Slaap- en kalmeringsmiddelen / benzodiazepinen: Risico's

Wil je meer weten over de risico’s van slaap- en kalmeringsmiddelen / benzodiazepinen? Hieronder lees je alle vragen en antwoorden over de risico’s van slaap- en kalmeringsmiddelen / benzodiazepinen. Kan je iets niet vinden? Stel dan je vraag aan een van onze medewerkers via Vraag & Antwoord.

Meer informatie over slaap- en kalmeringsmiddelen / benzodiazepinen Informatie over andere middelen

 

Wat zijn de risico’s van slaap- en kalmeringsmiddelen?

Risico’s korte termijn

Bijwerkingen

Bij dagelijks gebruik van kalmeringsmiddelen krijg je last van vervelende bijverschijnselen als: slaperigheid overdag, sufheid, vermoeidheid, gebrek aan concentratie, slappe spieren, geen zin meer in seks, gewichtstoename, dubbel zien en een katerig gevoel bij het wakker worden. Ook zeggen mensen bij stoppen dat de waarneming weer helder wordt en muziek weer mooier klinkt. Blijkbaar legt gebruik een grauwsluier op de waarneming. Ook ben je steeds minder in staat om stress op te vangen of om oplettend te reageren.

Ongelukken

Door vermindering van concentratie, afname van reactiesnelheid en verslappende spieren neemt de kans op valpartijen en ongelukken toe. Vooral oudere mensen vallen vaker. Elk jaar kunnen naar schatting 1000 gebroken heupen toegeschreven worden aan gebruik van benzodiazepinen door ouderen. Het is ook zeer gevaarlijk om een auto of ander voertuig te besturen met slaap- of kalmeringsmiddelen. In combinatie met alcohol nemen de risico’s sterk toe.

Geheugen

Een ander bekend verschijnsel is, dat dingen die gebeuren niet goed in het geheugen opgeslagen worden. Hierdoor kun je sommige dingen niet meer herinneren.

Combineren met andere middelen

Alcohol en benzodiazepinen versterken het effect van de benzodiazepinen. Combinatiegebruik is daarom gevaarlijk.

Risico’s lange termijn

Problemen worden niet opgelost

Met gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen wordt een symptoom bestreden. De oorzaak van de slaapproblemen of angstklachten lossen door het gebruik niet op. Dit kan voor een korte periode zinvol zijn maar op den duur moet er ook iets aan de oorzaak van het probleem gedaan worden. Probleem is dat gebruikers door langdurig gebruik de problemen steeds slechter het hoofd kunnen bieden. Ze zijn steeds minder in staat om stress op te vangen.

Bij langdurig gebruik worden gevoelens steeds vlakker. Gevoelens van liefde, blijdschap, ‘kunnen lachen en genieten worden verdoofd. Het leven wordt vlak en kleurloos.

Afhankelijkheid

Van slaap- en kalmeringsmiddelen raak je geestelijk en lichamelijk afhankelijk. Bij geestelijke afhankelijkheid verlang je sterk naar het middel. Bij lichamelijke afhankelijkheid ervaart u dat u steeds meer nodig hebt om het effect te voelen (tolerantieontwikkeling). Ook ervaart u dat u bij stoppen last krijgt van onthoudingsverschijnselen. Onthoudingsverschijnselen zijn: spierpijn, slapeloosheid, angst , transpireren, hoofdpijn, overgevoeligheid voor licht en geluid. De ontwenningsverschijnselen beginnen na 1 tot 5 dagen en kunnen wel een maand aanhouden. Ook kan er het post-acute withdrawal syndrome (PAWS) ontstaan. Dit is een syndroom waarbij iemand nog langdurig na het laatste gebruik last houdt van klachten als angsten, slapeloosheid, depressie, trillen en pijn. Mensen met een hoog stress of angstniveau en mensen met persoonlijkheidsproblematiek lopen het grootste risico om dit te krijgen.

Vervelende bijverschijnselen

Bij langdurig gebruik krijgen gebruikers last van allerlei vervelende bijverschijnselen zoals hoofdpijn, geheugenverlies, vermoeidheid, wazig zien, een duf, katterig of leeg gevoel, slappe en vermoeide spieren, duizeligheid en somberheid. De vervelende bijverschijnselen ontstaan doordat zich steeds meer werkzame stof in het lichaam ophoopt. Ook de seksuele behoeften kunnen afnemen.

Veranderingen in persoonlijkheid

Bij langdurig gebruik raken gevoelens van liefde, blijdschap, kunnen lachen en genieten verdoofd. Het leven wordt vlak en kleurloos. De gebruiker wordt steeds onverschilliger en hebt nergens interesse meer in.

Zwangerschap en borstvoeding

Bij gebruik van deze middelen tijdens zwangerschap gebruikt de baby mee. Dit kan tot aangeboren afwijkingen leiden.

 

Versie: december 2019

Hoe kun je de risico’s van slaap- en kalmeringsmiddelen verminderen?

Soms, als de problemen ondraaglijk zijn en je hierdoor niet meer goed kan functioneren, kan het zin hebben om slaap- en kalmeringsmiddelen te slikken. Om de risico’s van het gebruik te verminderen let dan op dat je ze niet te lang gebruikt. Bij dagelijks gebruik van slaapmiddelen beginnen de effecten al na twee weken af te nemen, gebruik ze dus ook niet langer dan 2 weken. Bij dagelijks gebruik van kalmeringsmiddelen beginnen de effecten al na 8 weken af te nemen. Het risico bestaat dan dat je meer gaat nemen waardoor verslaving kan ontstaan.

Tips

Mocht gebruik noodzakelijk zijn, houd je dan aan de volgende tips:

  • Gebruik een slaapmiddel niet elke dag maar hooguit een of twee keer in de week. Op die manier voorkom je dat jouw lichaam aan het gebruik went.
  • Gebruik slaapmiddelen niet langer dan twee weken.
  • Gebruik kalmeringsmiddelen niet langer dan twee maanden.
  • Probeer op een andere manier met slaapklachten om te gaan. Zie: tips slaapklachten.
  • Probeer op een andere manier met spanningsklachten om te gaan. Zie: tips spanningsklachten.
  • Vraag niet telefonisch om een herhalingsrecept. Ga altijd terug naar de huisarts om te praten over vervolggebruik. Neem de tijd om goed te overleggen.
  • Gebruik slaap- en kalmeringsmiddelen nooit tijdens zwangerschap of bij borstvoeding. Het ongeboren kind of de baby gebruikt dan mee via het lichaam van de moeder.
  • Combineer slaap- en kalmeringsmiddelen nooit met alcohol.
  • Gebruik geen slaap- en kalmeringsmiddelen in het verkeer.
  • Lees altijd de bijsluiter. De bijsluiter bevat info over hoe je een middel moet gebruiken.
  • Realiseer je dat spanningsklachten ook een beetje bij het leven horen.

Tips slaapklachten

Allereerst is het belangrijk om niet te snel te denken dat je slecht slaapt. De normale slaapduur varieert van 5 tot 10 uur. Ouderen hebben minder slaap nodig. Het is normaal dat je in het tweede deel van de nacht 2 tot 3 keer wakker wordt. Meestal herinner je je dat niet meer. Herinner je je het wel, dan kun je denken dat je slecht geslapen hebt. Echter heb je pas een slaapprobleem als je er overdag last van hebt en je functioneren erdoor wordt belemmerd.

  • Ga op geregelde tijden naar bed
  • Sta ‘s ochtends op een vaste tijd op ook al heb je te weinig geslapen.
  • Vermijd dutjes 3 uur voor het slapen gaan.
  • Zorg voor het slapen gaan voor ontspanning.
  • Eet niet te laat of teveel.
  • Drink ‘s avonds geen koffie, thee of cola en rook niet.
  • Gebruik alcohol niet als slaapmutsje.
  • Zorg voor regelmatige lichaamsbeweging. Dit heeft een goede invloed op stress. Vermijd intensieve lichaamsbeweging vlak voor het slapen gaan.
  • Kijk geen TV op de slaapkamer.
  • Zorg voor een goed matras en hoofdkussen.
  • Draai de wekker om.
  • Zoek hulp als je functioneren wordt belemmerd door slaapproblemen.

Tips spanningsklachten

  • Realiseer je dat spanningsklachten ook een beetje bij het leven horen.
  • Doe zo nu en dan een ademhalingsoefening. Adem langzaam in. Hou je adem 5 seconden vast en adem langzaam weer uit.
  • Zorg voor regelmatige lichaamsbeweging.
  • Denk positief.
  • Probeer met iemand over de oorzaak van de spanning te praten.

Er zijn ook andere hulpverleningsmogelijkheden, zoals slaapcursussen of ontspanningsoefeningen. Met je huisarts kun je overleggen wat het beste past bij jouw situatie.

 

Versie: december 2019

Welke risico’s hebben drugs?

Er zijn risico’s voor:

  • de lichamelijke gezondheid
  • de geestelijke gezondheid
  • misbruik en verslaving
  • het sociaal en maatschappelijk functioneren

De risico’s hebben te maken met de stof zelf, met de manier waarop de drugs toegediend worden (bijv. spuiten/roken) en met de maatschappelijke omstandigheden waaronder gebruikt wordt. Het illegaal zijn van een drug brengt extra risico’s met zich mee.

Lichamelijke gezondheid

Bij lichamelijke risico’s kun je een onderscheid maken tussen risico’s op de korte termijn (overdosis) ofwel acute risico’s en risico’s op de lange termijn (het optreden van allerlei lichamelijke ziekten). Bij het ontstaan van lichamelijke risico’s spelen dosis en frequentie van gebruik een belangrijke rol. De risico’s nemen toe naarmate vaker gebruikt wordt.

Geestelijke gezondheid

Drugs kunnen een negatieve invloed hebben op iemands geestelijke gezondheid. De redenen en motieven van gebruik spelen hierbij een belangrijke rol. Als gebruikt wordt om allerlei moeilijkheden uit de weg te gaan ontwikkelt iemand zich niet. Hij leert dan niet om de moeilijkheden te overwinnen.

Verder kunnen drugs door de frequentie van gebruik, een te grote plaats in iemands leven innemen. Hobby’s en vrienden worden dan verwaarloosd. Drugs worden dan heel bepalend voor de keuzes die iemand in zijn leven maakt.

Risico op misbruik en verslaving

Elke drug heeft een risico op misbruik en verslaving. Van elke 100 mensen die ermee beginnen raken er een aantal verslaafd. Bij alcohol gaat 10% van de mensen die ermee begint teveel drinken en wordt 3% verslaafd. Ook bij cannabis zie je dat 10% van de leerlingen die ermee begint dagelijks gaat blowen.

Maatschappelijke risico’s

Door alcohol en drugs kunnen er maatschappelijke problemen komen bijvoorbeeld door geweld, ruzies of rijden onder invloed. Bij drugs kan dat ook al gebeuren omdat illegaal is. Overmatig gebruik van alcohol en/ of drugs leidt verder tot problemen met relaties of werk.

 

Versie: september 2019

Welke drug is de gevaarlijkste?

Hoe gevaarlijk drugs voor je zijn als je ze gebruikt hangt van veel dingen af.

Er is de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar hoe schadelijk drugs zijn. Onderzoekers kijken dan naar de schade naar de gebruiker en schade naar de bevolking.

Het laatste onderzoek is gedaan in Duitsland in 2020. Daaruit kwam de lijst hieronder. De volgorde is van meest schadelijke drugs (bovenaan) naar minst schadelijk drugs (onderaan):

1. Crack
2. Methamfetamine (Crystal meth)
3. Heroïne
4. Alcohol
5. Cocaïne
6. GHB
7. Amfetamine (speed)
8. Cathinonen (Miauw miauw, 3-MMC, Flakka)
9. Synthetische cannabis
10. MDMA (XTC)
11. Ketamine
12. Benzodiazepines (slaap-en kalmeringsmiddelen)
13. Cannabis
14. Paddo’s/Truffels
15. LSD

In de afgelopen jaren zijn er verschillende onderzoeken gedaan in Europa. De resultaten zijn allemaal ongeveer hetzelfde, maar de nieuwste onderzoeken houden rekening met nieuwere drugs.

Onderzoek in Nederland

In Nederland is er in 2009 ongeveer hetzelfde onderzoek gedaan naar de schadelijkheid van drugs.

Daarbij werd gekeken naar de volgende categorieën:

  • Hoe schadelijk of giftig een middel direct is voor je lichaam.
  • De schadelijkheid van een middel over een langere tijd.
  • Hoe verslavend het middel is.
  • Sociale schade op het niveau van de gebruiker. Bijvoorbeeld het verliezen van je relaties, je baan of je huis.
  • Sociale schade op het niveau van de bevolking. Bijvoorbeeld drugs criminaliteit, zorg kosten voor Nederland.

Hieronder kan je per categorie zien hoe verschillende drugs scoren van meest schadelijk naar minst schadelijk.

Directe lichamelijke schade Schade over een lange tijd  Verslaving Sociale schade voor de gebruiker  Sociale schade voor de bevolking
Heroïne Tabak Heroïne Crack Alcohol
Crack Crack Crack Heroïne Tabak
Methamfetamine Alcohol Tabak Alcohol Crack
Alcohol Methamfetamine Methamfetamine Tabak Heroïne
Cocaïne Cocaïne Cocaïne Cocaïne Cocaïne
GHB Heroïne Alcohol Methamfetamine Cannabis
Amfetamine Amfetamine Amfetamine Amfetamine Benzo’s
Ketamine Cannabis Benzo’s GHB Amfetamine
LSD MDMA (XTC) GHB Cannabis MDMA (XTC)
MDMA (XTC) Khat Cannabis Benzo’s GHB
Benzo’s Ketamine Ketamine MDMA (XTC) Methamfetamine
Paddo’s Benzo’s Khat Ketamine Ketamine
Cannabis GHB MDMA (XTC) LSD Paddo’s
Tabak LSD Paddo’s Paddo’s LSD
Khat Paddo’s LSD Khat Khat



Soms kan een middel een hele negatieve invloed hebben op je leven. Maar als maar weinig mensen dat middel gebruiken, dan valt het effect op de hele bevolking mee. Sommige middelen zijn bij één keer gebruiken niet heel slecht voor je gezondheid. Maar als je die middelen vaak en voor een lange tijd gebruikt, kan je er erg ziek van worden.

Daarom zie je in de tabel hierboven soms een middel met een hele lag score, maar in de andere rij weer met een hoge score.

Als het onderzoek nu opnieuw gedaan zou worden, zouden sommige middelen anders scoren. Over GHB hebben we in de afgelopen 10 jaar geleerd dat het een erg verslavend middel is. Dit middel zou hoger op de lijst staan dan het nu staat. Ook nieuwe middelen, zoals 3-MMC en andere designer drugs die toen nog niet bestonden of weinig werden gebruikt, staan niet in de lijst.

Wat zijn de meest verslavende drugs?

Of een drug verslavend is heeft te maken met:

  • De eigenschappen van de drug.
  • De manier waarop iemand de drug gebruikt.
  • Hoe vaak iemand gebruikt.

Eigenschappen van de drug

Drugs kunnen verschillende eigenschappen hebben die het verslavend maken.

Dat heeft te maken met:

  • De sterkte. Sommige drugs hebben een sterker effect op je hersenen.
  • Hoe snel er tolerantie ontstaat. Dat betekent dat je al snel meer moet gebruiken van een drug om een effect te voelen.
  • Ontwenningsverschijnselen. Je merkt dan dat als je stopt met het middel je last krijgt van vervelende of nare bijwerkingen.
  • Cravings. Je hebt dan trek in de drug. Je wil de drug snel weer opnieuw nemen.

Manier van gebruiken

Ook de manier waarop je een middel gebruikt speelt een rol. Hoe sneller je het effect voelt nadat je een middel hebt gebruikt, hoe verslavender dat middel is. Roken en spuiten leiden dus sneller tot verslaving dan eten of slikken.

Van meest naar minder verslavend:

  • Roken
  • Spuiten
  • Snuiven
  • Slikken

Hoe vaak iemand gebruikt

Gebruik je een middel regelmatig? Dan is de kans op verslaving groter dan wanneer je het weinig gebruikt.

 

Versie: december 2023

Waarom zijn drugs schadelijk voor het lichaam?

Lichamelijke schade door gebruik van drugs kan ontstaan door:

  • De drug zelf.
  • De toedieningswijze.
  • De omstandigheden waaronder gebruikt wordt.

Op alle drie de punten kun je maatregelen nemen om de risico’s te beperken.

De drug zelf

Sommige drugs zijn giftig. Alcohol is bij overmatig gebruik een uiterst giftige stof. Het is schadelijk voor je hersenen, lever en maag. Ook xtc kan bepaalde hersencellen beschadigen. Cocaïne en amfetamine belasten het hart en de bloedvaten. Amfetaminen kunnen ook bepaalde hersencellen beschadigen. Sommige drugs leiden snel tot een overdosis. Heroïne en GHB zijn hier voorbeelden van.

Maatregelen om de risico’s te beperken zijn in veel gevallen mogelijk. Meestal door niet te veel en niet te vaak te gebruiken. Schade aan je longen is moeilijk te voorkomen. Ook bij heel weinig roken kan al schade optreden. Zo is bekend dat door meeroken van tabak (en dat is toch echt weinig roken) elk jaar al een paar duizend mensen overlijden.

Toedieningswijze

De toedieningswijze van een drug kan de schade verder vergroten. Roken of inhaleren van tabak, cannabis of van heroïne en basecoke dampen is uiterst schadelijk voor de longen. Door snuiven van cocaïne kan het neusslijmvlies uitdrogen en gaan ontsteken. Spuiten gebeurt vaak onhygiënisch waardoor de risico’s op aderontsteking toenemen. Door het gebruik van spuiten van anderen kunnen allerlei ziektes overgedragen worden zoals hepatitis en hiv.

Door een verstandige toedieningswijze kun je de risico’s beperken.

  • Diep inhaleren van hasj en wiet bijvoorbeeld is volstrekt onnodig. Alle THC wordt al in het begin van de longen opgenomen. Door niet te diep te inhaleren kun je de teneerslag sterk verminderen.
  • Ook de risico’s van snuiven kun je beperken. Door de cocaïne fijn te maken, je neus daarna met lauw water na te spoelen en door geen kokertjes te gebruiken die al door anderen zijn gebruikt (i.v.m. hepatitis).
  • Door altijd een nieuwe spuit te gebruiken kun je de risico’s van spuiten beperken. Als je als druggebruiker spuit zoals een diabetes patiënt kun je veel leed voorkomen.

Omstandigheden

De omstandigheden waaronder gebruikt moet worden dragen extra bij aan de risico’s. Drugs zijn illegaal waardoor er geen controle is op de kwaliteit. Soms worden bestrijdingsmiddelen gebruikt bij de teelt. Ook worden drugs soms versneden met gevaarlijke stoffen.

Het illegaal zijn, zorgt er ook vaak voor dat druggebruikers niet aan nieuwe spuiten kunnen komen waardoor zij wel onveilig moeten gebruiken. Raken druggebruikers verslaafd dan worden de levensomstandigheden steeds moeilijker. Alles draait om drugs en het je zelf verzorgen schiet erbij in. Ook daardoor worden de risico’s groter. Ook hier kunnen de risico’s enigszins beperkt worden. Met name door er voor te zorgen dat er behalve op ontwenning gerichte hulpverlening, ook hulpverlening is, die druggebruikers opvangt en voorzieningen biedt als methadonverstrekking en spuitomruil.

 

Versie: oktober 2019

Hoe gebruik je op een verantwoorde manier slaap- en kalmeringsmiddelen?

Het is verstandig om slaap- en kalmeringsmiddelen niet te lang te gebruiken. Raadpleeg altijd jouw huisarts voor advies omtrent slaap- en kalmeringsmiddelen.
Bij dagelijks gebruik van slaapmiddelen beginnen de effecten al na twee weken af te nemen. Bij dagelijks gebruik van kalmeringsmiddelen beginnen de effecten al na 8 weken af te nemen. Het risico bestaat dan dat je meer gaat nemen waardoor verslaving kan ontstaan.

Tips

Mocht gebruik noodzakelijk zijn, houd je dan aan de volgende tips:

  • Gebruik een slaapmiddel niet elke dag maar hooguit een of twee keer in de week. Op die manier voorkom je dat je lichaam aan het gebruik went.
  • Gebruik slaapmiddelen niet langer dan twee weken.
  • Gebruik kalmeringsmiddelen niet langer dan twee maanden.
  • Probeer op een andere manier met slaapklachten om te gaan. Zie: Hoe kun je met slaapklachten omgaan?
  • Probeer op een andere manier met spanningsklachten om te gaan.
  • Vraag niet steeds om een vervolgrecept. Wees daar zuinig mee. Ga terug naar de huisarts om te praten over vervolggebruik. Neem de tijd om te overleggen. Vraag desnoods een dubbel consult aan.
  • Gebruik geen slaap- en kalmeringsmiddelen tijdens zwangerschap.
  • Lees altijd de bijsluiter. De bijsluiter bevat info over hoe je een middel moet gebruiken.

Versie: december 2019

Hoe kun je met slaapklachten omgaan?

Allereerst is het belangrijk om niet te snel te denken dat je slecht slaapt. De normale slaapduur varieert van 5 tot 10 uur. Ouderen hebben minder slaap nodig. Het is normaal dat je in het tweede deel van de nacht 2 tot 3 keer wakker wordt. Meestal herinner je je dat niet meer. Herinner je je het wel, dan denk je dat je slecht geslapen hebt. Je hebt pas een slaapprobleem als je er overdag last van hebt en je functioneren erdoor wordt belemmerd.

Mocht je slecht slapen houd je dan aan de volgende tips:

  • Ga op vaste tijden naar bed.
  • Sta ’s ochtends op een vaste tijd op ook al heb je te weinig geslapen.
  • Vermijd dutjes 3 uur voor het slapen gaan.
  • Zorg voor het slapen gaan voor ontspanning.
  • Eet niet te laat of teveel.
  • Drink ’s avonds geen koffie, thee met cafeïne of cola en rook niet.
  • Gebruik alcohol niet als slaapmutsje. Alcohol verslechtert de slaap. Dus het beste is om helemaal niet te drinken.
  • Zorg voor regelmatige lichaamsbeweging. Dit heeft een goede invloed op stress. Vermijd intensieve lichaamsbeweging vlak voor het slapen gaan.
  • Kijk geen TV op de slaapkamer.
  • Zorg voor een goed matras en hoofdkussen.
  • Draai de wekker om.
  • Zoek hulp als je functioneren wordt belemmerd door slaapproblemen.
  • Gebruik slaapmedicatie volgens het advies van de arts. Tijdelijk gebruik van slaapmedicatie kan een oplossing zijn, maar voorkom langdurig gebruik.
  • Gebruik van cannabis helpt bij het in slaap vallen, maar is geen oplossing op lange termijn.

 

Versie: januari 2021

Kunnen drugs een verdoving beïnvloeden?

Ja, drugs kunnen een verdoving beïnvloeden. Sommige middelen waaronder speed en ketamine kunnen de effecten van een verdoving verminderen waardoor deze minder goed werkt.

Bij een enkele keer gebruik hangt het er natuurlijk wel van af hoelang geleden er is gebruikt. Als het 1 keer was, een paar weken geleden, dan zal dit geen effect hebben op verdoving of narcose.

Bij regelmatiger gebruik, wanneer er tolerantie is opgebouwd, kan dit er voor zorgen dat een narcose of verdoving minder goed werkt. Dan heb je dus meer verdoving nodig hebt om niets te voelen.

Een arts zal hier ook altijd naar vragen voordat hij een verdoving/narcose toedient. Als hij dit niet doet, is het zeker aan te raden hier zelf open over te zijn en dit eerlijk te vertellen. Hierdoor kom je niet in de problemen. Een arts is er om jou te helpen en zal de verdoving hier vervolgens op aanpassen.

 

Versie: september 2019

Is druggebruik slecht voor je geestelijke ontwikkeling?

Druggebruik kan zowel een negatieve invloed als een positieve invloed hebben op de geestelijke ontwikkeling. Wie opgroeit, moet veel keuzes maken. Soms kun je daar onzeker van worden. Dat hoort bij opgroeien, maar het kan ook beangstigend of onprettig zijn. Soms gaan jongeren drugs gebruiken om maar geen last te hebben van deze onprettige gevoelens. Ze willen de lastige keuzes die ze moeten maken het liefst vergeten. Als je om deze reden gaat gebruiken kunnen drugs je ontwikkeling remmen.

Bij opgroeien hoort dat je veel dingen moet leren. Je moet ontdekken wie je bent, wat je later wil gaan doen, wat je wel leuk en wat je niet leuk vindt. Soms wil je de lastige keuzes die je moet maken het liefst vergeten. Als je om deze reden drugs gaat gebruiken kun je in je ontwikkeling geremd worden. Je staat stil en komt niet verder.

In de behandeling zie je soms jongeren van rond de 30 die bijvoorbeeld al 10 jaar dagelijks blowen. Van hun vrienden is iedereen om hun heen klaar met school, getrouwd en heeft een baan. Zij gebruiken echter nog steeds en zijn niets opgeschoten. Als ze dan willen stoppen of minderen met gebruik merken ze dat dat moeilijk is.

Drugs kunnen ook een positieve invloed hebben op de geestelijke ontwikkeling. Drugs worden niet voor niets ook geestverruimende middelen genoemd. Sommige mensen ervaren dat door het gebruik van drugs hun geestelijke ontwikkeling is gegroeid. Mensen die vast zitten in hun denkwijze en bijvoorbeeld niet verder komen met een project kunnen door het gebruik van drugs opeens ‘out of the box’ denken en zo op dingen komen waar ze niet eerder aan hadden gedacht. Op die manier kan het ook een positieve invloed hebben op je geestelijke ontwikkeling. Maar alleen als er gebruikt wordt wanneer iemand zich geestelijk en lichamelijk goed voelt.

 

Versie: augustus 2019

Hoe kun je aan drugspreventie doen?

Drugspreventie is het voorkomen dat mensen drugs gaan gebruiken of om schade die drugs tot gevolg kan hebben te voorkomen. Dit kan via:

  • Beperken van de beschikbaarheid van drugs
  • Voorlichting
  • Zo snel mogelijk reageren op beginnende problemen

Met het beperken van de beschikbaarheid werp je drempels op om het middel te gaan gebruiken. Het gaat dan om zaken als: het verminderen van het aantal verkooppunten of het verhogen van de prijzen. Met voorlichting kan geprobeerd worden om gebruik te voorkomen, gebruik uit te stellen of de risico’s van gebruik te beperken. In een vroeg stadium signaleren van problemen kan voorkomen dat problemen uit de hand lopen.

Beperken beschikbaarheid

Via de Opiumwet, de wet waarin productie, verkoop, bezit, import en export van drugs strafbaar is gesteld, wordt geprobeerd te voorkomen dat drugs verkrijgbaar zijn. Het handhaven van de Opiumwet is niet het werk van preventie maar van politie en justitie. Een totaal verbod is de meest radicale maatregel en die maatregel wordt in geval van drugs vaak toegepast.

Alcohol, cafeïne, tabak en gokken zijn niet verboden. Wel kan geprobeerd worden om via allerlei wetten en regels gebruik zoveel mogelijk te beperken. Preventie kan vanuit haar invalshoek ook aandringen op dergelijke regels. Het gaat dan om zaken als het instellen van leeftijdsgrenzen (geen alcohol onder de 18), verminderen van het aantal verkooppunten (geen alcoholverkoop in benzinestations), verhogen van prijzen, etc.

Dit soort maatregelen kunnen door parlement en regering genomen worden maar ook gemeenten en organisaties, zoals scholen of bedrijven, kunnen allerlei maatregelen nemen die de beschikbaarheid beperken. Gemeenten kunnen voorwaarden stellen aan een vergunning voor het schenken van alcoholhoudende drank. In de vergunning kan ook iets gezegd worden over sluitingstijden, happy hours en de toegangsleeftijd.

Het verbieden van drugs heeft ook diverse andere ongewenste effecten. Je kan denken aan vervuiling, het krijgen van een strafblad bij een kleine overtreding en milieuvervuiling. Het verbieden van drugs is een vaak gekozen strategie van politici, maar het is de vraag of het de beste strategie is als de gezondheid van de bevolking als belangrijkste aspect gekozen wordt.

Voorlichting

Via voorlichting kan geprobeerd worden de vraag naar drugs te verminderen. Voorlichting kan zich richten op twee groepen:

  1. Mensen die nog niet gebruiken.
  2. Mensen die al wel (regelmatig) gebruiken.

Bij mensen die nog niet gebruiken is het doel van de voorlichting veelal het versterken van de keuze om niet te gebruiken. Vooral op scholen wordt veel aandacht aan drugsvoorlichting besteed. Landelijk en regionaal is het project Helder op School ontwikkeld. Door middel van dit project worden scholen gestimuleerd aandacht te besteden aan alcohol- en drugspreventie. Het project is geëvalueerd en het blijkt effectief te zijn. Voorlichting kan ook op massamediale wijze gevoerd worden. Via internet, radio, televisie en via billboards.
Hieruit blijkt dat preventie vooral afgestemd moet zijn op leeftijd en niveau.

Voorlichting kan zich ook richten op mensen die al wel gebruiken. Het doel is dan de risico´s van gebruik zoveel mogelijk te beperken. In dit soort van voorlichting worden tips gegeven over zo verstandig mogelijk gebruik. Bij cannabis, maar ook bij XTC, wordt een dergelijke aanpak gevoerd. In coffeeshops vind je vaak voorlichtingsmateriaal met tips over zo verantwoord mogelijk gebruik. Ook aan XTC-gebruikers is veel voorlichting gegeven om de risico’s zoveel mogelijk te beperken. Zo wordt aan gebruikers aangeraden om in ieder geval hun pil te laten testen. Soms vindt de voorlichting door leeftijdsgenoten en leefstijlgenoten plaats (peer-education). Ook dat blijkt positief te werken. Twee bekende peer projecten zijn Unity en Connect.

Ook voor de groep mensen die niet kunnen stoppen met gebruik zijn er programma’s om risico’s te voorkomen. Denk aan spuitenruil programma’s, gebruikersruimten en medische heroïne- verstrekking.

Tijdig reageren op riskant gedrag.

Preventie kan ook proberen ervoor te zorgen dat er zo snel en zo vroeg mogelijk gereageerd wordt op uit de hand lopend alcohol- of druggebruik. Het uit de hand lopen van drugsgebruik vindt plaats lang voordat mensen de weg naar de hulpverlening zoeken. Bij alcohol lopen mensen regelmatig jarenlang rond met steeds groter wordende alcoholproblemen, voordat ze besluiten er iets aan te doen. Bij drugs gaat dat meestal sneller. Door vrienden, ouders maar ook beroepskrachten als maatschappelijk werkers, artsen etc. te informeren over hoe ze op beginnend problematisch gebruik kunnen reageren, kan veel onheil voorkomen worden.

Ook internet biedt tegenwoordig veel mogelijkheden om te reageren op riskant gedrag. Op deze site staan testen waarmee je kunt nagaan of je riskant gebruikt. Ook wordt op internet advies op maat aangeboden en zijn er zelfhulpprogramma’s. Bij advies op maat vul je een vragenlijst in over bijvoorbeeld alcoholgebruik waarna je een persoonlijk advies krijgt. Zelfhulpprogramma’s bieden een instructie om zelf met alcohol- of druggebruik te minderen.

Effecten

Er is ook onderzocht of preventie werkt. Het blijkt dat voorlichting op school kan werken. Preventie bedreven door leeftijdsgenoten blijkt ook positief (2). Ook interventies op internet blijken positief te werken. Massamediale campagnes hebben meestal niet zo’n succes. Zij kunnen wel het bewustzijn van het probleem iets vergroten, maar blijken nauwelijks effect te hebben op het gebruik (1).

Tenslotte blijkt dat wanneer preventiemaatregelen gecombineerd uitgevoerd worden de kans op succes het grootst is. Wanneer een programma op scholen gecombineerd wordt met een massamediale campagne blijkt dit effectiever dan een wanneer het programma alleen uitgevoerd wordt.

Bronnen

  1. Effecten van preventie, VTV (2010)
  2. Preventie van schadelijk alcoholgebruik en drugsgebruik onder volwassenen, IVO (2010)

 

Versie: juni 2020

Zijn middelen als valeriaan en melatonine veilig om te gebruiken als slaapmiddel?

Melatonine

Melatonine is relatief veilig in vergelijking met andere slaapmiddelen. Maar er zitten wel degelijk wat risico’s aan. Melatonine is je natuurlijke slaaphormoon. Als je een verstoord slaapritme hebt kan het nemen van melatonine je helpen om dit te herstellen.

Het tijdstip van inname en de dosering is hierbij erg belangrijk. Doe dit dus altijd in overleg met een arts.

Bij gezonde mensen of bij foutieve inname kan melatonine het slaapritme juist verder ontregelen. Ook kan het mogelijk de natuurlijke aanmaak van melatonine verstoren, hierdoor ga je op termijn alleen maar slechter slapen.

Valeriaan

Valeriaan is een oud kruidenmiddel waar weinig onderzoek naar is gedaan. Het lijkt iets ontspannend te werken bij sommige mensen. Bij veel mensen heeft het echter geen effect. Er zijn ook geen duidelijke indicaties dat het daadwerkelijk helpt bij het slapen.

Valeriaan kan als bijwerking zorgen voor maag- of darmklachten. Verder lijkt het niet veel bijwerkingen te hebben, maar er is niet heel veel bekend over de werking ervan.

 

Versie: augustus 2020

Slaaptips: hoe kan ik mijn slaaphygiëne verbeteren?

Sommige mensen grijpen snel naar een middel als ze moeite hebben met slapen. Echter, we weten dat dit een verkeerde manier is om met slaapproblemen om te gaan. Sterker nog, veel middelen zorgen er op termijn voor dat je slaapproblemen verergeren.

Maar wat kun je dan wel doen om beter in slaap te komen? Lees hieronder 12 tips om je slaaphygiëne te verbeteren:

  1. Bouw ’s avonds je dag af. Kijk niet meer naar fel licht van bijvoorbeeld mobiele telefoon of tablet. Beperk fysiek of mentaal zware activiteiten en bedenk een ritueel dat je kan helpen bij het afronden van je dag. Denk bijvoorbeeld aan een boek of tijdschrift lezen, yoga of een wandelingetje in de buurt.
  2. Neem geen warm bad of douche vlak voor het slapen gaan. Een douche of bad verhoogt je lichaamstemperatuur en hartslag, waardoor je minder makkelijk in slaap valt. Een warm bad of douche in het begin van de avond is wel goed.
  3. Zorg voor een comfortabele, koele (16 – 21 graden Celsius), donkere en stille slaapkamer. Gebruik de slaapkamer alleen om te slapen en te vrijen. Ga geen tv kijken en leg je mobiele telefoon weg of laat deze in een andere ruimte.
  4. Neem zorgen niet mee naar bed. Piekeren/zorgen (ook over niet slapen) kunnen ervoor zorgen dat je moeilijk in slaap valt. Als gedachten je wakker houden, kun je overdag een ‘piekerhalfuurtje’ reserveren. Op deze manier heb je deze zorgen al een keer overdacht en/of opgeschreven.
  5. Probeer niet krampachtig om in slaap te vallen. Dit maakt het probleem alleen maar groter. Je kunt dan beter even uit bed stappen en iets rustigs doen bij weinig licht (geen beeldschermen!). Iets saais lezen of een puzzeltje maken bijvoorbeeld. Wakker zijn moet niet beloond worden. Wanneer je je weer slaperig voelt ga je terug in bed. Herhaal dit als je weer niet kunt inslapen.
  6. Draai de wekker om. Voortdurend op de klok kijken als je wakker ligt, kan voor frustraties of angst zorgen. Waardoor je juist wakker ligt in bed.
  7. Slaap niet meer dan nodig is om je de volgende dag uitgerust te voelen. Beperk de tijd die je in bed doorbrengt. Het helpt de slaap te verankeren en dieper te maken. Heel lange bedtijden leiden tot verbrokkelende en lichte slaap.
  8. Sta elke dag om dezelfde tijd op. Dit helpt om ’s avonds gemakkelijker op dezelfde tijd in slaap te vallen en je biologische ritme te verankeren. Wil je uitslapen? Probeer dan maximaal 2 uur later op te staan dan je normaal doet.
  9. Zorg voor rust- en ontspanningsmomenten overdag. Stress en spanning kunnen de slaap verstoren. Ontspannen kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld door een kleine wandeling te maken of door wat te lezen.
  10. Beweeg regelmatig. Lichaamsbeweging heeft een gunstige invloed op spanning en stress. Vermijd intensieve lichaamsbeweging vlak voor het slapen gaan omdat je daar juist actiever van wordt.
  11. Doe geen dutjes overdag. Dit kan het inslapen bemoeilijken en de slaap ’s nachts verstoren. Als je niet zonder een middagslaap de dag door kunt komen, doe dit dan maximaal 30 minuten en vóór 15.00 uur.
  12. Probeer ook stimulerende middelen overdag en in de avond te beperken. Koffie, thee, energydranken, chocolade en nicotine bijvoorbeeld kunnen het inslapen bemoeilijken en de slaap lichter maken waardoor je regelmatig wakker wordt. Alcohol zorgt voor verstoring van de slaap in de tweede helft van de nacht. Beperk de inname van alcohol overdag en neem dus geen alcohol als slaapmutsje.

 

Versie: augustus 2019

Wat is een recreatieve gebruiker?

Recreatief gebruik wordt gekenmerkt door:

  • Gebruik voor plezier en ontspanning. Gebruik voor de roes.
  • Gebruik zonder dat het invloed heeft op werk/school/hobby’s of op contacten met familie en vrienden.
  • Gebruik waarbij men zich bewust is van de risico’s.
  • Gebruik dat matig en gecontroleerd is en dat weinig of geen tijd kost.

Recreatief gebruik staat tegenover problematisch gebruik. Dat is gebruik waarbij problemen ontstaan op gebied van gezondheid, werk of school, vrienden en familie en verslaving. Veel mensen die problematisch gebruiken hebben in het begin recreatief gebruikt. Het risico van recreatief gebruik is dan ook, dat er een kans bestaat dat het overgaat in problematisch gebruik. Als je je aan bovenstaande kenmerken van recreatief gebruik houdt verklein je de kans dat het problematisch wordt.

 

Versie: augustus 2019

Wat is een chronische gebruiker?

Chronisch betekent langdurig, voortdurend. Een chronische gebruiker is iemand die langdurig gebruikt en bij wie de kans op minderen of stoppen met gebruik, klein is. Chronische gebruikers zie je zowel bij alcohol als bij drugs. Vaak hebben zij behalve verslavingsproblemen ook psychiatrische problemen en allerlei door alcohol of drugs veroorzaakte lichamelijke aandoeningen.

Hersenbeschadiging

Ook kan, vooral bij alcoholgebruik, hersenbeschadiging optreden. Bij chronische gebruikers zijn vaak grote sociale problemen ontstaan. Contacten met familie, werk en huis zijn verloren gegaan. Psychiatrische en lichamelijke ziekten, hersenbeschadiging en mogelijk een zwervend bestaan zorgen ervoor dat de verslaving aan alcohol of drugs chronisch wordt.

Behandelaanbod

Mentrum (net als Jellinek ook onderdeel van Arkin) heeft een uitgebreid behandelaanbod voor chronische verslaafden. Er wordt geprobeerd de schadelijke gevolgen van een verslaving te beperken, gebruik zoveel mogelijk te verminderen en een optimaal herstel van functioneren op verschillende levensgebieden te realiseren.

Ook de GGD in Amsterdam heeft een uitgebreid aanbod voor chronische verslaafden. Met behulp van verstrekking van methadon en soms zelfs verstrekking van heroïne wordt geprobeerd om te voorkomen dat de verslaafde verder afglijdt. Methadon wordt in een constante dosis gegeven zonder dat er afgebouwd wordt.

Cure of Care

Vaak wordt gedacht dat je aan chronisch verslaafden een behandelaanbod zou moeten doen dat gericht is op gehele ontwenning (cure ofwel genezen) en dat voorzieningen waarbij methadon in onderhoudsdosissen gegeven wordt (care ofwel verzorging), mensen nodeloos verslaafd houdt. Probleem is echter dat chronische verslaafden van een behandelaanbod dat enkel gericht is op ontwenning geen gebruik willen of kunnen maken. De kans dat zij dan steeds slechter gaan functioneren, mogelijk een overdosis nemen of allerlei ziekten oplopen wordt dan te groot.

Zoiets heeft in het verleden bijvoorbeeld in Duitsland plaatsgevonden. Daar zijn honderden, zo niet duizenden verslaafden overleden aan een overdosis.

 

Versie: juni 2020