Alcohol: Algemene informatie

Alcohol (ofwel Ethylalcohol of Ethanol) is een heldere, kleurloze en smaakloze vloeistof met een zwakke geur. De chemische formule van alcohol is: CH3, CH2, OH. Bij inname ontstaat een brandend gevoel. Alcohol lost goed op in water. Het wordt makkelijk in het bloed opgenomen en snel over het totale lichaamsvocht verspreid. Alcohol beïnvloedt ons bewustzijn en leidt tot veranderingen in stemming en gedrag. De stof is rijk aan energie. Een gram alcohol (een glas bier bevat 10 gram) levert 7 calorieën op.

Alcohol ontstaat door de vergisting van suikers in vruchten.

Gist is een klein organisme dat suikers omzet in:

• alcohol
• koolzuurgas (de belletjes in bier en champagne).

Bij de productie worden een pap van vruchten (bijvoorbeeld van druiven of appels) en gist onder ideale omstandigheden bij elkaar gebracht.

Waar kan alcohol van gemaakt worden?

Behalve van druiven (wijn) kan men ook van granen (bier), rijst (rijstwijn) en zelfs van aardappels (wodka) alcohol maken. Granen (bijvoorbeeld gerst bij bier) bevatten geen suikers maar wel zetmeel.

Worden bij de productie granen gebruikt dan moet zetmeel eerst omgezet worden in suikers. Dat gebeurt door de granen te laten ontkiemen. De enzymen die bij het ontkiemen ontstaan zetten zetmeel dan om in suikers.

Alcohol uit vruchtensap en gist

Bij een bepaalde temperatuur en op een goede voedingsbodem van sap (of fijn gedrukte vruchten) vermenigvuldigt de gist zich snel. Bij het maken van alcoholische drank zorgt de producent ervoor dat gist en sap onder de beste omstandigheden bij elkaar komen. De gist zet de suikers voor de helft om in alcohol en voor de andere helft in koolzuurgas.

Andere stoffen en foezelalcoholen

Bij de gisting ontstaan ook allerlei andere stoffen, zoals stoffen die voor de smaak zorgen. Ook ontstaan er in zeer kleine hoeveelheden andere soorten alcohol dan de gewone alcohol. Deze andere alcoholen worden wel foezelalcoholen genoemd. Methanol is de voornaamste. De foezelalcoholen hebben hetzelfde effect als gewone alcohol, maar worden trager afgebroken. Foezelalcoholen spelen een rol bij het ontstaan van een kater.
Naarmate de gisting voortschrijdt, neemt het alcoholpercentage toe. Het maximum bedraagt echter 15%. Bij dat percentage sterft de gist in zijn eigen alcohol.

Sterke drank/gedistilleerd

Als men een alcoholische drank wil produceren met een hoger percentage, dan moet je alcoholhoudende drank distilleren. Dat is eenvoudig te doen, omdat alcohol bij verhitting eerder verdampt dan water. Men verhit de alcoholische drank, vangt de verdampte alcohol op en laat deze weer afkoelen. Zo ontstaat er een vloeistof met een hoger alcoholpercentage.

Alcohol uit graan

Alcohol kan ook van graan gemaakt worden. Daarvoor moet zetmeel in graan eerst omgezet worden in suikers. Bier wordt bijvoorbeeld van gerst gemaakt. Om zetmeel in gerst om te zetten in suikers, moet men de gerst eerst laten ontkiemen. De gerst wordt daartoe in bakken water geweekt en op de juiste temperatuur gebracht. Door het ontkiemen ontstaan enzymen. En het zijn deze enzymen die zetmeel kunnen omzetten in suikers. De eerste stap is de ontkiemde gerst met de enzymen te laten drogen.

Mout, wort en gist

De gedroogde gerst heet mout. Aan het mout wordt dan water toegevoegd, waardoor een product ontstaat dat wort heet. Als de wort weer op temperatuur gebracht wordt, gaan de enzymen hun werk doen en zetten zij het zetmeel om in suikers.
Aan de wort wordt vervolgens gist toegevoegd, waarna alcohol en koolzuur ontstaan.

Alcoholpercentage

Door gisting kan een alcoholpercentage van 15% bereikt worden. Bij dat percentage sterft de gist. Voor een hoger alcoholpercentage (zoals whisky en rum) moet de drank na het gisten nog worden gedistilleerd. Hiertoe wordt het gegiste brouwsel verhit totdat de alcohol verdampt.

Alcohol verdampt eerder dan het overige vocht. De alcoholrijke damp wordt opgevangen en afgekoeld. Door dit proces te herhalen kan een hoog alcoholpercentage van wel 80% worden verkregen.

Formule

Scheikundige formule van alcohol (ethanol): C₂H₅OH

Versie: augustus 2019

‘Mede’ gemaakt van honing is waarschijnlijk het oudste alcoholische drankje dat we kennen. Het werd 8000 jaar geleden al gedronken. Het is waarschijnlijk toevallig ontstaan doordat honing en water op een warme plek met gist in aanraking kwam. Bier was 5400 jaar voor Christus al bekend. In Egypte zijn papyrusrollen gevonden uit 3500 voor Christus met het recept voor wijn. In Griekenland was wijn de belangrijkste drank. Beschilderde vazen en mokken laten uitbundige feestmalen zien waarbij wijn gedronken werd.

Er zijn aanwijzingen dat de Chinezen de destilleerkunst al vroeg machtig waren en ook de Grieken en Romeinen wisten uit wijn sterke drank te maken. De uitvinding van destilleren wordt echter toegeschreven aan de Arabieren. Aan gedestilleerde dranken werden geneeskrachtige eigenschappen toegedicht. Bij de Azteken had drank een religieuze rol. Dronkenschap was verplicht bij religieuze aangelegenheden. Als je je niet bezatte was dat een belediging voor de goden.

Alcohol als basisbehoefte

Ook de Germanen kenden het brouwproces. De consumptie nam sterk toe door de groei van de steden, de vele religieuze feesten en de gewoonte om gepekeld vlees te eten maar vooral door een voortdurend gebrek aan schoon drinkwater. Bier en wijn was tot de 18e eeuw, toen schoon drinkwater ruimer beschikbaar kwam, veel veiliger dan water. Gebruik werd dus aangeraden. Tegen alcohol werd toen heel anders aangekeken. Het was in feite een basisbehoefte. Dat veranderde pas toen schoon drinkwater beschikbaar kwam. Aanvankelijk werd bier vooral in kloosters gebrouwen. Later kwamen er pas brouwerijen.

In Midden Oosten en Azië was de noodzaak voor het drinken van alcohol minder groot. Daar kende men de gewoonte om water te koken voor thee. De islam kon daarom ook met succes alcohol verbieden.

Problemen alcoholgebruik

Alcohol leidde ook in de vroegste tijden al tot problemen. Zo zei een Egyptische priester: “ik verbied u naar de kroeg te gaan, u zijt gedegenereerd gelijk de beesten”. In Griekenland noemde de dichter Hesiodes (700 voor Christus) druiven een geschenk van Dionysos, de God van de wijn. Hij waarschuwde echter ook voor de gevolgen toen hij zei dat drank: “hersenen en tong van vorm  verandert”. In de Koran (620 na christus) staat te lezen dat alcohol en gokken tot het werk van de duivel behoort en vermeden moet worden. In de Hadieth, een boek met uitspraken van Mohammed staat te lezen: Alcohol is de moeder van alle kwaad en is het meest beschamend van al het kwaad. In het Westen kwam alcohol en dan met name gedestilleerde alcohol pas rond 1800 in ander daglicht te staan. Toen schoon drinkwater beschikbaar kwam werd alcohol niet langer gezien werd als een basisbehoefte, en kreeg met name gedestilleerde drank de naam gevaarlijk en ongezond te zijn (1). Dit besef leidde tot steeds meer maatregelen tegen alcohol.

Volksbond

In Nederland ontstonden in de 19e eeuw diverse organisaties die voor matigheid pleitten zoals de Volksbond tegen Drankmisbruik. Eind 19e eeuw werd de roep om staatsingrijpen steeds heviger. In 1881 komt de eerste drankwet, de voorloper van de huidige Drank- en Horecawet. De wet wilde vooral het aantal verkooppunten voor sterke drank beperken. In de jaren twintig werd in Nederland nauwelijks alcohol gedronken. In de jaren dertig is door de geheelonthoudersbeweging nog campagne gevoerd om via een soort gemeentelijk referendum (de Plaatselijke Keuze) op lokaal niveau tot een verbod op de alcoholverkoop te komen. Er is een aantal vrijwillige volksstemmingen georganiseerd maar het verbod op Alcoholverkoop heeft het nooit gehaald (2).

Drooglegging VS

De Verenigde Staten werden tussen 1920 en 1933 drooggelegd. Dat was geen succes. Het gevolg van de drooglegging was dat drank toen illegaal gestookt werd. De kwaliteit hield te wensen over. Zo kostte de illegaal gestookte drank aan 35.000 mensen het leven; een nog grotere groep werd ernstig ziek. In 1930 waren er al een miljoen mensen gearresteerd wegens overtreding van het drankverbod. En in het illegale en criminele circuit werden 700 mensen vermoord. Na de economische crisis was het drankverbod niet langer te handhaven. Het geld van de accijnzen op drank was te hard nodig voor de opbouw van de economie.

Recente Nederlandse geschiedenis

Na de Tweede Wereldoorlog nam het gebruik van alcohol weer toe, maar bleef tot 1960 wel vrij laag. Daarna kwam het gebruik in een stroomversnelling. Sinds 1960 zijn we drie keer zoveel gaan drinken (3). De toename van het gebruik en de daarmee samenhangende problemen zijn aanleiding geweest voor een aantal campagnes, verdere aanscherpingen van de Drank- en Horeca wet en een aantal accijnsverhogingen.

Campagnes

In 1996 begint de Nationale campagne: “Alcohol maakt meer kapot dan je lief is”. In 2006  begint een nieuwe campagne: “voorkom alcoholschade bij uw opgroeiende kind”. Deze campagne wilde ouders meer bewust maken van de risico’s van het drinken van alcohol op jonge leeftijd. Ouders hebben een belangrijke rol bij het uitstellen van alcoholgebruik door hun kind en moeten weer de regel durven stellen: ”onder de 16 geen alcohol’ . Een andere campagne was de:  ‘opvoedcampagne roken, drinken & blowen’. Deze richtte zich tot ouders met de boodschap: ‘Uw kind helpen nee te zeggen tegen roken, drinken en blowen’. De campagne werd gevoerd met radiospots en campagnesites zoals ‘Hoepakjijdataan.nl’ en ‘Uwkindenalcohol.nl’

Drank en Horecawet

November 2000
In november 2000 werd de Drank en Horecawet voor het eerst aangescherpt. Er mocht geen drank meer verkocht worden in tankstations en winkeltjes langs de snelweg.  Aan verenigingen die alcohol schenken werden strengere eisen gesteld. Vanaf 2000 moet er in verenigingen altijd iemand aanwezig zijn die een instructie over verantwoord Alcoholgebruik (IVA) heeft gevolgd. Ook moeten verenigingen een reglement hebben met regels over het schenken van alcohol.

November 2007: hoofdlijnenbrief alcoholbeleid
In 2007 verscheen een brief over het alcoholbeleid (hoofdlijnen brief alcoholbeleid VWS, 2007). In deze brief werd een groot aantal maatregelen aangekondigd waarvan een deel pas in mei 2012 in werking zou treden.  Een van de aangekondigde maatregelen uit deze brief, was een verbod op alcoholreclame op radio en TV tussen 6.00 en 21.00. Deze maatregel die in de Mediawet staat, is op 1 januari 2009 ingegaan.

Juli 2009/januari 2013: wijziging Drank- en Horecawet
In juli 2009 werd de wijziging van de Drank- en Horecawet op basis van de hoofdlijnenbrief uit 2007 aan de Tweede Kamer aangeboden. Per 1 januari 2013 werd de gewijzigde Drank- en Horecawet van kracht. Nieuwe Maatregelen zijn o.a:

• het toezicht op de naleving van de Drank- en Horeca komt bij de gemeenten te liggen;
• jongeren onder de 16 kunnen voortaan een boete krijgen wanneer zij op publiek toegankelijke plaatsen zoals op straat, overdekte winkelcentra parkeergarages, cafés en slijterijen alcohol bij zich hebben;
• de burgemeester kan voor een periode van maximaal 12 weken een verkoopverbod voor alcohol opleggen aan supermarkten en slijters. Hij kan dit doen als zij meer dan drie keer in een jaar alcohol verkopen aan jongeren onder de 16 (3-strikes out);
• gemeenteraden krijgen de bevoegdheid om prijsacties (happy hours en prijsacties) te verbieden.

Juli 2012/januari 2014: verhoging alcoholleeftijd naar 18 jaar
In juli 2012 hebben de Kamerleden Joël Voordewind, Kees van der Staaij, Lea Bouwmeester en Simone Uitslag een wetsvoorstel ingediend om de alcoholleeftijd te verhogen naar 18 jaar. Dit wetsvoorstel is aangenomen en is 1 januari 2014 ingegaan. Aan jongeren onder de 18 mag geen alcohol meer verkocht worden.  De wet maakt wat betreft verkoop aan jongeren geen onderscheid meer tussen zwak en sterk alcoholische drank. Het verkoopverbod geldt zowel in de horeca als bij supermarkten en slijters. Ook zijn jongeren strafbaar als zij op publiek toegankelijke plaatsen (behalve winkels) alcohol bij zich hebben. Gemeenteraden moeten een handhavingsplan vaststellen. In najaar 2013 is een campagne “NIX18” gestart.

Accijnzen
De accijnzen vallen onder de verantwoordelijkheid van de minister van financiën. Ze zijn nog nooit ingezet om het alcoholgebruik te ontmoedigen. Terwijl dit wel een van de weinige effectieve maatregelen is. In 2009 zijn de accijnzen op bier met ruim 20% verhoogd (van 6,8 cent per glas naar 8 cent per glas). De accijns op wijn en sterke drank werd toen niet verhoogd. In maart 2012 pleitten het Trimbos-instituut, STAP en Jellinek voor een verdere accijnsverhoging van 50% op alcohol en een jaarlijkse indexatie vanaf 2014. Per glas zou dit voor de consument enkele centen gaan schelen. Deze maatregel werd niet overgenomen. Wel werden per 1 januari 2013 de accijnzen op bier met 10% verhoogd. Ook de accijnzen op wijn gingen toen omhoog.

De huidige tarieven (2015) per glas zijn:

• glas bier (250 cc): 9,5 cent accijns
• glas wijn (100 cc): 8,5 cent accijns
• glas jenever (35 cc): 21 cent accijns (4).

Bronnen

1. Wijnberg, Rob, Column:  Vroeger was de mens non-stop aangeschoten, NRC (2009)
2. Belois & Goos. Min of meer alcohol (1979)
3. NIGZ. Feiten over alcohol (1998)
4. Tarievenlijst accijns en verbruiksbelastingen, RIVM (2015).

Versie: mei 2020

Alcohol wordt gedronken. Via de maag bereikt alcohol het bloed. Het bloed brengt de alcohol naar de hersenen waarna de effecten optreden.

Soms zit er ook alcohol in eten, bijvoorbeeld in bonbons. Maar daar zit dan zo’n kleine hoeveelheid in dat je daar geen effect van voelt.

Zie ook:

• Alcohol in de hersenen
• Alcohol in het lichaam

 
Versie: augustus 2019

Hieronder hebben we een aantal antwoorden voor jou verzameld over de invloed van alcohol op je immuunsysteem. Heb je nog een andere vraag? Stel deze dan via Vraag & Antwoord.

Is alcohol slecht voor je weerstand?

Ja. Er is veel onderzoek gedaan naar alcohol en immuniteit. En daarin zien we dat overmatig alcoholgebruik een slechte invloed heeft op het immuunsysteem en de weerstand. Overmatige drinkers zijn vatbaarder voor infecties als longontsteking, hiv en tbc. 

Vanaf hoe veel glazen alcohol kun je een effect op je immuunsysteem verwachten?

De gezondheidsraad adviseert om geen alcohol te drinken. En als je dat wel doet, om niet meer dan 1 glas per dag te drinken. Voor je immuunsysteem ligt die grens op maximaal 2 glazen per dag. 

Waarom heeft alcoholgebruik een slechte invloed op het immuunsysteem?

De darmen bevatten veel gezonde bacteriën die onderdeel zijn van ons immuunsysteem. Deze good guys worden verstoord door overmatig alcoholgebruik. Hierdoor kunnen zij hun werk minder goed doen.

Daarnaast kan alcohol bijdragen aan de ontwikkeling van het leaky gut syndrome. Dit betekent dat er een lek kan ontstaan in de beschermende slijmvliezen in de darmen. Hierdoor worden deze gevoeliger voor slechte invloeden zoals virussen en bacteriën.  

Ik drink niet dagelijks. Moet ik mij dan ook zorgen maken?

Drink je alleen in het weekend, maar dan wel veel glazen in korte tijd (binge-drinken)? Ook dan is er al een verstoring in de darmen te zien. Dit effect is al zichtbaar binnen 24 uur en het duurt enkele dagen tot het evenwicht weer hersteld is. Dit maakt je vatbaarder slechte invloeden zoals virussen en bacteriën.  

We spreken van binge-drinken wanneer je 5 of meer glazen tijdens 1 gelegenheid drinkt. 

Ik ben een stevige drinker en maak me zorgen om corona. Heeft het nog zin om te stoppen met drinken?

Jazeker! Vooral op jongere leeftijd zien we dat het immuunsysteem zich in 4 tot 10 dagen na onthouden van alcohol weer kan herstellen. 

Op latere leeftijd spelen er ook andere factoren mee die ervoor zorgen dat het immuunsysteem uit balans raakt. Toch heeft het ook dan nog zin om te minderen of stoppen met alcohol. 

Ik ben al wat ouder. Heeft het nog zin om te stoppen met alcohol?

Het is nooit te laat om te minderen of stoppen met alcohol. Alcohol is niet alleen slecht voor je immuunsysteem maar ook voor je algehele gezondheid. Ben je minder gezond, dan loop je meer risico op een ernstiger verloop van ziektes zoals corona. Voor mensen die naar hun alcoholgebruik willen kijken samen met een preventiedeskundige bieden wij de Moti-volwassenen gesprekken aan. Die zijn gratis en deelname is mogelijk zonder verwijzing of dossier.

Stress is toch ook ongezond?

Alcohol is niet goed voor je immuunsysteem. Datzelfde geldt voor chronische stress. Hoewel het erop lijkt dat beperkt gebruik van alcohol (max. 2 glazen) geen grote gevolgen heeft voor je immuunsysteem, is het een slecht idee om deze middelen langdurig of vaak te gebruiken om te ontspannen. Het risico op functioneel of problematisch gebruik licht op de loer. Zeker als andere verplichtingen zijn weggevallen. Probeer daarom andere manieren te vinden om te ontspannen. 

Ik wil minderen of stoppen met alcohol, maar het lukt me niet. Wat kan Jellinek voor mij doen?

Telefonisch advies

Onze collega’s zijn op werkdagen tussen 09.00 en 17.00 bereikbaar voor telefonisch advies over minderen of stoppen met alcohol. Je kan ze bereiken via 088 – 505 1220.

Online hulp

De Jellinek Online Zelfhulp Alcohol  is een online programma dat je helpt om je alcoholgebruik onder controle te krijgen. De Jellinek Zelfhulp Alcohol is anoniem, gratis en zelfstandig. Je wordt geholpen door het maken van opdrachten en je kan steun vinden bij andere deelnemers op het forum. Je registreert je gebruik en je leest alles over alcohol en de impact van alcohol op je gezondheid. Je kunt gemakkelijk een account aanmaken op www.zelfhulpalcohol.nl.

Behandeling

Jellinek biedt ook behandeling. Van lichte tot intensieve behandeling, afhankelijk van waar behoefte aan is. Neem contact op met 088 – 505 1220 voor meer informatie over wat we voor je kunnen betekenen.

Deze Q&A kwam tot stand met medewerking van Huub Savelkoul, hoogleraar Immunologie aan de Wageningen Universiteit.

Meer weten over het coronavirus en weerstand? Bekijk dit online college van Huub Savelkoul, hoogleraar immunologie aan de Wageningen Universiteit.

Meer lezen over middelengebruik en weerstand? Lees dit artikel van Unity.

Versie: oktober 2022

Sommige mensen koken met alcoholische dranken zoals bier of wijn. Dit kan erg lekker zijn, bijvoorbeeld in een stoofpotje. Het kan er wel voor zorgen dat er alcohol in je gerecht komt. Dat is niet altijd wenselijk, bijvoorbeeld voor mensen die geen alcohol drinken omdat ze daar in het verleden problemen mee gehad hebben. Maar ook voor zwangere vrouwen en voor kinderen is dit risicovol. Dus hoelang moet je iets koken voordat alle alcohol er uit is?

Het antwoord op deze vraag is afhankelijk van een aantal factoren: de manier van verhitten, de bereidingstijd en de hoeveelheid alcohol die wordt toegevoegd (wijn bevat meer alcohol dan bier). Alcohol verdampt bij 78,4°. Je zou dus kunnen denken dat alle alcohol eruit is als je het even bij deze temperatuur laat staan. Het kan echter erg lang duren voordat alle alcohol uit een gerecht is. Zelfs na urenlange bereiding blijft er een beetje alcohol aanwezig in het gerecht.

Er blijft eigenlijk altijd wel een beetje alcohol over. Hoewel de hoeveelheden soms minimaal zijn raden we voor de zekerheid dit soort gerechten af voor risicogroepen, zoals mensen met een verslavingsprobleem, zwangeren en kinderen. Houd ook rekening met mensen die om andere redenen ervoor kiezen om geen alcohol drinken.

In onderstaande tabel zie je hoeveel alcohol er over blijft bij verschillende manieren van bereiden:

Bron: kennisinstituut bier

Versie: oktober 2020

Onder invloed

• Veranderde stemming.
• Lichtrood gelaat.
• Soms lichtgeraakt of overdreven sentimenteel.
• Verminderde coördinatie.

Dag erna

• Adem ruikt naar alcohol.
• Kater.
• Black-out. Bij een black-out weet je niet meer wat er gebeurd is toen je onder invloed was.

Lange termijn

• Tolerantie. Meer alcohol nodig hebben om effect nog te voelen.
• Ruzies en problemen met partner.
• Verminderde interesse in hobby’s.
• Achteruitgang van prestaties.
• Lichamelijke klachten.

Soorten alcohol

Er zijn honderden soorten alcoholen. Het gaat hierbij om een reeks van verbindingen waarvan ethylalcohol of ethanol de minst giftige is. Methylalcohol of methanol (CH3 OH) is zo’n andere soort alcohol. Het ziet er hetzelfde uit als ethylalcohol maar is veel giftiger. Het zit onder anderen in spiritus. Methylalcohol is giftig voor de zenuwen. Na gebruik kan blindheid optreden. Isopropylalcohol is weer een andere verbinding en zit onder anderen in lotion en anti-vries.

De andere alcoholen hebben diverse functies zoals schoonmaak- en ontsmettingsmiddel, conserveringsmiddel, grondstof voor verven, vernissen en lakken en als brandstof.

Diverse alcoholische dranken

Er zijn verschillende soorten dranken met verschillende alcoholpercentages:

• Alcoholvrije dranken. Alcoholvrij bier mag maximaal 0,1% alcohol bevatten. Alcoholvrije wijn 0,5% (in Arabische landen mag alcoholvrije wijn slechts 0,1% bevatten).
• Alcoholarm. Alcoholarm bier mag maximaal 1,2% alcohol bevatten. Alcoholarme wijn bestaat (nog) niet.
• Lichte bieren, bijvoorbeeld Amstel Light (3,5%) en Lingen’s Blond (2%), Radler (2%).
• Bier (5%).
• Wijn (12%)
• Sterke drank zoals whisky en jenever (vanaf 15%, meestal rond de 35%).
• Mixdrankjes (5 tot 8%). Mixdrankjes bestaan uit sterke drank (wodka, whisky of rum) vermengd met frisdrank.
• Shooters (15% tot 35%). Shooters zijn vaak likeuren die in heel kleine flesjes zitten en in één teug leeggedronken worden. Mixdrankjes en shooters zijn vaak zoet en bevatten veel calorieën.

Alcoholpercentages

Als iemand bier, wijn of jenever in het daarvoor bestemde glas drinkt, krijg hij/zij ongeveer 12 ml alcohol oftewel 10 gram alcohol binnen. Bier bevat minder alcohol maar het glas dat voor bier gebruikt wordt is ook veel groter dan een wijnglas. Vandaar dat men ongeveer even veel alcohol binnen krijgt per verschillend glas.

Een standaardglas is een glas dat aan de soort drank is aangepast en 12 ml of 10 gram alcohol bevat. Het aantal grammen per glas bepaal je door het aantal milliliters te vermenigvuldigen met het soortelijke gewicht van alcohol, dit is 0,8. Een standaardglas alcohol van 10 gram leidt gemiddeld tot een promillage van 0,2 bij mannen en 0,3 bij vrouwen.

Hieronder een tabel die aangeeft hoeveel standaardglazen van 10 gram alcohol in een blikje of flesje gaan:

Versie: augustus 2019

Alcohol wordt meestal gebruikt om positieve redenen; voor de gezelligheid, omdat het lekker is en om te ontspannen. Er kunnen negatieve redenen zijn om te drinken, bijvoorbeeld om zorgen, stress of problemen te vergeten. Het drinken om negatieve redenen leidt sneller tot problematisch gebruik of een verslaving.

De omgeving speelt een grote rol bij alcoholgebruik. Wanneer ouders alcohol drinken zal dit voor hun kinderen ook normaler zijn om te gaan doen. En iemand die in de horeca werkt drinkt bijvoorbeeld al gauw meer dan iemand die in een ziekenhuis werkt.

Sommigen drinken om in een roes te raken of om dronken te worden. Dat is riskant omdat het lichaam aan alcohol went. Daardoor moet iemand, als het vaker gebeurt, steeds meer gaan drinken om het effect of de roes nog te voelen.

Drinken om van stemming te veranderen

Als iemand drinkt met als doel zijn stemming te veranderen dan brengt dat een zeker risico met zich mee. Zeker als iemand zonder het gebruik van alcohol niet in die andere stemming kan komen. Zonder alcohol niet meer kunnen ontspannen of plezier maken levert een risico op en kan het begin van een verslaving zijn.

Als iemand uitsluitend drinkt om van stemming te veranderen of ontspannen te worden, dan is het tijd om de vraag te stellen of dit ook nog mogelijk is zonder alcohol. Kijk of  je het afgelopen jaar meer bent gaan drinken dan het jaar daarvoor. Hoe ziet die lijn van het aantal consumpties eruit? Stijgt het gebruik, blijft het gelijk of daalt het? Doe eens de alcohol test. Met deze test kun je nagaan of je riskant gebruikt.

Bij het drinken van alcohol speelt ook de verwachting een grote rol. Het volgende filmpje laat zien dat je ook dronken kunt worden zonder alcohol:

Versie: juni 2020

Hieronder een aantal spreekwoorden, gezegden en gedichtjes:

Spreekwoorden/gezegden over alcohol

• Er verdrinken meer mensen in een klein glaasje dan in de grote oceaan (Jean Paul).
• Eerst neemt de man een biertje, dan neemt het biertje een biertje en daarna neemt het biertje de man (Japans spreekwoord).
• Zij die almaar drinken proeven nooit; zij die nooit denken praten altijd (Mathew Prior).
• Na het eerste glas zie je de dingen zoals je ze graag wilt zien. Na het tweede glas zie je de dingen zoals ze niet zijn en na het derde glas zie je de dingen zoals ze werkelijk zijn en dat is nog het meest afschuwelijke van alles (Oscar Wilde over absint).
• Wie zei ook weer dat alcohol slecht is voor het geheugen?
• Drink je omdat je het moeilijk hebt of heb je het moeilijk omdat je drinkt (Joeri Bakker).
• Drink je omdat niemand je begrijpt of begrijpt niemand je omdat je drinkt (Joeri Bakker).
• Is dit nou m’n laatste van gister of m’n eerste van vandaag Dikke Dirk (Koot & Bie).
• De wereld is vol met mensen die water prediken en wijn drinken (Giovanni Guareschi).
• Als ik een glas wijn drink, word ik een ander mens, en die ander heeft altijd geweldige dorst (Simon Carmiggelt).
• Vroeger zocht een man een vrouw die kon koken als zijn moeder. Tegenwoordig krijgt hij er een die kan drinken als zijn vader (Frank Sinatra).
• Ondanks het feit dat de mens al voor 90% uit water bestaat zijn de geheelonthouders nog niet tevreden (John Kendric Bans).
• De enige methode om gezond te blijven is te eten wat je niet wilt, te drinken wat je niet lekker vindt en te doen waar je geen zin in hebt (Mark Twain).
• Water mits met mate gedronken doet niemand kwaad (Mark Twain).
• Ze hebben het altijd over mijn drinken maar nooit over mijn dorst.

Gedichtjes

Drinken doet een beetje zeer,
maar nuchter leven nog veel meer (Boerstoel).

Het mooiste uitzicht volgens mij
zijn veertig flessen op een rij (Boerstoel)

Je moet maar goed beseffen
dat je hier niets zult treffen
dan wanhoop en verkwisting
op basis van de gisting (Boerstoel)

Ik ken het klappen van de zweep
Ik ken de regels van het spel
Ik ken de zin van het bestaan
Maar als ik drink dan gaat het wel (Boerstoel)

Engelse uitspraken over alcohol

• I have taken more out of alcohol than alcohol has taken out of me (Winston Churchill).
• It takes only one drink to get me drunk. The trouble is, I can’t remember if it’s the thirteenth or the fourteenth (George Burns).
• Work is the curse of the drinking classes. (Oscar Wilde).
• I drink to forget I drink (Joe Lewis).
• I have discovered that alcohol, when taken in sufficient quantities, can produce all the effects of drunkeness (Oscar Wilde).
• When I read about the evils of drinking, I gave up reading (Henny Youngman).
• I’m not so think as you drunk I am (John Squire).
• It provokes the desire, but it takes away the performance. (William Shakespeare)

Versie: juni 2020

Een glas alcoholische drank bevat ongeveer 12 ml alcohol. Dat is ongeveer 10 gram. Dus als je bier, wijn of jenever uit het daarvoor bestemde glas drinkt, krijg je altijd ongeveer 10 gram alcohol binnen.

Een standaardglas is een glas dat aan de soort drank is aangepast en 12 ml of 10 gram alcohol bevat. Het aantal grammen per glas bepaal je door het aantal milliliters te vermenigvuldigen met het soortelijke gewicht van alcohol, dit is 0,8. Elk standaardglas bevat in milliliters en in grammen ongeveer evenveel alcohol.

Van sterkedrank word je wel eerder dronken. Dat komt omdat sterkedrank sneller in het bloed terechtkomt.

Als men zich aan de volgende richtlijnen houdt, spreken we van verantwoord alcoholgebruik.

In de tabel hieronder vind je het aantal milliliters per glas en het aantal milliliters alcohol per glas. Ook geven we weer hoeveel standaardglazen je uit een blikje of fles kunt halen.

Versie: januari 2016

De grootte van een glas is aangepast aan het soort drank. Bier zit in een groot glas. Jenever in een klein glas. Hierdoor krijg je per standaardglas ongeveer evenveel alcohol binnen. Dat is per glas 12 milliliter (ml) ofwel 10 gram alcohol.

Standaardglas

Het glas dat is aangepast voor de soort drank en 12 ml ofwel 10 gram alcohol bevat, noemen we een standaardglas. Als we uitgaan van deze standaardglazen, dan bevat:

• 1 fles bier (van 5%), 1,3 standaard glas voor bier.
• 1 fles wijn, 7 standaard glazen voor wijn.
• 1 fles jenever, 21 tot 22 standaard glazen voor sterke drank.

Voor meer informatie zie de volgende pagina: Hoeveel alcohol bevat een glas bier, wijn of sterke drank?

Versie: oktober 2020

Een gram alcohol levert 7 kilocalorieën op. Een standaard glas bier, wijn of jenever bevat 10 gram alcohol, dus 70 kilocalorieën. Daarnaast heb je zoete en droge alcoholische dranken. Zoete dranken bevatten meer kilocalorieën.

Hieronder een overzicht van het aantal calorieën per glas alcohol en frisdrank.

* zoete witte wijn bevat 165 calorieen (bron: calorieteller.nl)

Alcohol is een energierijke voedingstof maar levert geen belangrijke bouwstoffen voor het lichaam. Bij overmatig gebruik is alcohol een oorzaak van ondervoeding. De drinker haalt zijn energie uit alcohol, eet onvoldoende en krijgt daardoor onvoldoende voedingsstoffen binnen.

Als je 65 kilo weegt, raak je met een minuut fietsen 6 calorieën kwijt. Om een pilsje kwijt te raken moet je dus ruim een kwartier fietsen.

Versie: augustus 2019

Alcoholvrij en alcoholarm bier kunnen op twee manieren gemaakt worden:

1. Door de vergisting aan te passen waardoor er weinig alcohol ontstaat.
2. Door de alcohol te verwijderen uit het vergiste bier.

Alcoholvrij bier

Alcoholvrij bier mag maximaal 0,1% alcohol bevatten. Het stamwortgehalte moet minstens 2,2% zijn. Het stamwortgehalte is het gehalte aan opgeloste granen en gerst die in opgeloste vorm in bier terug te vinden is. Alcoholvrij bier wordt steeds populairder. Merken die 0,0% bier aanbieden zitten dus onder de wettelijke norm van 0,1%. In sommige andere landen liggen de percentages hoger. In Denemarken en Zweden is dat 0,5%. In Spanje 1% en in Italië en Frankrijk 1,2%.

Alcohol arm bier

Alcoholarm bier mag tussen de 0,1% en 1,2% alcohol bevatten. Het stamwortgehalte moet eveneens minstens 2,2% zijn.

Tafelbieren

In België waren vroeger tafelbieren populair. Daar lag het alcoholgehalte op 1,5%. Tafelbieren worden tegenwoordig vooral gebruikt bij de bereiding van allerlei gerechten.

Light bier

Light bier bevat minimaal 30% minder energie of alcohol dan gewoon bier. 30% minder alcohol betekent dat light bier maximaal 3,5% alcohol mag bevatten.

Evenementenbier

Evenementenbier wordt voornamelijk op festivals en voetbalstadions geschonken. Hoe hoog het percentage alcohol is verschilt per gemeente en varieert van 2% tot 3,5%.

Session ale

Session ales zijn speciaal bieren met een lager alcoholgehalte van rond de 4%.

Drank- en Horecawet

Volgens de Drank- en Horecawet is een alcoholhoudende drank een drank die voor meer dan 0,5% uit alcohol bestaat. Bieren die voor minder dan 0,5% uit alcohol bestaan mogen aan jongeren onder de 18 jaar verstrekt worden.

Wijn

Er bestaat ook alcoholvrije en alcoholarme wijn. Deze mag in Europa 0,5% alcohol bevatten. In Arabische landen slechts 0,1%.

Bronnen

• Bierverordening Productschap Dranken 2003
• Factsheet Wanneer is bier voor de wet alcohol? STAP (2017)

Versie: november 2020

Bier wordt gemaakt van gerst. Gerst bevat zetmeel maar geen suiker. Om alcohol te maken zijn suikers nodig. Het zetmeel in de gerst moet dus omgezet worden in suikers. Daarvoor zijn enzymen nodig. Deze enzymen ontstaan als de gerst gaat ontkiemen.

Het brouwen van bier verloopt volgens deze stappen:

1. de gerst laten ontkiemen;
2. de gerst laten drogen, zodat mout ontstaat;
3. het mout malen;
4. het mout vermengen met water;
5. het mout met water zeven, zodat wort ontstaat;
6. het wort koken;
7. het toevoegen van biergist;
8. het bier laten rusten.

1. De gerst laten ontkiemen

De grondstof voor bier is een speciale gerst, brouwgerst. De gerstekorrels laat men eerst ontkiemen. Dat gebeurt door ze in water te weken. Door het ontkiemen ontstaan enzymen, die later in het brouwproces nodig zijn om het zetmeel in de gerst om te zetten in suiker. In Duitsland mag voor de productie van bier alleen gerst gebruikt worden en geen andere granen. Dit ligt vast in het zogenaamde Reinheitsverbot. In Nederland mogen naast gerst ook andere granen gebruikt worden zoals bijvoorbeeld maïs.

2. De gerst laten drogen

De ontkiemde gerst met enzymen moet nu gedroogd worden. Dat doet men door er warme of hete lucht door te blazen. Het drogen noemt men ook wel “eesten”. Door de hete lucht stopt het ontkiemen. Ook verkleuren de gerstekorrels. Hoe heter de lucht, hoe donkerder de kleur. Van donkere gerstekorrels maakt men donker bier. Het product dat nu ontstaan is, heet mout.

3. Het mout malen

Het mout moet nu geplet worden. Het resultaat is een grof moutmeel bestaande uit het binnenste van de gerstekorrels en de beschermende schilletjes ofwel het kaf of blies. Dat kaf zal later gebruikt worden om het bier te filteren.

4. Het mout vermengen met water

Het grove moutmeel wordt nu met water vermengd en verhit tot aan het kookpunt. Het brouwsel ruikt al naar bier en lijkt op pannenkoeken beslag. Het wordt een aantal keren verhit en weer afgekoeld. Door de verhitting gaan de enzymen die al bij het ontkiemen ontstaan zijn, hun werk doen. Zij zetten het zetmeel dat in de gerst zit om in suiker.

5. Het mout met water zeven

Vervolgens gaat men het brouwsel zeven. Dat gaat als volgt. Men laat het kaf van de gerstekorrels in het beslag of brouwsel naar beneden zakken, waardoor zich onder in de ketel een dikke laag vormt. Onder die laag bevindt zich een zeef. Het brouwsel gaat door het kaf en de zeef heen. Het product dat nu ontstaat, heet wort. Een brouwer zal proberen zoveel mogelijk extract uit deze filtering te halen door er nog eens extra water overheen te sproeien. Het brouwsel kan hierdoor wel te dun worden. Je kunt dit vergelijken met het zetten van koffie, waarbij je water over de gemalen koffie giet. Ook dan probeer je de gemalen koffie zo goed mogelijk te benutten; maar blijf je er water overgooien, dan krijg je slappe koffie.

6. Het wort koken

Vervolgens wordt de wort gekookt en wordt voor de smaak hop toegevoegd. Dat koken is nodig om de wort op de juiste sterkte te brengen. Door het extra water kan het wort immers te dun geworden zijn. Ook wordt door het koken het wort steriel en stopt de werking van de enzymen.

7. Het toevoegen van biergist: het maken van alcohol

Daarna koelt men het brouwsel af en wordt biergist toegevoegd. De biergist zorgt ervoor dat de suikers omgezet worden in alcohol en koolzuur. Verder ontstaan door het gist allerlei aromatische bijproducten. Veel brouwerijen kweken hun eigen gist. Gist is een deel van het brouwgeheim.

8. Het bier laten rusten

Na de gisting laat men het bier rusten. Het wordt nog eenmaal gezeefd en vervolgens in flessen gedaan. Het alcoholpercentage van een gewoon pilsje ligt standaard rond de 5%. Behalve het alcoholgehalte is voor de smaak en kwaliteit ook het zogenoemde stamwortgehalte van belang. Het hele brouwproces duurt 3 maanden.

Stamwortelgehalte

Het stamwortgehalte is het gehalte aan opgeloste stoffen in bier. Het heeft te maken met de hoeveelheid gerst en eventueel andere granen, die in opgeloste vorm in het bier terug te vinden is. Het stamwortgehalte in bier varieert van 8% tot 16%. Bij een pilsje is het stamwortgehalte ongeveer 11% tot 12%. Op de Nederlandse etiketten van bierflesjes wordt het stamwort gehalte niet vermeld. In bijvoorbeeld Duitsland doet men dat wel. Nogal wat Nederlanders raken in Duitsland in verwarring, omdat ze het stamwortgehalte aanzien voor het alcoholpercentage.

Versie: oktober 2020

Wijn wordt gemaakt van druiven. Op het velletje van de druif zit de natuurlijke gist. Wanneer de gist in contact komt met het sap van de druif ontstaat alcohol. De druiven worden geplukt en vervolgens geperst. Daarna gaat het druivensap de gistkuip in.

Witte wijn wordt gemaakt van witte en rode druiven. Na het persen verwijdert men onmiddellijk de schillen en pitten om verkleuring van het sap te voorkomen. Bij rode wijn verwijdert men de schillen niet. Bij rosé gaan de schillen even de gistkuip in om er snel weer uitgehaald te worden.

Zoet, droog of mousserend?

Het moment waarop men de gisting stopzet is belangrijk. Wijn is zoet als men de gisting snel stopzet. Er zitten dan nog veel suikers in de wijn. De wijn is droog als men het vruchtensap helemaal uit laat gisten. De wijn is mousserend als de wijn al in de fles is gedaan wordt voor de gisting is stopgezet. De gisting gaat dan in de fles door waardoor het koolzuur pas bij de opening kan ontsnappen.

Behalve de gisting zijn er nog andere factoren die de smaak van wijn bepalen. Dat zijn de soort druiven, de ouderdom van de druivenstokken en het aantal druivenstokken per hectare.

Versie: oktober 2020

Bij het laten gisten van vruchtensap ontstaat een alcoholpercentage van maximaal 15%. Bij die hoeveelheid gaat de gist dood. Wil je een hoger alcoholpercentage, dus sterke drank maken, dan moet je het sap met 15% alcohol laten verdampen.

Alcohol verdampt eerder dan water

Alcohol verdampt eerder dan water. Als je het drankje met 15% alcohol verhit ontstaat er een damp die relatief veel alcohol bevat. Deze damp kun je opvangen en laten afkoelen. Dit kun je een aantal keer herhalen totdat je het gewenste alcoholpercentage krijgt. Het proces van opvangen en laten afkoelen van de alcohol damp heet distilleren.

Dranken tot 15% worden zwak-alcoholhoudende dranken genoemd. Dranken daarboven sterk-alcoholhoudende drank.

Als grondstof voor gedistilleerde drank kunnen vruchten of granen gebruikt worden. Gebruikt men granen dan moet men, net zo als bij bier het geval is, het zetmeel in granen eerst omzetten in suikers. Hieronder een tabel met een aantal sterke dranken en de grondstof die men voor de productie gebruikt is.

 
Versie: oktober 2020

Er zijn allerlei soorten mixdranken. Shooters, boosters en alcoholpops waren rond het jaar 2000 zeer populair.

• Mixdrankjes zijn kant-en-klaar gemixte drankjes van een bestaande gedestilleerde drank en cola of vruchtensap. Ze zitten in blikjes van 200 tot 330 ml, met 5 tot 7% alcohol.
• Shooters zijn alcohollikeuren met een alcoholpercentage van circa 20%. Ze worden verkocht in kleine flesjes met een inhoud van 20 ml.
• Alcopops worden gemaakt door vergisting van vruchtensappen. Ze worden verkocht in blikjes van 330 ml en bevatten 5% alcohol.
• Boosters (alcoholvrij) en blasters (met alcohol) bevatten oppeppende stoffen als cafeïne en guarana.

Alcoholhoudende mixdranken

Mixdrankjes worden gemaakt op basis bestaande gedestilleerde dranken zoals wodka, jenever en rum, en dan vermengd met cola of jus d’orange of citroen. Ze worden kant-en-klaar aangeboden in blikjes van 200 tot 330 ml, met een alcoholpercentage van 5 tot 7%. Men kan deze drankjes ook zelf mixen. De mixdrankjes mogen in Nederland alleen verkocht worden op plaatsen waar de verkoop van zwak alcoholische dranken is toegestaan én alleen aan personen van 18 jaar en ouder. Een voorbeeld van een mixdrank is een Bacardi Breezer en een ‘baco’ (Bacardi-cola).

Shooters

Shooters zijn alcohollikeuren met een alcoholpercentage van circa 20%. Shooters worden verkocht in kleine flesjes met een inhoud van 20ml. Soms zijn shooters vermengd met licht stimulerende stoffen zoals cafeïne en guarana. Shooters mogen uitsluitend worden verkocht door de slijter en in horecagelegenheden én alleen aan personen van 18 jaar en ouder.

Alcopops

Alcoholpops worden gemaakt door de vergisting van vruchtensappen van onder meer grapefruit en citroen. Bij pops maakt men dus geen gebruik van bestaande gedestilleerde dranken. Door de vergisting ontstaat er alcohol. Vervolgens wordt het vruchtensap nog eens extra vermengd met alcohol en koolzuur. De drankjes worden verkocht in blikjes en flesjes van 330 ml. en bevatten meestal 5% alcohol. Alcopops mogen in Nederland worden verkocht aan personen van 18 jaar en ouder (sinds 1 januari 2014) en zijn uitsluitend verkrijgbaar in gelegenheden waar de verkoop van zwak alcoholische dranken (minder dan 15%) is toegestaan.

Boosters en blasters

Boosters zijn alcoholvrije frisdranken met een stimulerende werking ten gevolge van de toevoeging van bijvoorbeeld cafeïne of guarana. De verkoop van deze drankjes is toegestaan aan personen van alle leeftijden en door iedere winkel. Een voorbeeld van een booster is Red Bull.

Blasters zijn mixen van boosters en sterke, gedestilleerde drank (vaak wodka) met een alcoholpercentage van 10%. Ze worden verkocht in flesjes met een inhoud van 20 ml en mogen alleen verkocht worden aan personen van 18 jaar en ouder (sinds 1 januari 2014) én uitsluitend op alle plaatsen waar zwak alcoholische dranken mogen worden verkocht.

Alcoholpercentage mixdrankjes

Het lastige van al deze drankjes is dat moeilijk is te bepalen hoeveel alcohol je nu eigenlijk binnen krijgt. De hoeveelheid en het alcoholpercentage verschillen immers per flesje/blikje.

Dit is wel uit te rekenen. Kijk eerst op het blikje of fles hoeveel cl dit bevat en kijk vervolgens naar het alcoholpercentage.  Als men bijvoorbeeld een mixdrankje uit een blikje van 250 cl drinkt en het alcoholpercentage is 7% dan krijgt de drinker 7x 2,5 cl = 17,5 cl alcohol binnen. Een glas bier, wijn of sterke drank bevat ongeveer 12,5 cl. alcohol. Kortom dit blikje bevat 1,5 glas, 2 blikjes bevatten 3 glazen.

Versie: augustus 2019

Binge is het Engelse woord voor braspartij. Binge drinken wil zeggen het drinken van minstens 4 (vrouwen) of 5 (mannen) glazen alcohol tijdens 1 enkele gelegenheid.

In de VS definieert men binge drinking als het stijgen van het bloedalcoholgehalte tot 0,8 promille of meer. Als een man 6 glazen drinkt in twee uur, bereikt hij dit promillage.

Risico’s van binge drinken

Een binge drinker loopt grote risico’s. Mogelijke gevolgen van binge drinken zijn:

• Schade aan organen;
• Vergrote kans op black-out;
• Stijging van de bloeddruk;
• Alcoholvergiftiging;
• Vergrote kans hartinfarct;
• Overgewicht en verhoogde bloeddruk op latere leeftijd.

Schade aan organen

Schade ontstaat in het bijzonder aan organen die direct met alcohol in aanraking komen, zoals de slokdarm en de maag.

Grote kans op black-out

Bij een black-out vergeet iemand wat er tijdens het drinken gebeurd is. Informatie uit het kortetermijngeheugen wordt niet doorgegeven aan het langetermijngeheugen. Daarom weten mensen die veel gedronken hebben, de volgende dag niet meer hoe ze naar huis gekomen zijn of waar ze hun fiets hebben neergezet. Het geheugen functioneert ook de dag na het drinken niet optimaal. Het opslaan van informatie gaat na een avondje stappen moeilijker.

Stijging van de bloeddruk

Tijdens het drinken stijgt de bloeddruk. Bij de afbraak van alcohol kan de bloeddruk weer dalen.

Alcoholvergiftiging

Een alcoholvergiftiging kan bij volwassenen optreden bij een promillage van 4‰. Het zenuwstelsel raakt dan verdoofd, waardoor bewusteloosheid kan optreden.

Bij jongeren ligt dit promillage veel lager. Jongeren die opgenomen waren wegens alcoholvergiftiging hadden gemiddeld een promillage van 1,7‰. Een meisje van 50 kilo dat 6 glazen drinkt kan een dergelijk promillage al bereiken.

Vergrote kans op hartinfarct

Dit risico geldt niet zozeer voor jongeren, maar wel voor mensen bij wie de bloedvaten al aangetast zijn door aderverkalking. Tijdens en na het weekend neemt het aantal hartinfarcten toe. Binge drinkers hebben een 5 tot 6 keer grotere kans op een hartinfarct.

Alcohol en afvalstoffen hebben een direct gevolg op de hartspier. Hierdoor kunnen hartritmestoornissen ontstaan. Een propje kan losraken en een vat verstoppen.

Alcohol verhoogt de bloeddruk tijdens het drinken, maar tijdens de afbraak kan de bloeddruk weer dalen onder het normale niveau. Deze grote schommelingen in de bloeddruk kunnen bijdragen aan het ontstaan van een hart- en herseninfarct.

Overgewicht en verhoogde bloeddruk op latere leeftijd

Regelmatig binge drinken op jonge leeftijd heeft ook gevolgen op latere leeftijd. Jongeren vanaf 12, 13 jaar die regelmatig binge drinken en dit blijven doen, hebben op 24-jarige leeftijd een vier keer grotere kans op overgewicht en hoge bloeddruk.

Test riskant alcoholgebruik

Met deze test kun je nagaan of je riskant gebruikt. Kom erachter of wij je aanraden om te minderen of te stoppen. Na het doen van de test krijg je onmiddellijk de uitslag. Je kunt naar keuze je uitslag mailen naar jouw e-mailadres.

Video binge drinken

Deense video over de twee werkelijkheden van dronkenschap.

Versie: mei 2020

Absint is een groen drankje dat gemaakt wordt van alcohol en het kruid alsem. Het heeft een bittere anijsachtige smaak. Absint bevat veel alcohol: 55% tot wel 70%. Het kruid alsem bevat thujon en absintine. Thujon werkt bij een zeer grote dosis enigszins hallucinerend. Absintine veroorzaakt de bittere smaak. Absint werd in 1909 in Nederland verboden omdat het tot waanzin zou leiden. In 2004 is het verbod opgeheven.

Alsemstruik

De Alsem absintium is een struik van ongeveer 1 meter hoog die onder andere in Zwitserland groeit. De alsemplant bestaat uit 0,25% tot 1,3% etherische olie. Deze olie bestaat voor 60% uit thujon (of thujone). Alcohol onttrekt de etherische olie en dus ook thujon uit de alsemplant (1).

Gebruik absint

Absint smaakt bijzonder bitter. Om de bittere smaak te verzachten worden aan de absint kruiden toegevoegd zoals anijs en koriander. Ook wordt suikerwater toegevoegd. Dat gebeurde eind negentiende eeuw volgens een vast ritueel. Eerst deed men de absint in het glas. Vervolgens hield men een geperforeerd lepeltje met daarop een suikerklontje boven het glas. Daar overheen goot men water waardoor de suiker langzaam oploste. Het drankje werd troebel van kleur, zoals ook gebeurt bij het toevoegen van water bij Pernod.

Gezien het hoge alcoholpercentage beveelt men tegenwoordig aan om de absint aan te steken zodat de helft van de alcohol verdampt (2). Ook kan men een suikerklontje gedrenkt in absint op de geperforeerde lepel boven de absint leggen en dan aansteken waardoor het een lichte karamelsmaak krijgt en de alcohol verdampt (2).

Wat doet het?

De effecten van absint zijn voor het belangrijkste deel toe te schrijven aan alcohol. Thujon werkt licht hallucinerend maar alleen bij hoge doseringen (2).

Vroeger voegde men koper aan de absint toe om het drankje mooi groen te maken. Een deel van de giftige effecten van de oorspronkelijke absint kan mogelijk verklaard worden door het toevoegen van koper (2). Ook het hoge alcoholpercentage heeft bijgedragen aan de problemen die bij het gebruik van absint ontstonden. Bovendien is het de vraag of men in die tijd de alcohol altijd wel op de goede manier bereidde. Bij verkeerde bereiding kan bijvoorbeeld methanol ontstaan in plaats van ethanol. Methanol is veel giftiger.

Verslavingskans absint

Gebruik van absint is door de alcohol zowel geestelijk als lichamelijk verslavend. Langdurig gebruik kan zenuw- en hersenbeschadiging veroorzaken. Ook hier is de alcohol de boosdoener.

Overige risico’s

Langdurig gebruik kan leiden tot lichamelijke en geestelijke achteruitgang. Bij langdurig chronisch gebruik kan absint hersenbeschadiging, psychoses, hallucinaties en intellectuele aftakeling veroorzaken. Deze hersenbeschadiging is voor een belangrijk deel te wijten aan het zeer hoge alcoholgehalte.

Geschiedenis absint

Henri Pernod begon in 1797 de eerste absint distilleerderij in Zwitserland. Door de eeuwen heen werd absint ook wel de Groene Fee, de Pest en de Koningin van de Vergiften genoemd. Absint werd gebruikt door kunstenaars, zoals: Vincent van Gogh, Picasso, Edgar Allan Poe, Oscar Wilde. De typische fel-geel tinten die van Gogh in zijn schilderijen gebruikte komen voort uit zijn ervaringen met absint. Oscar Wilde schreef ooit over het effect van absint: ‘Na het eerste glas zie je de dingen zoals je ze graag wilt zien. Na het tweede glas zie je de dingen zoals ze niet zijn en na het derde glas zie je de dingen zoals ze werkelijk zijn en dat is nog het meest afschuwelijke van alles.’

In 1909 werd absint in Nederland verboden. De absintwet is hiermee nog ouder dan de Opiumwet. In Frankrijk werd absint in 1915 verboden. Het verbod werd gebaseerd op de risico’s die absint had. Absint zou tot waanzin leiden. Men sprak in die tijd van absintisme, een ziekte waarbij verslaving, epileptische aanvallen en hallucinaties optraden.

Na het verbod werd het drankje vervangen door Pernod en Ricard. In Pernod en Ricard is de alsem vervangen door anijs. In 2004 werd het verbod in Nederland opgeheven. In andere landen was dat al eerder gebeurd.

Alsem als kruid

Alsem is verkrijgbaar bij smartshops als gedroogd kruid. Alsem kan ook zonder alcohol gebruikt worden. Het wordt dan gedronken als thee of gerookt. Vanwege de intens bittere smaak is pure alsem thee bijna niet te drinken. Het toevoegen van pepermuntblad of anijs kan de bittere smaak verzachten. Voor roken geldt hetzelfde als voor thee: het is extreem bitter. Om een rookbare mix te maken, mengen gebruikers de alsem soms met kruiden als Wild lettuce, Wijnruit en Pepermuntblad. Ook het gebruik van een sigarettenfilter bij het roken wordt door smartshops aangeraden omdat je op die manier de bittere smaak niet in je mond en op je lippen proeft.

De wet

Door een gerechtelijke uitspraak van een aantal jaren geleden is de absintwet op dit moment niet meer van kracht. Absint mag sinds 2004 weer verkocht worden. Het valt onder de Warenwet.

Bronnen

1. Smartshops, overzicht van producten, geclaimde werking en medisch-toxicologische relevantie, RIVM 1999.
2. Niessink, R. In : Drugs en Alcohol, Gebruik, Misbruik en Verslaving. Houten 2008.

Versie: januari 2021

Iemand die alcohol drinkt door een rietje wordt waarschijnlijk inderdaad iets eerder dronken, maar dit effect is minimaal. Het is de vraag of de drinker dit verschil merkt, waarschijnlijk niet. De reden dat het in theorie iemand sneller dronken kan maken is doordat de alcohol via het rietje iets sneller in het bloed wordt opgenomen. Door een rietje stroomt de alcohol langs het gehemelte. Het gehemelte is sterk doorbloed. Hierdoor wordt een deel van de alcohol al direct via het gehemelte opgenomen. Ook verdampt er meer alcohol als we via een rietje drinken. Deze damp ademen we in. Uiteindelijk maakt het natuurlijk niet veel uit. De hoeveelheid alcohol die iemand binnenkrijgt, is hetzelfde.

Gehemelte

Bij het drinken van alcohol door een rietje stroomt de alcohol langs het gehemelte de keel in. Als we alcohol drinken uit een glas, stroomt de alcohol vooral over de tong naar de keel. Er is dan veel minder contact met het gehemelte.

Het gehemelte is sterk doorbloed en heeft een zeer dunne huid. Stroomt de alcohol langs het gehemelte, dan kan een deel van de alcohol al meteen via het gehemelte in de bloedbaan opgenomen worden. Dat gaat dus sneller dan via de maag en darmen. Het bloed brengt de alcohol vervolgens naar de hersenen, waarna de effecten kunnen optreden.

Verdamping

Bij het drinken van alcohol via een rietje verdampt er meer alcohol dan via het drinken uit een glas. Deze verdampte alcohol ademen we vervolgens in. De alcohol komt dan via de longen in het bloed. Ook dat is een snelle manier van opnemen.

De toegenomen verdamping ontstaat doordat door het zuigen aan een rietje een lagere luchtdruk in de mond ontstaat dan buiten. Bij een lagere luchtdruk verdampen vloeistoffen eerder. Normaal ligt het kookpunt van alcohol op 79 graden. Dan treedt 100% verdamping op. Onder de 79 graden treedt ook verdamping op, maar in een geringere mate.

Bij een lagere druk gaat het kookpunt van alcohol omlaag en kan er meer alcohol verdampen. Dit gebeurt dus bij het drinken van alcohol door een rietje. De druk wordt verlaagd, waardoor er meer alcohol verdampt.

Groter oppervlak

Bij het drinken van alcohol door een rietje krijgen we de alcohol in kleine straaltjes binnen. Deze kleine straaltjes zorgen voor een groter oppervlak dan een enkele grote slok.

Ook dit grotere oppervlak zorgt ervoor dat er meer alcohol kan verdampen.

Drinken we alcohol met koolzuur (bijvoorbeeld bier), dan zorgt het grotere oppervlak er verder voor dat koolzuurbelletjes gemakkelijker vrij kunnen komen. Deze koolzuurbelletjes nemen alcoholdampen mee, die vervolgens ingeademd worden.

Hoeveelheid alcohol

Van alcohol drinken door een rietje wordt iemand dus inderdaad eerder dronken. Uiteindelijk maakt het natuurlijk niet veel uit. Iemand krijgt bij het drinken door een rietje net zoveel alcohol binnen als bij het drinken uit een glas, namelijk 10 gram alcohol per consumptie. De opname van alcohol gaat alleen iets sneller. Onze lever doet er vervolgens anderhalf uur over om dat ene glas af te breken.

Bron

Technische Werkwinkel Gezondheidszorg TU Eindhoven

Versie: december 2019

In het algemeen reageren Aziaten anders op alcohol. Dit komt omdat het enzym (A.D.H.; alcoholdehydrogenase) dat alcohol afbreekt tot de giftige stof aceetaldehyde bij veel Aziaten afwijkend is. Deze variant vertoont een hogere activiteit waardoor er meer aceetaldehyde in het bloed komt.

Dit leidt tot klachten (Alcohol Flush Reaction) als een rood en warm gezicht, hoofdpijn, duizeligheid, benauwdheid en misselijkheid, en ook dat de leuke effecten niet of minder merkbaar zijn. Dit kan ook een reden zijn waarom Aziaten soms afzien van het drinken van alcohol. Deze klachten kunnen ook optreden als je disulfiram (merknaam: Antabus of Refusal) slikt en toch gaat drinken.

Versie: juni 2020

Als je stopt of mindert met het drinken van alcohol levert dit al snel veel lichamelijke voordelen op. We zetten ze even voor je op een rijtje:

• Je slaapt beter en bent daardoor beter uitgerust en opgewekter.
• Je smaak en reukvermogen verbeteren.
• Je loopt minder risico op verschillende soorten kanker: zoals borstkanker, maagkanker en darmkanker.
• Je kunt je beter concentreren op werk / school.

Er zijn nog meer medische voordelen:

• Je loopt minder risico op het ontwikkelen van een depressie of angststoornis.
• Je hebt minder last van brandend maagzuur of een slechte adem.
• Je lever herstelt zich. Hierdoor is je lever beter in staat om andere gifstoffen af te breken.
• Je afweersysteem verbetert zich. Hierdoor raak je minder snel verkouden en krijg je minder snel de griep.
• Je rode bloedcellen worden sterker. Hierdoor is je lichaam beter is staat om zuurstof te vervoeren.
• Je lichaam is beter in staat om voedingsstoffen op te nemen (zoals vitaminen en mineralen).
• Je hebt minder kans om te vallen (onder invloed van alcohol) of om een ongeluk te krijgen.

Versie: februari 2021

Overleden bekende artiesten, muzikanten en zangers zijn onder andere: Charlie Parker, John Coltrane, Elvis Presley, Brian Jones, Jimi Hendrix, Janis Joplin, Jim Morisson, Keith Moon, Sid Vicious, Bon Scott, Kurt Cobain, Townes van Zandt, Herman Brood en Amy Winehouse.

Artiesten die overleden zijn aan alcohol en drugs op een rij:

• Charlie Parker (1920 – 1955) Jazz-saxofonist, overlijdt op 34-jarige leeftijd. Zijn lichaam was verwoest door de heroïne.
• John Coltrane (1926 – 1967), een Afrikaans-Amerikaanse saxofonist in de jaren vijftig en zestig, was verslaafd aan heroïne en alcohol, zoals overigens zoveel jazzmuzikanten uit die tijd. Coltrane overlijdt in 1967, niet aan een overdosis heroïne maar aan leverkanker waarschijnlijk als gevolg van zijn drankverslaving.
• Elvis Presley (1935 – 1977) gebruikte amfetamine en slaapmiddelen. Elvis gebruikte al speed vanaf de jaren vijftig. Hij overlijdt op 16 augustus 1977 aan een hartstilstand als gevolg van een combinatie van factoren zoals: slecht en teveel eten, langdurig gebruik van slaapmiddelen en andere medicijnen en drugs etc.
• Brian Jones (1942 – 1969), medeoprichter van de Rolling Stones wordt in 1968 uit de band gezet. Jones was onhandelbaar door de drugs die hij gebruikte. Later dat jaar verdrinkt hij in zijn eigen zwembad.
• Jimi Hendrix (1942 – 1970) overlijdt op 27-jarige leeftijd. Hendrix stierf waarschijnlijk aan een overdosis drank en drugs maar er zijn mensen die dat niet geloven en menen dat hij vier slaappillen innam met wat wijn, maar niet wist dat de pillen sterker waren dan normaal, buiten bewustzijn raakte en stikte in zijn eigen braaksel.
• Janis Joplin (1943 – 1970) gebruikte overmatig alcohol en drugs en raakte zwaar verslaafd aan de heroïne. Op 4 oktober 1970 wordt haar lichaam gevonden in het Landmark Hotel in Hollywood. Joplin stierf waarschijnlijk aan een overdosis heroïne.
• Jim Morrisson (1943 – 1971) Een jaar na Hendrix en Joplin, in 1971, overlijdt Jim Morisson, ook op 27-jarige leeftijd. Morisson, zanger van The Doors, sterft in een badkuip, aan een hartaanval. Hij wordt begraven in Parijs, op de bekende begraafplaats Père Lachaise. Men vermoedt dat Morisson net als veel van zijn tijdgenoten overleed aan een overdosis heroïne.
• Keith Moon (1946 – 1978). Drummer bij The Who. Keith Moon liet op tournees veel vernielingen na. Was een enorme drinker.
• Sid Vicious (1957 – 1979), basgitarist en zanger van de punkband The Sex Pistols overlijdt aan een overdosis heroïne. Hij stond bekend om de chaos die hij tijdens optredens veroorzaakte. Hij was zwaar verslaafd aan heroïne.
• Bon Scott (1946 – 1980), zanger van de Australische hardrock band AC/DC. Dronk zichzelf dood in een Londense Club.
• Kurt Cobain (1957 – 1994), zanger van de grungeband Nirvana, pleegt zelfmoord. Cobain was depressief en uitgeput. Cobain was een grootverbruiker van heroïne, lithium (stemmingsstabilisator) en diazepam (kalmeringsmiddel).
• Townes van Zandt (1944 – 1997) countryzanger met altijd een fles drank onder handbereik. Hij is aan de drank bezweken.
• Herman Brood (1946 – 2001) pleegt zelfmoord door van het Amsterdamse Hilton Hotel te springen. Brood was Nederlands bekendste alcoholist en speedgebruiker.
• Heath Ledger (1979 – 2008) wordt in 2008 dood gevonden in zijn appartement. Zijn doodsoorzaak: een mix van verschillende door dokters voorgeschreven medicijnen.
• Amy Winehouse (1983-2011) wordt op 23 juli 2011 dood in haar flat gevonden. De doodsoorzaak was een overdosis alcohol. Bij haar overlijden had Amy Winehouse een promillage van 4,16 promille. Amy Winehouse was drie weken van de drank afgebleven, voordat ze de dodelijke dosis nam. De Britse Winehouse was één van de grootste jazz- en soulzangeressen van deze eeuw.
• Whitney Houston (1963-2012) wordt op 12 februari 2012 dood in haar hotelkamer gevonden. Volgens de Amerikaanse entertainmentwebsite TMZ zou Whitney Houston overleden zijn door een combinatie van alprazolam en alcohol. Alprazolam is een benzodiazepine dat gebruikt wordt bij angst- en spanningsklachten. Alcohol kan het effect van benzodiazepinen versterken.
• Philip Seymour Hoffman (1967 – 2014) wordt in 2014 dood gevonden in zijn appartement in New York. Hij is overleden aan een overdosis heroïne.

Versie: juli 2020

Ouders onderschatten het alcoholgebruik van hun kinderen (1).

Er is een onderzoek gedaan waarbij zowel jongeren als hun ouders werden gevraagd over het alcoholgebruik van de jongere. Hieronder een tabel met daarin weergegeven hoeveel procent van de jongeren per leeftijdscategorie ooit alcohol gedronken heeft, en hoeveel procent van de ouders van die jongeren per leeftijdscategorie inschatten dat hun kind(eren) gedronken heeft.

Gebruik en geschat alcoholgebruik ooit in het leven

Van de 13-jarigen heeft 29,1% ooit in het leven alcohol gedronken. Slechts 9,1% van de ouders denkt dat hun 13-jarige kind ooit heeft gedronken. Het aantal jongeren dat gedronken heeft wijkt erg af van de schatting van de ouders. Pas bij 16-jarigen zit het geschatte en daadwerkelijke gebruik bij elkaar in de buurt.

Aantal glazen in het weekend

Ook is aan de jongeren en hun ouders gevraagd hoeveel glazen alcohol er gedronken wordt in het weekend. Ook hier wijken de cijfers af en denken ouders dat hun kind minder drinkt dan ze daadwerkelijk doen.

Ouders zijn te optimistisch

De meeste ouders denken dat hun kinderen minder drinken dan ze daadwerkelijk doen.
Bron: HBSC Rapport 2013, Trimbos Instituut

Versie: januari 2016

De afgelopen periode hebben we veel vragen binnen gekregen van ouders en opvoeders die het even niet meer weten: hoe moet je in deze gekke periode omgaan met je kind of puber, die nu meer thuis zit dan normaal, en hoe moet je nou omgaan met eventueel middelengebruik?! Dat je met die vragen zit is heel logisch. Wij geven je graag een aantal tips:

Blijf met elkaar in gesprek.

Houd het contact met elkaar goed, vooral nu je dagelijks zoveel bij elkaar in de buurt bent. Bespreek ook met je kind wat hij leest of hoort over roken, alcohol, andere drugs en over het coronavirus.

Bied structuur en duidelijke regels.

Betrek je kind ook hierbij, dan zijn ze eerder geneigd om de regels na te leven. Het is belangrijk om, wat betreft middelengebruik, dezelfde regels te hanteren als normaal.

Leer je kind ‘nee’ zeggen.

Nu we allemaal zoveel mogelijk thuis moeten blijven, hebben we waarschijnlijk genoeg tijd om met elkaar in gesprek te gaan. Een kind in de puberteit wil graag ‘erbij horen’ en nee zeggen kan daardoor lastiger zijn. Bespreek alvast hoe je kind nee kan zeggen in lastige situaties, die hij ongetwijfeld gaat meemaken. Bedenk dat je, juist in deze periode van onzekerheid, meer dan ooit een voorbeeld bent voor je kind. Ook al heb je een opstandige puber thuis, stiekem kijken ze toch naar jou als voorbeeld voor hun eigen gedrag. Kijk dan ook kritisch naar je eigen gebruik van tabak, alcohol en andere drugs.

Heb oog voor de weerstand van je kind.

Een goede algemene weerstand is erg belangrijk om snel te herstellen van een ziekte, vooral in deze tijd is dat erg belangrijk. We weten dat tabak, alcohol en andere drugs een invloed kan hebben op je weerstand. Met name bij mensen die roken, kan het coronavirus heftiger zijn.

Maak gebruik van betrouwbare bronnen.

Het is mogelijk dat je kind heel veel informatie binnenkrijgt via social media, zoals Instagram, Facebook, Snapchat, maar niet alles is per se waar. Bedenk ook: er gaat op dit moment veel nepnieuws rond over het coronavirus. Blijf betrouwbare bronnen bezoeken zoals het RIVM en Rijksoverheid.

Neem gerust contact met ons op voor een adviesgesprek. Dat kan telefonisch via 020 – 590 1330 of stuur een mail naar preventie@jellinek.nl.

En lees hier meer tips over leven met een puber in tijden van Corona.

Partydrugs is een verzamelnaam voor verschillende drugs die worden gebruikt tijdens het uitgaan. Ze heten daarom ook wel uitgaansdrugs. Voorbeelden van partydrugs zijn: alcohol, MDMA (XTC), cocaïne, speed en GHB.

Tijdens het uitgaan in discotheken, clubs en festivals worden behalve alcohol soms ook andere drugs gebruikt. Sommige drugs geven energie en zorgen ervoor dat je langer kan dansen of dat je het feesten langer vol kan houden. Sommige drugs zorgen voor een opgewekt gevoel. Vooral deze drugs passen goed in het uitgaanssfeertje en worden daarom wel party- of uitgaansdrugs genoemd. Deze middelen worden meestal alleen bij het uitgaan gebruikt en niet door de week. Gebruik blijft in de meeste gevallen dus beperkt. Veel mensen hebben maar een paar van zulke feesten per jaar.

Risico’s partydrugs

Partydrugs of uitgaansdrugs slaan voornamelijk op middelen als MDMA (XTC), cocaïne en amfetamine. Het is dus een verzamelnaam voor verschillende drugs. Elke drug heeft zijn eigen specifieke risico’s, zoals verslaving, geestelijke en lichamelijke problemen en maatschappelijke problemen. Zie voor de risico’s de vraag en antwoord rubriek van een bepaalde drug.

Gebruik van partydrugs

Onlangs is er landelijk onderzoek gedaan naar het gebruik van partydrugs (1). Gekeken is naar het gebruik in clubs en bij grote feesten. De gemiddelde leeftijd van de uitgaanders die meededen aan dit onderzoek is 21,7 jaar. Het gebruik op grote feesten ligt over het algemeen hoger dan in clubs. Gevraagd is of je het afgelopen jaar, de afgelopen maand en of je tijdens de uitgaansnacht gebruikt hebt.

Amsterdam

Ook in Amsterdam heeft de Universiteit van Amsterdam in opdracht van Jellinek onderzoek gedaan naar het gebruik van drugs in clubs en festivals. De Amsterdamse onderzoeksgroep was iets ouder (25.6 jaar). Het druggebruik lag iets hoger. Cijfers van drugsgebruik in steden zijn over het algemeen hoger dan landelijke cijfers.

Bronnen

1. Het Grote Uitgaansonderzoek 2016, Trimbos-instituut (2016)
2. Antenne 2017, Bonger Instituut (2018)

Versie: november 2020