Wat is de geschiedenis van XTC?

MDMA (XTC) is geen nieuw middel, maar al meer dan honderd jaar oud. MDMA, de stof die we nu XTC noemen, werd voor het eerst samengesteld in 1912. Dat gebeurde in Duitsland, in een laboratorium van de geneesmiddelenfabrikant E. Merck, die op zoek was naar nieuwe medicijnen. De nieuwe stof werd gemaakt op basis van safrololie uit de nootmuskaat. De stof werd in 1914 gepatenteerd, maar werd door de firma Merck nooit in productie genomen. In 1952 en 1953 werd MDMA in opdracht van het Amerikaanse leger getest door onderzoekers van de Universiteit van Michigan.

Begin jaren zestig ging Alexander Shulgin, na een tip van een kennis, weer met MDMA aan de slag. Shulgin was een onderzoeker van het Amerikaans chemieconcern Down Chemical Company en ontdekte een nieuwe methoden om MDMA te maken. Hij maakte de stof niet op basis van de safrololie, maar bereidde het puur synthetisch vanuit de grondstof piperonal.

In de jaren 70 van de vorige eeuw had MDMA een tijdlang een therapeutische toepassing. Psychiaters gebruikten het middel waardoor patiënten opener en emotioneel minder geremd werden. Eind jaren zeventig werd door een groep chemici een illegaal laboratorium opgezet in Californië. Men wilde MDMA als middel op de markt brengen. Men vond de naam MDMA niet geschikt en noemde het ‘Ecstasy’, oftewel XTC of E.

XTC werd toen niet in het uitgaansleven maar thuis gebruikt. Het gebruik was sterk gericht op ontdekken van de binnenwereld. Vanaf 1980 werd XTC steeds vaker ook op straat verkocht. Het middel kwam terecht in kringen van hippies, yuppen en studenten.

House

Aan het begin van de jaren tachtig ontstond in Dansclub Warehouse in Chicago de nieuwe muziekstijl House. Sommige muzikanten slikten XTC-pillen en ook bezoekers dansten onder invloed van XTC de hele nacht door. De cult sloeg over naar het hippieparadijs Goa en het trendy vakantie-eiland Ibiza. XTC bleek de perfecte drug voor nachtenlange dansmarathons. In 1985 werd MDMA in de Verenigde Staten verboden, maar het recreatieve gebruik breidde zich desondanks verder uit en werd ongekend populair. Met name op universiteiten waar niet gedronken mocht worden. Studenten die wilden dansen en feesten, gebruikten XTC als partydrug. Maar wat XTC echt populair maakte, was de Acid House.

Nederland

De eerste Nederlandse acid house-feesten werden georganiseerd in 1987. Op die feesten dook ook xtc op. Tijdens de ‘Summer of Love’ in 1988 organiseerde de Amsterdamse discotheek Roxy een vollemaansfeest met de titel ‘Disco-Hippies-on-Acid-Gala’. De bezoekers kregen bij binnenkomst een plastic zakje met daarin twee pillen. Die pillen bleken zoetjes te zijn, voor in de koffie. De Haagse Post schreef in een verslag over deze nacht: ‘publiek geheim is dat acid house het vooral goed doet onder het genot van een geestverruimend tabletje van de drug XTC’. Begin 1988 werd in Amsterdam de eerste massale acidhouseparty georganiseerd. Het motto van dit feest was ‘Trance’ en veel van de bezoekers raakten dan ook in hogere sferen. Het feest maakte op velen een diepe indruk. Sinds die tijd werden deze feesten steeds meer op verschillende locaties georganiseerd. Een groot deel van de bezoekers gebruikten XTC. House was een absolute hype.

Opiumwet

In november 1988 werd MDMA op lijst I (harddrugs) van de Opiumwet geplaatst. Dat gebeurde omdat de overheid bang was voor grootschalige handel en productie.

Testen van drugs

Eind jaren 80 en in de jaren 90 konden bezoekers van housefeesten hun drugs testen op deze feesten. Dit gebeurde in het kader van de Safe House Campagne. In 2002 werd dit verboden.

In 1992 werd het Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS) opgericht. Het DIMS verzamelt gegevens over de kwaliteit van drugs. Als gevaarlijke pillen aangetroffen worden, worden gebruikers zo snel mogelijk gewaarschuwd. Pillen kunnen getest worden bij een verslavingszorginstelling in de buurt. Hier vind je de adressen van de testservice van Jellinek.

In 1995 verscheen de nota ‘Stadhuis en House’ van het ministerie van VWS. Deze nota bevatte aanbevelingen voor gemeenten over de voorwaarden die zij kunnen stellen aan het organiseren van houseparties.

Sterkte van pillen

De sterkte van XTC-pillen varieert. Tot aan 2009 bevatten XTC-pillen gemiddeld 80 tot 90 mg MDMA. In 2009 was het naar het schijnt voor producenten moeilijk om MDMA te krijgen of te kunnen produceren. Producenten van XTC-pillen zijn toen op zoek gegaan naar andere stoffen om in hun XTC-pillen te doen. Het gevolg was dat de XTC-markt erg vervuild was. In XTC-pillen kwamen stoffen als mCPP en mefedron voor; deze waren qua werking enigszins vergelijkbaar met MDMA, maar hadden wel andere vervelende bijwerkingen.
In 2010 is er een omslag geweest en bevatten XTC-pillen voor een groot deel weer MDMA. Echter waren de pillen 1,5 tot 2x sterker dan voorheen. Sindsdien zijn de hoog gedoseerde XTC-pillen op de markt gebleven. In 2019 was de gemiddelde hoeveelheid MDMA van XTC-pillen die aangeleverd waren bij testcentra door heel Nederland 170 mg MDMA (1).

Opsporing

In 1996 werd de Unit Synthetische Drugs opgericht. De USD is een coördinatiepunt en expertisecentrum voor de bestrijding van XTC. De USD is een samenwerkingsverband van een aantal bij de opsporing betrokken organisaties zoals politie, het openbaar ministerie, de marechaussee, de douane en de Fiscale Inlichtingen en OpsporingsDienst (FIOD). In 2001 verscheen de nota ‘Samenspannen tegen XTC’. Nederland had zich ontwikkeld tot een belangrijke producent en exporteur van XTC. De regering wilde hiertegen een krachtig antwoord geven. De Unit Synthetische Drugs (USD) werd versterkt evenals de politie, rechtelijke macht en de douane.

Zo zou in het jaar 2000 maar liefst 80% van alle in de VS in beslag genomen XTC uit Nederland komen. Ook bleek uit het jaarverslag van de USD dat het aantal uit Nederland afkomstige pillen die in het buitenland in beslag zijn genomen,  was gestegen van 9.7 miljoen tabletten in 1999 tot 16.2 miljoen in 2000.

De nota kondigde voor de periode 2002 tot en met 2006 een aantal plannen aan. Het grootste deel van de financiën ging naar de bestrijding van de handel. Op drie niveaus werden de volgende plannen aangekondigd (Bron: Beleid inzake XTC, Tweede Kamer, vergaderjaar 2000-2001, 23 760, nr.14)

Bestrijding van de handel en productie

  • Versterking politie.
  • Versterking Unit Synthetische Drugs (USD).
  • Versterking Openbaar Ministerie en de Rechtelijke Macht.
  • Versterking Economische Controledienst. De grondstoffen (precursoren) voor het maken van XTC waren legaal en nodig voor allerlei producten. De Economische Controle Dienst en de douane hielden toezicht op de handel in een aantal van deze stoffen.
  • Versterken Douane en Marechaussee. Bij de traditionele drugs ging de aandacht van de douane vooral uit naar de import van drugs. Bij XTC moest echter vooral op de uitvoer gelet worden.
  • Versterking internationale samenwerking. In de VS (Washington) werd een ambassaderaad gestationeerd die zich bezig hield met XTC. Ook werden er in Washington en Miami extra politie-eenheden ingezet.

Versterken voorlichting en monitoring

  • Extra voorlichting aan zowel niet-gebruikers als aan gebruikers.
  • De mogelijkheden om pillen te laten testen bleef bestaan op een twintigtal plaatsen in Nederland, niet op grootschalige evenementen.
  • Voorlichting drugskoeriers. Drugskoeriers zijn vaak onbewust van de risico’s die zij lopen. Extra voorlichting over de risico’s en de gevolgen van drugssmokkel aan mogelijke drugskoeriers is dus hard nodig.
  • Meer maatregelen om ongelukken op feesten te voorkomen. Meer maatwerk mbt een goede klimaatbeheersing en Eerste hulp.

Versterken van onderzoek naar de schadelijkheid van XTC

  • Meer onderzoek naar druggebruik onder met name jongvolwassenen. En onderzoek naar of het nemen van strenge maatregelen tegen XTC tot gevolg had dat andere drugs gebruikt gingen worden. Dit is een onbedoeld neveneffect wat natuurlijk zoveel mogelijk vermeden moet worden
  • Meer onderzoek naar de gevolgen van XTC op het geheugen.

Wetenschappelijk onderzoek

In 1998 begon in Nederland het wetenschappelijk onderzoek naar mogelijke schade van XTC voor de hersenen als eerste door het Center for Human Drug Research (CHDR). Hieruit bleek dat het gebruik van XTC gerelateerd was aan het minder goed functioneren van het geheugen, de concentratie en de stemming. In 1999 is naar aanleiding van dit onderzoek de voorlichting aangescherpt. Inmiddels is er veel meer onderzoek gedaan naar de mogelijke schade voor de hersenen.

De afgelopen jaren wordt er ook steeds meer onderzoek gedaan naar de nuttige effecten van MDMA. Het onderzoek naar psychotherapie met MDMA als hulp is veel belovend. Onder andere bij posttraumatische stress stoornis lijkt het een belangrijke ondersteunende rol te spelen. MDMA kan in therapie helpen om toegang te krijgen tot die trauma’s om ze te kunnen verwerken. Het onderzoek is echter nog niet afgerond en het is voorlopig nog niet als medicijn beschikbaar.

Bronnen

  • Ecstasy, de opkomst van een bewustzijnsveranderend middel’, geschreven door Arno Adelaars, ISBN: 90 6265 342 1
  • NDM 2019, Trimbos Instituut

Versie: mei 2020