Wat is ketamine?

Ketamine (K, keta, ket, Special K of vitamine K) wordt gebruikt als middel tegen pijn en als narcosemiddel bij operaties, zowel bij mens als dier. Toen het narcosemiddel PCP (angel dust) te veel bijwerkingen bleek te hebben, ging fabrikant Parke-Davis op zoek naar een alternatief. Zo ontstond ketamine. Ook ketamine heeft bij gebruik als narcosemiddel bijwerkingen zoals hallucinaties. Daarom wordt tegenwoordig vaker voor andere middelen gekozen bij operaties. Omdat het medisch gebruik van ketamine relatief veilig is in vergelijking met sommige andere narcosemiddelen wordt het nog regelmatig gebruikt.

Op het moment wordt ook onderzoek gedaan naar mogelijk positieve effecten van ketamine op depressie. Het voordeel lijkt vooral de snelle werking van het ketamine te zijn. De meeste antidepressiva werken pas na enkele weken. Er is echter nog meer onderzoek nodig om uitspraken te doen over de eventuele werkzaamheid op dit gebied.

Bij het gebruik van ketamine als drug kan men juist naar de bijwerking van hallucinaties op zoek zijn. Het is dan ook niet vreemd dat ketamine op de drugsmarkt terechtkwam. Als drug is het een dissociatief tripmiddel. Dissociatie betekent scheiding: het geestelijke bewustzijn wordt van het lichaam gescheiden. Voorbeelden van andere dissociatieve middelen zijn: PCP, DXM, lachgas en Salvia divinorum. In lagere dosering zorgt ketamine voor een dromerige roes. Dit is het effect dat de meeste mensen die ketamine gebruiken zoeken. Mensen gebruiken het soms tijdens het uitgaan, of thuis.

Poeder en vloeibare ketamine

Ketamine is verkrijgbaar in poedervorm en in vloeibare vorm. Ketamine wordt verreweg het vaakst gesnoven. Vloeibare ketamine kan geïnjecteerd worden in de spieren (intramusculair). Dit komt maar zelden voor. Of de vloeistof wordt uitgekookt, waardoor poeder overblijft. Als pil komt het slechts zelden voor.

Wat doet ketamine als narcosemiddel?

Bij gebruik als narcosemiddel worden mensen in een onwekbare slaap gebracht. In 15 tot 40% van de gevallen krijgen mensen na het bijkomen uit de narcose last van hallucinaties en nachtmerries. Omdat het door de patiënten op dat moment niet gewenst is, wordt het gezien als een bijwerking. Recreatief neemt men het juist om die reden. Een voordeel van ketamine is dat het de ademhaling en hartslag niet onderdrukt. De meeste andere narcosemiddelen en downers doen dit wel.

Ketamine onderdrukt ook pijn. Het wordt ook wel gebruikt om (chronische) pijn te bestrijden, zoals zenuwpijn en pijn bij kanker.

Ketamine als medicijn bij depressie

Ketamine wordt soms gebruikt als een medicijn tegen depressie. Dat gebeurt wel altijd onder begeleiding van professionals en meestal in het ziekenhuis. En als andere manieren van therapie niet werken (therapieresistente depressie). Lees hier meer over (es)ketamine en depressie.

Wat doet ketamine als drug?

Als drug wordt ketamine meestal gesnoven en heel soms geïnjecteerd. Na snuiven werkt het binnen 5 tot 15 minuten. De effecten duren ongeveer een uur. Na-effecten kunnen tot 2 uur aanhouden.

Lage dosering Bij een lage dosis ketamine komen mensen in een dromerige, zweverige toestand terecht. Ze raken (licht) gedesoriënteerd. Ze kunnen meer moeite hebben met de coördinatie van hun lichaam. Het lichaam voelt vreemd aan. Mensen kunnen ook last krijgen van misselijkheid.

Hoge dosering Bij een hoge dosis treden dissociatieve effecten op, zoals:

Het gevoel dat je handen niet meer bij je lichaam horen.
Het gevoel alsof je lichaam van hout, rubber of plastic is gemaakt (veranderde "body consistency").
Het gevoel dat lichaamsdelen veel groter of kleiner zijn dan in werkelijkheid.
Niet meer weten waar je armen of benen zijn.
Het gevoel "op te lossen" in de omgeving.
Niet meer voelen of een lichaamsdeel van jou is of van een ander.
Het idee dat je geest in een totaal andere dimensie zit dan je lichaam.
Het idee uit je lichaam te treden ("out-of-body experience").

Visuele hallucinaties (vooral met gesloten ogen) en een veranderd idee van de tijd komen vaak voor. Soms kan het moeilijk zijn om te bewegen en te praten. Als iemand dat niet verwacht of de intensiteit is groter dan verwacht dan kan men daarvan schrikken en angstig worden.

Bump

Een kleine hoeveelheid (kleine lijn of sleutelpunt) wordt ook wel bump genoemd. Bumpen – het opstapelen van dosissen – leidt langzaam tot een tripeffect. Door het herhaald nemen van kleine doseringen is het effect van ketamine redelijk goed te sturen. Iemand kan er dan voor zorgen dat het effect niet te sterk wordt.

K-hole

Een k-hole is een zeer sterke ketamine-ervaring. K-holing wordt regelmatig vergeleken met een bijna-doodervaring: uittreding en het gaan door een tunnel in de richting van een licht. Je kunt je niet bewegen en niet praten.

Hoe iemand de effecten ervaart, is erg afhankelijk van ervaring, stemming, verwachting en dergelijke. K-holing kan een spirituele ervaring zijn, maar ook extreem angstaanjagend. Mensen die ketamine gebruiken ondergaan een k-hole daarom bij voorkeur zittend of liggend.

Lichamelijke effecten ketamine

Ketamine verhoogt de hartslag en de bloeddruk licht, het zorgt voor meer speekselproductie en verwijdt de luchtwegen (1). De spiercoördinatie vermindert.

Verslavingskans

Bij regelmatig gebruik van ketamine treedt snel tolerantie op. Je hebt steeds meer nodig voor hetzelfde effect. Je kunt geestelijk afhankelijk raken van ketamine, doordat het je uit de alledaagse realiteit haalt. Je kunt de droomachtige roes gaan verkiezen boven de realiteit. Er is geen sprake van ontwenningsverschijnselen.

Blaasproblemen

Ketaminegebruik kan leiden tot blaasproblemen. Onderzoek toont aan dat ketamine zorgt voor een toename van ontstekingsstoffen en ontstekingscellen in de blaaswand. Deze stoffen beschermen normaal gesproken de blaas juist, maar in grote hoeveelheden hebben ze ook een negatief effect. Bij dagelijks gebruik van ketamine is er dan kans op een constant durende ontsteking in de blaas, wat de blaaswand kan aantasten.

Dit kan zich uiten door het krijgen van wat pijn in de buik. Sommige mensen moeten hierdoor veelvuldig naar het toilet. Er zijn extreme gevallen bekend waarbij de blaas dusdanig aangetast was door de ketamine dat deze verwijderd moest worden.

Overige risico's

Erg angstig worden en een bad trip krijgen.
Hevig gebruik kan geheugenproblemen opleveren (2).
Ketamine verdooft. Hierdoor voel je geen pijn; je kunt je daarom verwonden zonder dat je het merkt.
Verminderde spiercoördinatie: geeft een grotere kans op vallen en verwondingen.
Misselijk worden en overgeven. Als je je niet meer kan bewegen en op je rug ligt, ontstaat het gevaar te stikken in je eigen braaksel. Om overgeven te beperken, moet je daarom zeker 3 uur niets eten voordat je ketamine neemt.
De combinatie van ketamine met downers als alcohol of GHB kan leiden tot bewusteloosheid en ademhalingsonderdrukking. De combinatie met stimulantia zoals amfetamine of cocaïne kan riskant zijn voor mensen met hart- en vaatziekten.
Voor mensen die aanleg hebben om psychotisch te worden, kan ketamine een trigger zijn voor een psychotische episode.

Risico's beperken

De risico's kunnen beperkt worden als je:

Niet gebruikt als je je niet goed voelt en psychische en/of lichamelijke problemen hebt.
Alleen gebruikt in een vertrouwde en veilige omgeving.
Niet op straat gaat en niet deelneemt aan het verkeer.
Niet alleen gebruikt en ervoor zorgt dat er altijd iemand bij is die nuchter is en je in de gaten kan houden.
Ketamine niet combineert met andere drugs.
Niet te vaak en teveel gebruikt.
Je ketamine laat testen.

De wet

Ketamine valt onder de Geneesmiddelenwet en mag alleen gegeven worden door artsen.

Bron:

Vervaeke, H., Het gebruik van overige tripmiddelen. In: Alcohol en drugs, gebruik en misbruik. Houten, 2008

Versie: februari 2024