwab (voorste deel van de hersenen achter het voorhoofd) optreden. Bij 2,5 glas per dag wordt nog geen krimp in de frontaalkwab gevonden, vanaf 3 is er nog geen duidelijk verschil te zien. Bij 6 glazen per dag neemt het risico duidelijk toe. Door het verlies van de uitlopers van de zenuwcellen maken zenuwen minder goed contact met elkaar. Dat kan gevolgen hebben voor het geheugen, de concentratie en het kritisch en analytisch kunnen denken.

Langdurig teveel alcoholgebruik kan vroegtijdige dementie veroorzaken. Deze kan variëren van een verminderd geheugen tot het optreden van het zeer ernstige Korsakovsyndroom. In het begin kan men zich dingen die net gebeurd zijn niet meer zo goed herinneren. Later kan men zich hele stukken niet meer herinneren en fantaseert men allerlei verhalen om die stukken op te vullen. Alcoholisten hebben een hersenkrimp van 10 à 15%.

Ook bij jongeren heeft alcohol een negatieve invloed op de hersenen. De hersenen ontwikkelen zich tot je 24e. Tijdens de puberteit neemt het aantal verbindingen tussen hersencellen toe. Ook het deel van de hersenen, dat verantwoordelijk is voor redeneren en plannen en zelfbeheersing, is in de puberteit nog volop in ontwikkeling. Een belangrijk hersengebied voor leren en geheugen is de hippocampus. Ook dit deel van de hersenen is tijdens de puberteit nog volop in ontwikkeling. Alcohol kan deze ontwikkelingen nadelig beïnvloeden.

Kanker

Er een duidelijk verband tussen alcoholgebruik en kanker van mond, keel, strottenhoofd en slokdarm. Het risico wordt groter als er ook nog eens bij wordt gerookt. Zware drinkers hebben meer kans op kanker aan de lever en de dikke darm. Vrouwen die meer dan 1 glas alcohol per dag gebruiken, hebben een verhoogd risico op borstkanker.

Sociale problemen

Nogal wat mensen die te veel drinken, krijgen vaak grote problemen met familie, vrienden, werk en politie. Relaties komen onder druk te staan. Op het werk wordt steeds meer verzuimd.

Korsakov

Jarenlang te veel drinken kan, zeker in combinatie met een tekort aan vitamine B1, leiden tot onherstelbare hersenschade. De meest ernstige vorm is het Korsakovsyndroom. Korsakovpatiënten lijden aan geheugenverlies, verlies van het vermogen om iets nieuws te leren en een gestoord begrip van tijd en plaats.

Psychose

Als gevolg van overmatig alcoholgebruik kunnen psychosen ontstaan zoals het delirium tremens en psychotische stoornissen met hallucinaties of wanen.

Vermageren

Op korte termijn bestaat het risico dat je aankomt van alcohol maar als je meer en vaker gaat drinken bestaat juist de kans dat je vermagert of ondervoed raakt. Dat komt omdat de alcohol in grote hoeveelheden wel een vol gevoel geeft en je dus minder honger hebt. De alcohol levert wel energie op, maar heeft totaal geen voedingswaarde en wanneer de drinker dan ook nog eens zijn voedingspatroon verwaarloost, bestaat de kans op ondervoeding. Alcoholisten gaan vaak slecht eten en de alcohol beschadigt ook de darmwand waardoor het lichaam minder goed in staat is voedingsstoffen op te nemen.

Zwangerschap

Het drinken van een of meerdere glazen alcohol vermindert de vruchtbaarheid bij de man en vrouw. Alcohol drinken tijdens de zwangerschap kan leiden tot miskramen, vroeggeboorte, mentale ontwikkelingsachterstand zoals het geheugen, intelligentie en rekenen. Bij 6 glazen of meer wordt het risico verhoogd op FAS, het foetaal alcoholsyndroom. Hierdoor krijgt de baby een laag geboortegewicht, kleinere schedel, geringe lichaamslengte en mogelijk afwijkingen aan het gezicht.

Versie: juni 2020

Als volwassenen zich aan de volgende tips houden veroorzaakt alcohol weinig risico’s voor de gezondheid.

• Drink matig: Drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan één glas alcohol per dag. En houd minimaal twee alcoholvrije dagen per week. Houd je gebruik een keer een maand bij, dit kan voor veel inzicht zorgen: Maandkaart alcohol.
• Drink alleen in je vrije tijd: Drink niet tijdens sport, school, werk of als je aan het verkeer moet deelnemen.
• Drink water als je dorst hebt: Alcohol stimuleert de vocht-afdrijving en maakt je alleen maar meer dorstig. Drink water voor de dorst en alcohol voor het ‘lekkere’. Drink tussen de alcoholische drankjes ook zo nu en dan een glas water.
• Drink voor ontspanning: Drink voor plezier en ontspanning en niet om stress of achterliggende problemen weg te drinken.
• Heb als laatste je glas leeg: Let erop dat je niet iedere keer als eerste je glas leeg hebt. Kijk naar het tempo van je mede-drinkers en probeer een keer als laatste je glas leeg te hebben.
• Zeg eens ‘nee’: Zeg af en toe eens nee en drink niet omdat iemand weer een rondje geeft.
• Combineer niet: Drink geen borrel en bier tegelijk en combineer alcohol ook niet met andere drugs.
• Alcohol en verkeer kan niet samen: Drink niet als je nog moet rijden (wie is de BOB?). Spreek van tevoren af wie rijdt en dus niet drinkt.
• Alcohol en zwangerschap: Drink niet als je zwanger wilt worden of zwanger bent.
• Begin niet voor je 18e met alcohol drinken: Op jonge leeftijd drinken brengt extra risico’s met zich mee.

Versie: 17.11.2015

In 2017 overleden in totaal 19.420 mensen aan de directe gevolgen van roken. Voor alcohol zijn er minder duidelijke recente cijfers voor handen. Het RIVM heeft een schatting gedaan. Volgens deze schatting stierven er in 2017 1.906 mensen aan de gevolgen van alcohol-gerelateerde ziekten. De World Health Organisation schat echter dat er in Nederland in 2016 4.945 mensen stierven aan de gevolgen van alcohol. Hun schattingsmethode is wat anders dan die van het RIVM.
Tabak en alcohol zijn drugs die wettelijk toegestaan zijn, de legale drugs. 224 mensen vonden in 2018 de dood door drugs die wettelijk verboden zijn, de illegale drugs.

98,9% van het aantal doden door alcohol, tabak en drugs is dus toe te schrijven aan de legale middelen alcohol en tabak. 1,1% is toe te schrijven aan de illegale middelen zoals heroïne, cocaïne, XTC, amfetamine en GHB.

We geven de cijfers van het aantal doden in een jaar als gevolg van:

• gebruik van het middel, bijvoorbeeld door ziekte;
• direct overlijden (overdosis).

* = 2017
**= 2018

Toelichting cijfers

De cijfers zijn gebaseerd op de doodsoorzakenstatistiek van het CBS. Dit is niet specifiek ingericht in het registeren van drugsgerelateerde sterfte en varieert daarom flink. De cijfers moeten daarom voorzichtig geïnterpreteerd worden.

Alcohol

Volgens een schatting van het RIVM stierven er in 2017 1.906 mensen door alcohol.

Er is sprake van primaire en secundaire alcoholsterfte:

• Primaire alcoholsterfte: dodelijke overdosis en sterfte aan alcoholgerelateerde ziekten.
• Secundaire alcoholsterfte: bijvoorbeeld dodelijke ongelukken onder invloed van alcohol.

Volgens de Doodsoorzakenstatistieken van het CBS stierven in 2017 1.034 mensen door alcohol als primaire doodsoorzaak. Bij 54% ging het om psychische stoornissen en gedragsstoornissen door het gebruik van alcohol en in 46% ging het om ziekten en vergiftiging door alcohol. De meeste mensen die overleden aan alcohol waren tussen de 55 en 69 jaar oud. Driekwart daarvan was man.

Geschat wordt dat 3% van de sterfte aan kanker samenhangt met alcoholgebruik. Alcohol verhoogt het risico op: keelholte-, slokdarm-, mond-, darm-, borst- en leverkanker (2).

Alcohol leidt zelden tot een fatale dodelijk aflopende overdosis. Wel lopen mensen een alcoholvergiftiging op waarbij opname in een ziekenhuis noodzakelijk is. In 2016 waren dat 5600 mensen (1).

Alcoholdoden in het verkeer

De SWOV (Instituut voor Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid) schat dat in 2015 tussen de 75 en 140 verkeersdoden het gevolg waren van alcohol. Het totaal aantal verkeersdoden in 2015 bedroeg 621 (1).

Als je de mensen die zijn overleden door alcohol als primaire doodsoorzaak en de verkeersdoden door alcohol bij elkaar optelt zijn er ongeveer 1150 sterfgevallen door alcohol. In dit aantal zijn echter lang niet alle gevallen van alcoholsterfte meegeteld, omdat niet altijd wordt herkend dat er sprake is van alcoholgebruik, en dit daarom niet als zodanig geregistreerd wordt.

Tabak

Tabak leidt tot een groot aantal ziekten. Een overdosis of vergiftiging komt echter niet voor. In totaal stierven in 2017 19.420 mensen door tabak (1). Dat zijn 53 mensen per dag ofwel iets meer dan 2 mensen per uur. Aantal slachtoffers per ziekte:

• longkanker 8593;
• COPD 5227
• coronaire hartziekten 1176;
• slokdarmkanker 950;
• hartfalen 701;
• beroerte 588;
• alvleesklierkanker 427;
• darmkanker 360;
• blaaskanker 338;
• borstkanker 232;
• mondholtekanker 210;
• strottenhoofdkanker 200;
• diabetes 154;
• nierkanker 152;
• maagkanker 112 (1).

Hasj en wiet (cannabis)

Cannabis is schadelijk voor de longen. Er zijn geen gegevens bekend of het gebruik van cannabis tot dodelijke longziekten heeft geleid. Het zou kunnen, omdat cannabis vaak gebruikt wordt in combinatie met tabak. Het gebruik van cannabis is vaak aan leeftijd gebonden. Mensen stoppen ermee, waardoor ernstige longziekten niet optreden. Mensen die tientallen jaren doorblowen lopen wel risico.

Heroïne (opiaten)

Bij heroïne gaat het over de groep problematische harddruggebruikers. Zij gebruiken naast heroïne ook vaak crack en alcohol. Zij sterven aan allerlei ziekten als endocarditis, longaandoeningen, levercirrose, geweld en aids. Deze cijfers zijn niet bekend.

In 2018 stierven 104 mensen door een overdosis opiaten of opioïden (vaak in combinatie met andere middelen) (1). Het is niet bekend om welke opiaten of opioïden het gaat. Deze cijfers betreffen alleen sterfgevallen van mensen die officieel geregistreerd staan in het bevolkingsregister. Daarbovenop komen 24 gevallen van drugssterfte van mensen die wel in Nederland verbleven maar niet geregistreerd waren als inwoner (1).

Cocaïne

In 2018 waren er volgens de statistiek met doodsoorzaken van het CBS 40 acute sterfgevallen wegens cocaïne (1).

Waarschijnlijk is dit cijfer een grote onderschatting. Veel cocaïnegebruikers overlijden aan een hartinfarct. Een hartinfarct wordt echter als een natuurlijke doodsoorzaak geregistreerd en niet toegeschreven aan cocaïne. Volgens een artikel in de Guardian van juli 2011 staat 1 op de 4 niet-fatale hartaanvallen onder de 45 in verband met gebruik van cocaïne (3).

GHB

Sterfte door GHB is lastig vast te stellen omdat GHB snel door het lichaam wordt afgebroken, er sprake kan zijn van tolerantie in het gebruik van GHB (grootverbruikers hebben een hogere tolerantie) en omdat het lichaam ook van nature GHB aanmaakt.

In 2018 waren er volgens de doodsoorzakenstatistiek van het CBS 7 gevallen van acute sterfte door GHB (1).

XTC/amfetamine

Ook bij XTC en amfetamine wordt de sterfte veroorzaakt door een overdosis of vergiftiging. XTC verhoogt de lichaamstemperatuur. Door de combinatie van XTC met een warme, vochtige omgeving, lang dansen en te weinig drinken kan iemand oververhit raken. Oververhitting kan dodelijk zijn. Ook teveel drinken (watervergiftiging) kan dodelijk zijn.

De cijfers zijn gebaseerd op de doodsoorzakenstatistiek van het CBS. Dit is niet specifiek ingericht in het registeren van drugsgerelateerde sterfte en varieert daarom flink. In 2016 ging het om 28 gevallen van acute sterfte door ‘psychostimulantia’, hier vallen XTC (MDMA) en amfetamine onder. In 2018 ging het om 4 gevallen.
Het is waarschijnlijk dat er overlijdens door XTC/MDMA zijn die niet in de statistieken van het CBS terecht komen.

Het NFI meldde in de periode 2006-2015 21 gevallen waarbij MDMA een primaire rol heeft gespeeld bij het overlijden en 26 gevallen waarbij MDMA in combinatie met alcohol of andere drugs een rol speelde. Bij 6 gevallen speelde MDMA mogelijk een rol.

Speed werd door het NFI in 2016 1 keer aangetroffen in combinatie met PMA en MDMA (1).

Slaap- en kalmeringsmiddelen en medicijnen

85 mensen zijn in 2018 aan slaap- en kalmeringsmedicijnen overleden. Hiervan ging het in 34 gevallen om benzodiazepinen, 43 om barbituraten en 8 om overige sedativa.

Bronnen

1. NDM 2019, Trimbos-instituut
2. Alcohol en kanker, KWF (bezoekdatum: 23 augustus 2018)
3. Cocaine addiction linked to brain abnormalities, The Guardian (2011)

Versie: augustus 2020

Weerstand bieden in gezelschap van vrienden is niet altijd eenvoudig. Een paar tips:

• Heb de nadelen van gebruik op een rijtje. Dat helpt je om te weigeren.
• Denk aan mensen van wie je houdt en die het niet leuk zouden vinden als je gebruikt.
• Denk aan de gevolgen als je toch gebruikt. Realiseer je dat je de volgende dag spijt krijgt.
• Denk eraan dat ook iemand die je leuk vindt uiteindelijk meer respect voor je zal krijgen, als je voor je eigen mening uitkomt dan als je een meeloper bent.
• Realiseer je dat jij dik de moeite waard bent en dat jouw meningen er toe doen.
• Zoek vrienden/kennissen die niet gebruiken.

Je wilt eigenlijk geen drugs gebruiken, tabak roken of alcohol drinken. Redenen kunnen zijn: je vindt het niet lekker, het past niet in je leven, je hebt hele andere interesses, je kunt er niet tegen of je vindt het ongezond. Als er in je omgeving wel gebruikt wordt kan het moeilijk zijn om niet mee te doen. Je wilt niet flauw zijn. Of je vindt iemand leuk die gebruikt en je denkt: hij gaat me vast stom vinden als ik niet mee doe. Probeer dan bovenstaande tips op te volgen.

Als mensen echt aandringen wordt het vervelender. Je kunt je dan afvragen of je wel bevriend wil zijn met mensen die zo sterk aandringen en zo weinig respect hebben voor jouw keuze.

Heb je geen zin in discussie dan kun je dingen zeggen als:

• het is slecht voor mijn conditie
• ik geniet gewoon meer als ik nuchter ben

Versie: september 2019

Recreatief gebruik wordt gekenmerkt door:

• Gebruik voor plezier en ontspanning. Gebruik voor de roes.
• Gebruik zonder dat het invloed heeft op werk/school/hobby’s of op contacten met familie en vrienden.
• Gebruik waarbij men zich bewust is van de risico’s.
• Gebruik dat matig en gecontroleerd is en dat weinig of geen tijd kost.

Recreatief gebruik staat tegenover problematisch gebruik. Dat is gebruik waarbij problemen ontstaan op gebied van gezondheid, werk of school, vrienden en familie en verslaving. Veel mensen die problematisch gebruiken hebben in het begin recreatief gebruikt. Het risico van recreatief gebruik is dan ook, dat er een kans bestaat dat het overgaat in problematisch gebruik. Als je je aan bovenstaande kenmerken van recreatief gebruik houdt verklein je de kans dat het problematisch wordt.

Versie: augustus 2019

Hieronder een tabel met de meest voorkomende ziekten per drug. Sommige ziekten komen slechts zeer zelden voor. Voor toelichting zie de vragen bij risico’s van de betreffende drug.

Versie: augustus 2019

Chronisch betekent langdurig, voortdurend. Een chronische gebruiker is iemand die langdurig gebruikt en bij wie de kans op minderen of stoppen met gebruik, klein is. Chronische gebruikers zie je zowel bij alcohol als bij drugs. Vaak hebben zij behalve verslavingsproblemen ook psychiatrische problemen en allerlei door alcohol of drugs veroorzaakte lichamelijke aandoeningen.

Hersenbeschadiging

Ook kan, vooral bij alcoholgebruik, hersenbeschadiging optreden. Bij chronische gebruikers zijn vaak grote sociale problemen ontstaan. Contacten met familie, werk en huis zijn verloren gegaan. Psychiatrische en lichamelijke ziekten, hersenbeschadiging en mogelijk een zwervend bestaan zorgen ervoor dat de verslaving aan alcohol of drugs chronisch wordt.

Behandelaanbod

Mentrum (net als Jellinek ook onderdeel van Arkin) heeft een uitgebreid behandelaanbod voor chronische verslaafden. Er wordt geprobeerd de schadelijke gevolgen van een verslaving te beperken, gebruik zoveel mogelijk te verminderen en een optimaal herstel van functioneren op verschillende levensgebieden te realiseren.

Ook de GGD in Amsterdam heeft een uitgebreid aanbod voor chronische verslaafden. Met behulp van verstrekking van methadon en soms zelfs verstrekking van heroïne wordt geprobeerd om te voorkomen dat de verslaafde verder afglijdt. Methadon wordt in een constante dosis gegeven zonder dat er afgebouwd wordt.

Cure of Care

Vaak wordt gedacht dat je aan chronisch verslaafden een behandelaanbod zou moeten doen dat gericht is op gehele ontwenning (cure ofwel genezen) en dat voorzieningen waarbij methadon in onderhoudsdosissen gegeven wordt (care ofwel verzorging), mensen nodeloos verslaafd houdt. Probleem is echter dat chronische verslaafden van een behandelaanbod dat enkel gericht is op ontwenning geen gebruik willen of kunnen maken. De kans dat zij dan steeds slechter gaan functioneren, mogelijk een overdosis nemen of allerlei ziekten oplopen wordt dan te groot.

Zoiets heeft in het verleden bijvoorbeeld in Duitsland plaatsgevonden. Daar zijn honderden, zo niet duizenden verslaafden overleden aan een overdosis.

Versie: juni 2020

In 2009 heeft een groep experts drugs beoordeeld op schadelijkheid. Daaruit kwam de volgende rangschikking:

1. Crack
2. Heroïne
3. Tabak
4. Alcohol
5. Cocaïne
6. Methamfetamine
7. Amfetamine
8. GHB
9. Benzodiazepinen (slaap- en kalmeringsmiddelen)
10. Cannabis
11. Ketamine
12. MDMA (XTC)
13. Khat
14. LSD
15. Paddo’s

De drugs werden beoordeeld op de volgende aspecten:

• Acute giftigheid (ziekten, overdosis)
• Chronische giftigheid (ziekten)
• Verslaving
• Sociale schade op gebruikersniveau
• Sociale schade op bevolkingsniveau

Een drug kan een verwoestend effect hebben op individueel niveau, maar als die drug nauwelijks gebruikt wordt, zal het effect op het niveau van de gehele bevolking meevallen.

Hieronder volgt een tabel met de rangschikking van drugs op de verschillende aspecten van schadelijk naar minder schadelijk.

Duidelijk is dat alcohol, tabak, heroïne en crack hoog scoren. Paddo’s, LSD en khat scoren relatief laag. In Engeland is een dergelijke rangschikking ook gedaan (Nutt et al., Lancet 2007). De scores van de Nederlanders komen overeen met die van de Engelsen.

Het onderzoek is in 2009 gedaan. Als het onderzoek nu opnieuw uitgevoerd zou worden, zouden sommige middelen anders scoren. Over GHB hebben we in de afgelopen 10 jaar geleerd dat het een erg verslavend middel is. Dit middel zou mogelijk hoger scoren dan het nu doet.

Bron: RIVM, Ranking van Drugs, 2009.

Versie: november 2020

Ja, drugs kunnen een verdoving beïnvloeden. Sommige middelen waaronder speed en ketamine kunnen de effecten van een verdoving verminderen waardoor deze minder goed werkt.

Bij een enkele keer gebruik hangt het er natuurlijk wel van af hoelang geleden er is gebruikt. Als het 1 keer was, een paar weken geleden, dan zal dit geen effect hebben op verdoving of narcose.

Bij regelmatiger gebruik, wanneer er tolerantie is opgebouwd, kan dit er voor zorgen dat een narcose of verdoving minder goed werkt. Dan heb je dus meer verdoving nodig hebt om niets te voelen.

Een arts zal hier ook altijd naar vragen voordat hij een verdoving/narcose toedient. Als hij dit niet doet, is het zeker aan te raden hier zelf open over te zijn en dit eerlijk te vertellen. Hierdoor kom je niet in de problemen. Een arts is er om jou te helpen en zal de verdoving hier vervolgens op aanpassen.

Versie: september 2019

Sommige mensen grijpen snel naar een middel als ze moeite hebben met slapen. Echter, we weten dat dit een verkeerde manier is om met slaapproblemen om te gaan. Steker nog, veel middelen zorgen er op termijn voor dat je slaapproblemen verergeren.

Maar wat kun je dan wel doen om beter in slaap te komen? Lees hieronder 12 tips om je slaaphygiëne te verbeteren:

1. Bouw ’s avonds je dag af. Kijk niet meer naar fel licht van bijvoorbeeld mobiele telefoon of tablet. Beperk fysiek of mentaal zware activiteiten en bedenk een ritueel dat je kan helpen bij het afronden van je dag. Denk bijvoorbeeld aan een boek of tijdschrift lezen, yoga of een wandelingetje in de buurt.
2. Neem geen warm bad of douche vlak voor het slapen gaan. Een douche of bad verhoogt je lichaamstemperatuur en hartslag, waardoor je minder makkelijk in slaap valt. Een warm bad of douche in het begin van de avond is wel goed.
3. Zorg voor een comfortabele, koele (16 – 21 graden Celsius), donkere en stille slaapkamer. Gebruik de slaapkamer alleen om te slapen en te vrijen. Ga geen tv kijken en leg je mobiele telefoon weg of laat deze in een andere ruimte.
4. Neem zorgen niet mee naar bed. Piekeren/zorgen (ook over niet slapen) kunnen ervoor zorgen dat je moeilijk in slaap valt. Als gedachten je wakker houden, kun je overdag een ‘piekerhalfuurtje’ reserveren. Op deze manier heb je deze zorgen al een keer overdacht en/of opgeschreven.
5. Probeer niet krampachtig om in slaap te vallen. Dit maakt het probleem alleen maar groter. Je kunt dan beter even uit bed stappen en iets rustigs doen bij weinig licht (geen beeldschermen!). Iets saais lezen of een puzzeltje maken bijvoorbeeld. Wakker zijn moet niet beloond worden. Wanneer je je weer slaperig voelt ga je terug in bed. Herhaal dit als je weer niet kunt inslapen.
6. Draai de wekker om. Voortdurend op de klok kijken als je wakker ligt, kan voor frustraties of angst zorgen. Waardoor je juist wakker ligt in bed.
7. Slaap niet meer dan nodig is om je de volgende dag uitgerust te voelen. Beperk de tijd die je in bed doorbrengt. Het helpt de slaap te verankeren en dieper te maken. Heel lange bedtijden leiden tot verbrokkelende en lichte slaap.
8. Sta elke dag om dezelfde tijd op. Dit helpt om ’s avonds gemakkelijker op dezelfde tijd in slaap te vallen en je biologische ritme te verankeren. Wil je uitslapen? Probeer dan maximaal 2 uur later op te staan dan je normaal doet.
9. Zorg voor rust- en ontspanningsmomenten overdag. Stress en spanning kunnen de slaap verstoren. Ontspannen kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld door een kleine wandeling te maken of door wat te lezen.
10. Beweeg regelmatig. Lichaamsbeweging heeft een gunstige invloed op spanning en stress. Vermijd intensieve lichaamsbeweging vlak voor het slapen gaan omdat je daar juist actiever van wordt.
11. Doe geen dutjes overdag. Dit kan het inslapen bemoeilijken en de slaap ’s nachts verstoren. Als je niet zonder een middagslaap de dag door kunt komen, doe dit dan maximaal 30 minuten en vóór 15.00 uur.
12. Probeer ook stimulerende middelen overdag en in de avond te beperken. Koffie, thee, energydranken, chocolade en nicotine bijvoorbeeld kunnen het inslapen bemoeilijken en de slaap lichter maken waardoor je regelmatig wakker wordt. Alcohol zorgt voor verstoring van de slaap in de tweede helft van de nacht. Beperk de inname van alcohol overdag en neem dus geen alcohol als slaapmutsje.

Versie: augustus 2019

Drugspreventie is het voorkomen dat mensen drugs gaan gebruiken of om schade die drugs tot gevolg kan hebben te voorkomen. Dit kan via:

• Beperken van de beschikbaarheid van drugs
• Voorlichting
• Zo snel mogelijk reageren op beginnende problemen

Met het beperken van de beschikbaarheid werp je drempels op om het middel te gaan gebruiken. Het gaat dan om zaken als: het verminderen van het aantal verkooppunten of het verhogen van de prijzen. Met voorlichting kan geprobeerd worden om gebruik te voorkomen, gebruik uit te stellen of de risico’s van gebruik te beperken. In een vroeg stadium signaleren van problemen kan voorkomen dat problemen uit de hand lopen.

Beperken beschikbaarheid

Via de Opiumwet, de wet waarin productie, verkoop, bezit, import en export van drugs strafbaar is gesteld, wordt geprobeerd te voorkomen dat drugs verkrijgbaar zijn. Het handhaven van de Opiumwet is niet het werk van preventie maar van politie en justitie. Een totaal verbod is de meest radicale maatregel en die maatregel wordt in geval van drugs vaak toegepast.

Alcohol, cafeïne, tabak en gokken zijn niet verboden. Wel kan geprobeerd worden om via allerlei wetten en regels gebruik zoveel mogelijk te beperken. Preventie kan vanuit haar invalshoek ook aandringen op dergelijke regels. Het gaat dan om zaken als het instellen van leeftijdsgrenzen (geen alcohol onder de 18), verminderen van het aantal verkooppunten (geen alcoholverkoop in benzinestations), verhogen van prijzen, etc.

Dit soort maatregelen kunnen door parlement en regering genomen worden maar ook gemeenten en organisaties, zoals scholen of bedrijven, kunnen allerlei maatregelen nemen die de beschikbaarheid beperken. Gemeenten kunnen voorwaarden stellen aan een vergunning voor het schenken van alcoholhoudende drank. In de vergunning kan ook iets gezegd worden over sluitingstijden, happy hours en de toegangsleeftijd.

Het verbieden van drugs heeft ook diverse andere ongewenste effecten. Je kan denken aan vervuiling, het krijgen van een strafblad bij een kleine overtreding en milieuvervuiling. Het verbieden van drugs is een vaak gekozen strategie van politici, maar het is de vraag of het de beste strategie is als de gezondheid van de bevolking als belangrijkste aspect gekozen wordt.

Voorlichting

Via voorlichting kan geprobeerd worden de vraag naar drugs te verminderen. Voorlichting kan zich richten op twee groepen:

1. Mensen die nog niet gebruiken.
2. Mensen die al wel (regelmatig) gebruiken.

Bij mensen die nog niet gebruiken is het doel van de voorlichting veelal het versterken van de keuze om niet te gebruiken. Vooral op scholen wordt veel aandacht aan drugsvoorlichting besteed. Landelijk en regionaal is het project Helder op School ontwikkeld. Door middel van dit project worden scholen gestimuleerd aandacht te besteden aan alcohol- en drugspreventie. Het project is geëvalueerd en het blijkt effectief te zijn. Voorlichting kan ook op massamediale wijze gevoerd worden. Via internet, radio, televisie en via billboards.
Hieruit blijkt dat preventie vooral afgestemd moet zijn op leeftijd en niveau.

Voorlichting kan zich ook richten op mensen die al wel gebruiken. Het doel is dan de risico´s van gebruik zoveel mogelijk te beperken. In dit soort van voorlichting worden tips gegeven over zo verstandig mogelijk gebruik. Bij cannabis, maar ook bij XTC, wordt een dergelijke aanpak gevoerd. In coffeeshops vind je vaak voorlichtingsmateriaal met tips over zo verantwoord mogelijk gebruik. Ook aan XTC-gebruikers is veel voorlichting gegeven om de risico’s zoveel mogelijk te beperken. Zo wordt aan gebruikers aangeraden om in ieder geval hun pil te laten testen. Soms vindt de voorlichting door leeftijdsgenoten en leefstijlgenoten plaats (peer-education). Ook dat blijkt positief te werken. Twee bekende peer projecten zijn Unity en Connect.

Ook voor de groep mensen die niet kunnen stoppen met gebruik zijn er programma’s om risico’s te voorkomen. Denk aan spuitenruil programma’s, gebruikersruimten en medische heroïne- verstrekking.

Tijdig reageren op riskant gedrag.

Preventie kan ook proberen ervoor te zorgen dat er zo snel en zo vroeg mogelijk gereageerd wordt op uit de hand lopend alcohol- of druggebruik. Het uit de hand lopen van drugsgebruik vindt plaats lang voordat mensen de weg naar de hulpverlening zoeken. Bij alcohol lopen mensen regelmatig jarenlang rond met steeds groter wordende alcoholproblemen, voordat ze besluiten er iets aan te doen. Bij drugs gaat dat meestal sneller. Door vrienden, ouders maar ook beroepskrachten als maatschappelijk werkers, artsen etc. te informeren over hoe ze op beginnend problematisch gebruik kunnen reageren, kan veel onheil voorkomen worden.

Ook internet biedt tegenwoordig veel mogelijkheden om te reageren op riskant gedrag. Op deze site staan testen waarmee je kunt nagaan of je riskant gebruikt. Ook wordt op internet advies op maat aangeboden en zijn er zelfhulpprogramma’s. Bij advies op maat vul je een vragenlijst in over bijvoorbeeld alcoholgebruik waarna je een persoonlijk advies krijgt. Zelfhulpprogramma’s bieden een instructie om zelf met alcohol- of druggebruik te minderen.

Effecten

Er is ook onderzocht of preventie werkt. Het blijkt dat voorlichting op school kan werken. Preventie bedreven door leeftijdsgenoten blijkt ook positief (2). Ook interventies op internet blijken positief te werken. Massamediale campagnes hebben meestal niet zo’n succes. Zij kunnen wel het bewustzijn van het probleem iets vergroten, maar blijken nauwelijks effect te hebben op het gebruik (1).

Tenslotte blijkt dat wanneer preventiemaatregelen gecombineerd uitgevoerd worden de kans op succes het grootst is. Wanneer een programma op scholen gecombineerd wordt met een massamediale campagne blijkt dit effectiever dan een wanneer het programma alleen uitgevoerd wordt.

Bronnen

1. Effecten van preventie, VTV (2010)
2. Preventie van schadelijk alcoholgebruik en drugsgebruik onder volwassenen, IVO (2010)

Versie: juni 2020