Welke invloed heeft cannabis op je weerstand?

Er worden soms verschillende dingen gezegd over de invloed van cannabis op het immuunsysteem. Maar wat doet cannabis nou precies met je immuunsysteem en is het een probleem als mensen blowen?

Disclaimer

Zowel het immuunsysteem, als cannabis, als het lichaamseigen endocannabinoid systeem, bestaan elk uit een enorme hoop verschillende onderdelen. Er zijn zoveel verschillende soorten weefsels, cellen, signaalstoffen, receptoren en moleculen betrokken dat het onmogelijk is om een kort artikel te schrijven dat alles omvat – op dit onderwerp zou je makkelijk 4 jaar lang kunnen promoveren. Daarnaast is er een hoop onderzoek gedaan naar het effect van cannabis op het immuunsysteem, maar al dat onderzoek legt natuurlijk ook juist bloot hoeveel we nog niet weten. Meer onderzoek is dus nodig. Wees je dus bewust dat alles wat volgt in werkelijkheid nog een stuk ingewikkelder en genuanceerder is.

We beginnen met de conclusie in algemene taal. Voor hen die meer willen weten volgt eerst wat noodzakelijke achtergrondinfo over het immuunsysteem en vervolgens in meer detail wat de meest recente wetenschappelijke literatuur laat zien hoe het gebruik van cannabis je immuunsysteem beïnvloedt. Voor degene die echt het naadje van de kous willen weten staan op het eind de gebruikte referenties.

Samenvatting: Cannabis en weerstand

Cannabis zorgt dat het immuunsysteem op twee manieren anders gaat werken. Ten eerste vermindert het de directe algemene aanval op alle ziekteverwekkers en geïnfecteerde cellen, waardoor virussen en bacteriën makkelijker kunnen binnendringen en nestelen in ons lijf. Ten tweede door het proces te verstoren waarin het lichaam leert nieuwe ziekteverwekkers te herkennen, specifiek op te ruimen en te onthouden. Toch is het nog maar de vraag of het recreatief gebruik van cannabis in de dagelijkse realiteit je weerstand vermindert; al deze onderzoeken kijken naar kleine groepen mensen, proefdieren, of cellen. In een recente, uitvoerige literatuurstudie (2) naar het verband tussen het gebruik van cannabis en je weerstand was de conclusie: er is niet genoeg bewijs om te bevestigen of te ontkennen dat cannabis je weerstand tegen ziekteverwekkers wezenlijk beïnvloedt.

Wat wel heel duidelijk is, is dat het roken van cannabis, puur of gemengd met tabak, schade toebrengt aan je longen toe waardoor je je buffer voor longziektes verkleint. Cannabis gebruiken via een vaporizer, waarbij plantmateriaal wordt verhit zonder te verbranden, of cannabis eten in de vorm van edibles (eetbare cannabisproducten), zijn manieren om schade aan je longen te beperken. Edibles, zoals spacecake, hebben echter weer andere risico's dus dit raden we niet aan voor beginnende gebruikers. Als je dus cannabis wil gebruiken, kun je het beste vapen.

Voordat ik samenvat welke cellen en stoffen specifiek voor dit artikel belangrijk zijn om te onthouden, vraag ik je eerst deze video van de Hogeschool van Utrecht te bekijken als snelle opfriscursus over hoe en in welke volgorde het immuunsysteem werkt.

https://www.youtube.com/embed/SXMbx5rifow

Het immuunsysteem bestaat uit een “aangeboren” gedeelte, wat de eerste algemene verdediging is tegen ziekteverwekkers en binnendringers van buiten het lijf.

Onderdeel van dit gedeelte zijn:

• macrofagen; witte bloedcellen die ziekteverwekkers opeten en onschadelijk maken, Natural Killer (NK) cellen die geïnfecteerde of dysfunctionele cellen herkennen en vernietigen,
• complementstoffen, die direct ziekteverwekkers kunnen beschadigen en/of aan hen blijven plakken zodat macrofagen ze makkelijker kunnen vinden en opeten.
• cytokinen; signaalstoffen die meer witte bloedcellen aantrekken naar de locatie van infectie en de werking van die witte bloedcellen beïnvloeden. Cytokinen kun je min of meer zien als de neurotransmitters van het immuunsysteem; er zijn er een heleboel en ze doen allemaal net wat anders, maar ruwweg kan je het hebben over pro-inflammatoire cytokinen die ontsteking bevorderen en anti-inflammatoire cytokinen die ontsteking onderdrukken. De cytokinen ken je misschien ook nog wel uit onze artikelen over slapen.

Het tweede gedeelte is het “aangeleerde” gedeelte van het immuunsysteem, wat specifieke ziekteverwekkers leert herkennen en opsporen en geïnfecteerde cellen doodt.

Ook worden specifieke antistoffen aanmaakt om die ziekteverwekkers onschadelijk te maken. Als je je ziek voelt en koorts hebt is het het “aangeleerde” immuunsysteem dat enorm aan het vlammen is.

In dit proces zijn er speciale dendritische cellen die op de locatie van de infectie de ziekteverwekker opeten, zich via het bloed een weg naar de lymfeklieren vinden en daar andere witte bloedcellen laten zien welke ziekteverwekker ze moeten gaan leren bestrijden. Er worden dan gespecialiseerde witte bloedcellen aangemaakt; T-cellen die net als NK cellen zieke cellen kunnen vernietigen en die daarnaast de immuunrespons in goede banen lijden. Ook worden B-cellen gemaakt die specifieke antistoffen produceren en ontstaan er zogeheten “Memory” cellen die specifieke ziekteverwekkers kunnen herkennen en herinneren, zodat een herinfectie snel en efficiënt in de kiem gesmoord kan worden. Dit heet ook wel immuniteit opbouwen. Ook bij dit proces spelen cytokines een hele belangrijke regulerende rol.

Wiet en hasj hebben een effect op je geest en op je lijf omdat ze de stoffen THC en CBD bevatten (en nog een flink aantal andere stoffen, maar we houden het voor de overzichtelijkheid even hierbij). Deze stoffen grijpen aan op een lichaamseigen signaalsysteem waarmee hersencellen en andere cellen in ons lijf met elkaar te communiceren; het endocannabinoid (eCB) systeem. Dit systeem is geen orgaan op zich; het is een verzameling van signaalstoffen (lichaamseigen cannabisachtige stoffen a.k.a endocannabinoiden a.k.a eCBs), receptoren die deze signalen waarnemen, en enzymen die eCBs aanmaken, transporteren en afbreken.

Dit systeem wordt in heel je lijf en door allerlei verschillende soorten cellen en weefsels gebruikt om een heleboel processen in goede banen te lijden. Zo wordt het eCB systeem in de hersenen gebruikt om de afgifte van andere neurotransmitters heel lokaal en dynamisch bij te sturen. In witte bloedellen wordt het eCB systeem gebruikt om afgifte van cytokines en de ontwikkeling / deling van cellen te reguleren.

Cannabis en je weerstand tegen ziekteverwekkers

Zowel het immuun- als het eCB systeem zijn dus enorm complex. De details van hoe de systemen precies samenhangen is vaak nog vaag of tegenstrijdig. Gelukkig kan je wel in grote lijnen iets zeggen over het effect van cannabis op het gehele immuunsysteem door naar groepen cannabis gebruikers te kijken en deze te vergelijken met niet-gebruikers. Er zijn een aantal studies gedaan die op deze manier kijken naar het effect van cannabis op onderdelen van het menselijke immuunsysteem, echter is het nog onduidelijk of de gevonden veranderingen ook wezenlijk invloed hebben op je weerstand tegen ziekteverwekkers in het dagelijkse leven(2).

Het is wel duidelijk dat cannabis de werking van het immuunsysteem verandert(3). Het doet dit op verschillende manieren: regelmatig recreatief cannabisgebruik zorgt ervoor dat het aantal NK cellen afneemt(4). Deze cellen vernietigen normaal gesproken zieke cellen snel en efficiënt zonder eerst de ziekteverwekker te hoeven leren kennen. Ook zorgt cannabisgebruik ervoor dat macrofagen in de longen minder goed functioneren; ze kunnen minder goed bacteriën en virusdeeltjes opeten en verteren(5). De twee belangrijkste celtypen van het “aangeboren” immuunsysteem worden dus minder actief, waardoor allerlei ziekteverwekkers minder snel worden vernietigd en langer de kans hebben om zich te nestelen en te vermenigvuldigen in het lichaam(6).

Vervolgens zijn er aanwijzingen dat de cellen die de schakel vormen tussen het “aangeboren” en “aangeleerde” immuunsysteem minder goed hun werk kunnen doen: de dendritische cellen verplaatsen zich minder makkelijk door het lijf om andere witte bloedcellen te gaan waarschuwen(5). Er zijn ook aanwijzingen dat het type en de hoeveelheid antistoffen dat in het bloed circuleert verandert door cannabisgebruik, hoewel studies hier tegenstrijdige resultaten laten zien(7).

Maar het belangrijkste effect van cannabis op het immuunsysteem is dat het de communicatie tussen witte bloedcellen via cytokines verstoort. Heel kort door de bocht kan je zeggen dat cannabis de aanmaak van pro-inflammatoire cytokines onderdrukt en die van anti-inflammatoire cytokines stimuleert(8). Dat klinkt misschien fijn – want ontsteking doet pijn en koorts hebben voelt vreselijk – maar dit is wel de manier waarop het “aangeleerde” immuunsysteem in werking treedt. Door de cytokine-signalen te verschuiven worden minder T-cellen aangemaakt die kunnen meevechten, en minder T-cellen die de rest van de “aangeleerde” immuunrespons coördineren, waardoor ook het proces van memory cellen aanmaken en immuniteit opbouwen wordt verstoort.

Nu zijn er gevallen waar je graag wil dat het immuunsysteem rustiger aan doet en waar gebruik van cannabis dus tot verlichting van klachten kan zorgen(3). Bijvoorbeeld bij auto-immuunziektes, waar witte bloedcellen gezond lichaamseigen weefsel aanvallen, of bij orgaantransplantatie, waarbij het immuunsysteem anders tegen het nieuwe orgaan in actie zou komen. Ook bij sommige virale infecties zoals het Coronavirus (COVID-19) is het niet per se het virus zelf maar de overmatige activiteit van het immuunsysteem waar mensen uiteindelijk aan komen te overlijden(9). Dit is de cytokinestorm waar je wellicht over hebt gehoord: er ontstaat een positieve feedback loop van pro-inflammatoire cytokines voor ontsteking zorgen die witte bloedcellen aantrekken die op hun beurt weer meer pro-inflammatoire cytokines aanmaken. Uiteindelijk ontstaat er een hardnekkige algehele longontsteking met een hele hoop overactieve T-cellen in de longen die het longepitheel stukmaken. Hierdoor kan iemand steeds minder zuurstof meer opnemen en zal uiteindelijk stikken.

Op het moment dat de immuunrespons op een longinfectie overslaat van bevorderlijk voor genezing en immuniteit, naar een overdreven schadelijke reactie, zou een medicijn dat specifiek aangrijpt op de CB2 receptor in een ziekenhuissetting wellicht een positief effect kunnen hebben, hoewel dit nog niet is onderzocht(10). Maar, in elk eerder stadium zorgt het gebruik van cannabis voor een verstoring van het natuurlijke proces waarmee ons lijf ziekteverwekkers uitschakelt en immuniteit opbouwt. En vergeet niet dat terwijl we helemaal gefocust zijn op het Coronavirus er ook nog talloze andere ziekteverwekkers op de loer liggen waar je graag efficiënt korte metten mee maakt.

Het is dus zeker niet vanzelfsprekend dat de ontstekingsremmende effecten van cannabis helpend zouden zijn in het geval van COVID-19. Het is echter ook niet zo dat gebruik van cannabis een extra risico vormt voor het krijgen van COVID-19 of de ziekte extra ernstig maakt. Als dat zo zou zijn, zouden we dat terugzien in de patiënten die op de ICs belanden en/of overlijden. We zien niet relatief meer cannabisgebruikers met ernstige corona klachten, zoals we dat wel zien bij rokers(11). Natuurlijk wordt die correlatie weer onduidelijker omdat mensen die cannabis gebruiken ook vaker tabak gebruiken(12).

Roken is slecht voor je longen(13). Tabaksrook beschadigt de boel al flink, voor degene die hun joints gemengd roken, maar cannabisrook zelf is ook geen goed nieuws. Bij verbranding van wiet of hasj komt een boel teer vrij, wat allemaal in de longen komt omdat een tip van een joint niks weg filtert.  En bedenk dat bij het roken van filtersigaretten er ook al genoeg teer door de filters heen komt om je gezondheid ernstig te beperken. Daarnaast zijn mensen geneigd de rook van een joint dieper en langer in te ademen dan bij een sigaret en zo hun longen meer blootstellen. (Dat dieper inademen is overigens ook onnodig – THC wordt onmiddellijk en al in het begin van de longen opgenomen.)

Het roken van cannabis lijdt tot meer acute én chronische bronchitis (ontsteking van de bovenste luchtwegen), waardoor je meer gaat hoesten. Ook zorgt het voor verandering van het longweefsel(5); zowel door tabaksrook als cannabisrook ontstaat wildgroei van onvolgroeide longcellen die minder goed functioneren dan gewone longcellen. Bij cannabisgebruikers tref je ook een hoop ontregeling van longcellen aan die je niet bij tabaksrokers ziet. In apen is aangetoond dat het roken van cannabis extra schade geeft bovenop het roken van tabak: meer ontsteking van de lagere luchtwegen en meer wildgroei en littekenweefsel in de longblaasjes. De longblaasjes zijn de plek waar de lucht die je inademt in aanraking komt met het bloed en waar je zuurstof opneemt. Schade aan je longblaasjes zorgt voor verminderde zuurstofopname.

Elke ziekteverwekker die het op de longen gemunt heeft, zal sneller voor merkbare symptomen leiden als de gezondheid van de longen al niet zo lekker is om mee te beginnen. Iemand met kerngezonde longen kan meer schade oplopen voordat dit acuut gevaarlijk wordt voor de gezondheid, daarom is ook het advies om zeker in tijden van een longvirus pandemie vooral te stoppen met roken. Hetzelfde geldt voor roken van cannabis (zowel puur als gemengd met tabak). Vape-pennen die olie verdampen kan je voor de zekerheid ook maar beter overslaan, aangezien de hulpstoffen in die olie voor longschade kunnen zorgen(14). Manieren om cannabis te gebruiken die minder schadelijk zijn voor je longen zijn het gebruik van vaporisers die plantmateriaal verhitten zonder het te verbranden en het eten van cannabis in edibles.

Bij de laatste twee methodes bespaar je jezelf de longschade, wat op zichzelf al de moeite waard is. Echter, de werking van cannabis op het immuunsysteem blijft hetzelfde, ongeacht of je het rookt, vapet of eet(15).

Er is nog veel onduidelijk en het menselijke immuunsysteem is erg complex. Hoewel onderzoek wel laat zien dat het gebruik van cannabis ongeacht de manier van inname zorgt voor veranderingen in hoe je immuunsysteem werkt, is het onduidelijk in hoeverre dit gevolgen heeft voor je weerstand tegen ziekteverwekkers in het dagelijkse leven. We arden dus niet aan om cannabis te gebruiken met als doel het verbeteren van je immuunsysteem. Roken van cannabis geeft extra risico doordat het je longgezondheid vermindert, waardoor longinfecties sneller tot problemen leiden. Je kan  cannabis dus beter vapen of eten in de vorm van edibles. Als je zeker wilt zij dat je geen extra risico loopt kan je beter helemaal niet gebruiken.

1. trimbos.nl/kennis/corona/drugs-en-corona/cannabis-en-corona
2. ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK425755/
3. frontiersin.org/articles/10.3389/fimmu.2017.01487/full
4. jamanetwork.com/journals/jama/article-abstract/196389
5. frontiersin.org/articles/10.3389/fphar.2016.00317/full
6. onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/jmv.24292
7. eurekaselect.com/56570/article
8. sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0009308402001597
9. sciencedirect.com/science/article/pii/S1568997220301294
10. link.springer.com/article/10.1007/s11481-015-9603-34
11. ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7083240
12. ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5505066
13. jellinek.nl/vraag-antwoord/waarom-zijn-hasj-en-wiet-schadelijk-voor-de-longen
14. cdc.gov/tobacco/basic_information/e-cigarettes/severe-lung-disease.html
15. het.sagepub.com/content/23/3/149

 

Versie: juli 2020