Heroïne / opiaten: Risico's

Wil je meer weten over de risico’s van heroïne / opiaten? Hieronder lees je alle vragen en antwoorden over de risico’s van heroïne / opiaten. Kan je iets niet vinden? Stel dan je vraag aan een van onze medewerkers via Vraag & Antwoord.

Meer informatie over heroïne / opiaten Informatie over andere middelen

 

Wat zijn de risico’s van heroïne?

Risico’s korte termijn

Op korte termijn zijn er de volgende risico’s:

  • Ontstekingen en besmetting met hiv/hepatitis

Door onveilig gebruik kunnen ontstekingen en ziekten ontstaan. Dat kan gebeuren door versnijdingen, door het gebruik van citroenzuur en door vervuilde spuiten/materialen te gebruiken. Bij het gebruik van een spuit van een ander kan besmetting met hiv of hepatitis B en C ontstaan. Ook chinezen kan – als je het kokertje van een ander gebruikt – besmetting met hepatitis opleveren.

In Nederland zijn 20.181 mensen geïnfecteerd met hiv en hiervoor in behandeling. 287 mensen oftewel 1,4% van hen zijn (ooit) injecterend druggebruikers.

Naar schatting zijn er 49.000 chronisch geïnfecteerde hepatitis B patiënten en 23.000 met chronisch geïnfecteerde Hepatitis C Patiënten. Van de hepatitis C patiënten zijn er 3.400 druggebruikers. Hepatitis C kan met een goede behandeling gelezen worden, hepatitis B niet.

  • Overdosis

Het belangrijkste risico op de korte termijn, is het risico op een overdosis. De ademhaling kan daarbij stil komen te liggen. Gebruikers met een overdosis zien er slap en bleek uit. Ze ademen langzaam of helemaal niet. Soms hebben ze schuim op de lippen, braken ze of krijgen epileptische aanvallen.

Een overdosis kan een gebruiker overkomen als hij:

  • Niet gewend is aan de sterkte of heroïne gebruikt die sterker is dan hij gedacht had
  • Andere middelen ernaast gebruikt heeft zoals bijvoorbeeld methadon of alcohol
  • Gebruikt bij oververmoeidheid of een lage weerstand
  • Na een tijd gechineesd te hebben ineens weer gaat spuiten
  • Na een tijd stoppen weer dezelfde dosis neemt als vroeger

Bij een overdosis moet je mensen proberen wakker te houden. Raakt iemand buiten bewustzijn, bel dan zo snel mogelijk 112. De ambulance is er altijd binnen 15 minuten.

In 2018 overleden 104 mensen door het gebruik van opiaten (zoals heroïne en methadon).

Risico’s lange termijn

Naast de kans op verslaving (zie bij verslavingskans) zijn er de volgende langetermijnrisico’s:

  • Niet merken dat je ziektes hebt

Heroïne onderdrukt pijn waardoor bepaalde klachten niet of te laat worden gevoeld en daardoor nodeloos verergeren.

  • Ongemerkt zwanger

Bij een vrouw die heroïne gebruikt, is de menstruatie vaak onregelmatig of blijft weg. Maar ze kan wel zwanger worden. Deze zwangerschap wordt vaak pas in een vergevorderd stadium ontdekt.

  • Lichamelijk afhankelijke baby’s

Een pasgeboren baby van een heroïneverslaafde is lichamelijk afhankelijk en krijgt ontwenningsverschijnselen. In het begin huilt de baby veel, is schrikachtig en wordt vaak wakker. Ook is er kans op ontwikkelingsstoornissen.

  • Sterfte

De sterfte onder heroïnegebruikers neemt sneller toe dan onder de algemene bevolking. Naast overdosis en aids zijn de doodsoorzaken levercirrose, kanker, longproblemen, hart- en vaatziekten, zelfdoding, ongevallen en geweld.

 

Bron: NDM 2019, Trimbos-instituut

 

Versie: mei 2020

Hoe kun je de risico’s van heroïne verminderen?

Veilig gebruik van heroïne bestaat niet of nauwelijks. Menig gebruiker denkt ‘ik hou het wel in de hand’ om later te constateren dat hij niet meer zonder kan. Gebruikers die niet kunnen of willen stoppen, kunnen de gezondheidsrisico’s wel enigszins beperken door:

  • De heroïne te chinezen en niet te spuiten
  • Bij spuiten in ieder geval te zorgen voor telkens een nieuwe en ongebruikte spuit en spuitattributen
  • Zich voortdurend bewust te zijn van het gevaar op een overdosis
  • Bij spuiten ascorbinezuur gebruiken in plaats van citroenzuur
  • Bij chinezen het plastic op de aluminiumfolie af te branden

Meer informatie over veilig gebruik biedt de website van Mainline.

 

Versie: november 2019

Is drugs langer aantoonbaar in het bloed of speeksel bij iemand met extreem ondergewicht (anorexia)?

In principe breken mensen met anorexia hun medicatie (en dus ook drugs) even snel af als andere mensen. Ze hebben wel minder verdelingsvolume, dus minder lichaamsvolume waarover medicatie kan worden verspreid, waardoor ze een lagere dosering medicatie moeten gebruiken dan gezonde mensen, maar de afbraaksnelheid blijft hetzelfde.

Verder raden we mensen met anorexia af om drugs te gebruiken, met name cocaïne of andere stimulerende middelen. Mensen met anorexia hebben soms een zout-tekort (kalium) in hun bloed, hierdoor lopen ze een groter risico op hartritmestoornissen dan gezonde mensen. Cocaïne geeft ook een verhoogd risico op hartritmestoornissen, dus voor mensen met anorexia wordt dit risico nog groter.

 

Versie: maart 2020

Is het gevaarlijk om te sporten als je ook methadon gebruikt?

Er zijn een aantal dingen om rekening mee te houden wanneer je gaat sporten met methadon op. Wanneer je methadon gebruikt, dan zullen je hartslag en bloeddruk minder snel kunnen stijgen. Op zich is dat geen probleem, en niet direct gevaarlijk.

Methadon werkt daarnaast pijnstillend, hierdoor voel je blessures mogelijk minder stel aankomen. Wees hier alert op. Methadon werkt sederend, hierdoor kan je reactiesnelheid verminderen: pas dus op met gevaarlijke sporten waarbij snelle reactiesnelheid gewenst is, zoals kitesurfen, motorracen etc.

Bouw het sporten voorzichtig op, en luister goed naar je lichaam. Het is dus niet direct gevaarlijk, maar voorzichtigheid is wel geboden.

 

Versie: november 2019

Welke risico’s hebben drugs?

Er zijn risico’s voor:

  • de lichamelijke gezondheid
  • de geestelijke gezondheid
  • misbruik en verslaving
  • het sociaal en maatschappelijk functioneren

De risico’s hebben te maken met de stof zelf, met de manier waarop de drugs toegediend worden (bijv. spuiten/roken) en met de maatschappelijke omstandigheden waaronder gebruikt wordt. Het illegaal zijn van een drug brengt extra risico’s met zich mee.

Lichamelijke gezondheid

Bij lichamelijke risico’s kun je een onderscheid maken tussen risico’s op de korte termijn (overdosis) ofwel acute risico’s en risico’s op de lange termijn (het optreden van allerlei lichamelijke ziekten). Bij het ontstaan van lichamelijke risico’s spelen dosis en frequentie van gebruik een belangrijke rol. De risico’s nemen toe naarmate vaker gebruikt wordt.

Geestelijke gezondheid

Drugs kunnen een negatieve invloed hebben op iemands geestelijke gezondheid. De redenen en motieven van gebruik spelen hierbij een belangrijke rol. Als gebruikt wordt om allerlei moeilijkheden uit de weg te gaan ontwikkelt iemand zich niet. Hij leert dan niet om de moeilijkheden te overwinnen.

Verder kunnen drugs door de frequentie van gebruik, een te grote plaats in iemands leven innemen. Hobby’s en vrienden worden dan verwaarloosd. Drugs worden dan heel bepalend voor de keuzes die iemand in zijn leven maakt.

Risico op misbruik en verslaving

Elke drug heeft een risico op misbruik en verslaving. Van elke 100 mensen die ermee beginnen raken er een aantal verslaafd. Bij alcohol gaat 10% van de mensen die ermee begint teveel drinken en wordt 3% verslaafd. Ook bij cannabis zie je dat 10% van de leerlingen die ermee begint dagelijks gaat blowen.

Maatschappelijke risico’s

Door alcohol en drugs kunnen er maatschappelijke problemen komen bijvoorbeeld door geweld, ruzies of rijden onder invloed. Bij drugs kan dat ook al gebeuren omdat illegaal is. Overmatig gebruik van alcohol en/ of drugs leidt verder tot problemen met relaties of werk.

 

Versie: september 2019

Hoe schadelijk is de folie bij chinezen (het roken van heroïne)?

Wanneer je aluminiumfolie opeet (dus echt deeltjes binnenkrijgt) dan loopt je risico op botontkalking. We weten helaas niet of dit ook voor aluminiumfolie-inhalatie geldt. We vragen ons af of er wel echt aluminiumdampen vrij komen, mogelijk wordt de folie daar niet heet genoeg voor.

Maar roken, hoe dan ook, is nooit gezond voor je longen. De olielaag op de folie zou er zitten zodat de folie beter oprolbaar is. Menigeen brandt de olie of ander vuil vooraf weg met een aansteker. Voor zover wij weten is niet bekend dat die dampen schadelijker zijn dan de heroïne zelf.

Gebruikte folie opnieuw gebruiken is waarschijnlijk schadelijker voor je omdat er verbrandingsproducten en residu op zitten. Hierbij moet je denken aan bijvoorbeeld afzetting van roet en onbekende stoffen van versnijdingsmiddelen.

Om de schade zoveel mogelijk te beperken is er nieuwe aluminium folie voor chinezen aan te raden. Voor meer informatie kan je contact opnemen met Mainline.

 

Versie: november 2019

Waarom is het zo gevaarlijk wanneer witte heroïne als cocaïne verkocht wordt?

Witte heroïne dat verkocht wordt als cocaïne is erg gevaarlijk omdat heroïne veel potenter (sterker) is dan cocaïne. Men heeft van een poeder heroïne veel minder nodig dan van cocaïne om iets te voelen. Als iemand heroïne in dezelfde hoeveelheid neemt als cocaïne, dan is de kans op overdosering groot.

Dit is eind 2014 en begin 2015 bij verschillende mensen gebeurd. In sommige gevallen met een fatale afloop.

 

Versie: oktober 2019

Wat zijn de oorzaken van een overdosis heroïne?

Bij een overdosis raakt de ademhaling verdoofd.

De oorzaken zijn:

  • Een te hoge dosis doordat men de zuiverheid niet kent.
  • Gecombineerd gebruik van middelen.
  • Verslechterde lichamelijke conditie.
  • Afnemende tolerantie bij terugval in gebruik.
  • Zelfmoord.

Te hoge dosis

Beginnende gebruikers kunnen een te hoge dosis krijgen. Het lichaam is nog niet gewend. Maar ook meer ervaren gebruikers kunnen een overdosis krijgen omdat de sterkte van de heroïne onverwacht hoog is. Buitenlandse gebruikers die minder sterke heroïne gewend waren liepen in Nederland een overdosis op omdat de heroïne hier sterker was.

Gecombineerd gebruik

Nogal eens wordt heroïne gecombineerd met middelen die het effect versterken zoals methadon, alcohol en slaapmiddelen.

Slechte lichamelijke conditie

Een slechte lichamelijke conditie en aangetaste longen kunnen er toe leiden dat een overdosis fataal afloopt.

Terugval na gestopt te zijn

Als mensen stoppen met gebruik door opname in een verslavingszorginstelling of in een gevangenis neemt de gewenning af. Als mensen weer ‘buiten’ zijn en terugvallen in gebruik kunnen zij zomaar een overdosis krijgen als zij dezelfde hoeveelheid nemen die zij gewend waren.

Zelfmoord

Soms is een overdosis geen echte overdosis maar een bewuste poging om uit het leven te stappen.

 

Versie: november 2019

Hoe gevaarlijk is heroïne in vergelijking met andere drugs?

Bij de beoordeling van de risico’s moet gekeken worden naar een aantal aspecten zoals de kans op lichamelijke schade (toxiciteit ofwel giftigheid), verslaving en de kans dat men door het gebruik sociale schade oploopt. Een commissie van experts heeft onlangs een rangorde aangebracht in drugs door ze te beoordelen op deze aspecten.

Heroïne wordt wat betreft acute toxiciteit (= kans op overdosis) en verslaving als de gevaarlijkste drug gezien. Ook wat betreft sociale schade scoort heroïne hoog. Wat betreft chronische toxiciteit (= optreden van ernstige ziekten die door de drug ontstaan) scoort heroïne lager dan tabak, crack, alcohol, methamfetamine en cocaïne.

Hieronder de tabel met de rangschikking van drugs op de verschillende aspecten:

Acute Toxiciteit Chronische Toxiciteit Verslaving Sociale Schade Individueel Sociale Schade Bevolking
Heroïne Tabak Heroïne Crack Alcohol
Crack Crack Crack Heroïne Tabak
Methamfetamine Alcohol Tabak Alcohol Crack
Alcohol Methamfetamine Methamfetamine Tabak Heroïne
Cocaïne Cocaïne Cocaïne Cocaïne Cocaïne
GHB Heroïne Alcohol Methamfetamine Cannabis
Amfetamine Amfetamine Amfetamine Amfetamine Benzo’s
Ketamine Cannabis Benzo’s GHB Amfetamine
Lsd Xtc GHB Cannabis Xtc
Xtc Khat Cannabis Benzo’s GHB
Benzo’s Ketamine Ketamine Xtc Methamfetamine
Paddo’s Benzo’s Khat Ketamine Ketamine
Cannabis GHB Xtc Lsd Paddo’s
Tabak Lsd Paddo’s Paddo’s Lsd
Khat Paddo’s Lsd Khat Khat

Duidelijk is dat alcohol, tabak, heroïne en crack hoog scoren. Paddo’s, Lsd en Khat scoren relatief laag. In Engeland is een dergelijke rangschikking ook gedaan (Nutt et al, Lancet 2007). De scores van de Nederlanders komen overeen met die van de Engelsen.

 

Versie: november 2019

Is het roken van heroïne net zo schadelijk als het roken van tabak?

Bij het chinesen van heroïne kan er in de buisjes waardoor geïnhaleerd wordt een kleverige smurrie ontstaan. Dit is de neerslag van de heroïne dampen. Is dit schadelijk om te roken? Wat is er schadelijker voor de longen? Roken van tabak of heroïne? En is het roken van heroïne ook kankerverwekkend?

Dat er residu in het buisje achterblijft klopt inderdaad. Dit residu bestaat uit 6-acetylmorphine, cafeïne en diacetylmorphine. Ongeveer een kwart van het residugewicht bestaat daarnaast uit onbekende stoffen, en waarschijnlijk roet. Het inademen van bijvoorbeeld roet is inderdaad schadelijk.

Of het roken van heroïne net zo kankerverwekkend is als het roken van tabak weten we helaas niet zeker, bij het roken van heroïne heb je in ieder geval geen last van teerresten van de tabak. Voor zover bij ons bekend is heroïne zelf daarnaast niet kankerverwekkend. En wordt het risico op kanker niet groter door gebruik van heroïne alleen.

Maar door de verdovende werking van heroïne wordt de hoestprikkel gedempt waardoor allerlei troep niet altijd goed wordt uitgehoest, daardoor heb je wellicht weer een vergrote kans op een longontsteking. Dus in die zin is vergelijken misschien moeilijk.

Wat betreft de schade van heroïne ten opzichte van tabak: in de jaren 90 toen het heroïne experiment van start ging (wat nu heroïnebehandeling is) is hiernaar gekeken. Deze gegevens zijn dus alweer van enige tijd geleden. Maar toen was de conclusie dat heroïne weliswaar schadelijk is voor de longen, maar de schade door het roken van tabak zoveel malen groter is dat de extra schade door heroïne daarbij te verwaarlozen is. Destijds was het zo dat 98% van de heroïneverslaafden ook verslaafd aan tabak waren. Maar mensen die geen tabak roken en wel heroïne lopen zeker ook schade op door het roken van heroïne alleen. Er worden toch ook veel forse longproblemen gezien bij relatief jonge mensen die heroïne roken.

 

Versie: november 2019

Wat is krokodil (nagemaakte verontreinigde desormorphine)?

Krokodil (poor man’s heroïne) is een afgeleide van morfine. Het heeft een kalmerende en pijnstillende werking. De werking is veel sterker dan morfine. Het is een tijdje geproduceerd door de geneesmiddelenfabrikant Roche maar al gauw van de markt gehaald o.a. vanwege de verslavende werking. Bij spuiten veroorzaakt de drug ontstekingen van aders en gangreen (afsterven van weefsel).

Rusland

In Rusland wordt het middel illegaal nagemaakt ten behoeve van de drugsmarkt. Hiervoor worden codeïne tabletten gebruikt en stoffen als rode fosfor, benzine en zoutzuur. Er ontstaat dan een stof die gespoten kan worden en die veel goedkoper is dan heroïne waardoor afzet gegarandeerd is.

Nederland

In Nederland komt Krokodil niet voor. Dat komt omdat in Nederland voor heroïnegebruikers vervangende middelen beschikbaar zijn. Zij hoeven dus niet uit te wijken naar dit soort middelen. In Nederland worden heroïnegebruikers opgevangen in methadonverstrekking programma’s. Ook zijn er voor heel specifieke groepen mogelijkheden om heroïne verstrekt te krijgen. Voor heroïnegebruikers is krokodil dus niet interessant. Daarbij komt nog eens dat heroïnegebruikers in Nederland vrijwel niet spuiten. Naar schatting spuit slechts 10% van de gebruikers. In Nederland bestaat de mogelijkheid om drugs te laten testen. Als krokodil op de markt zou zijn, zouden de testservices daar snel achter komen.

 

Versie: november 2019

Wat moet je doen als je een heroïnespuit vindt?

Neem direct contact op met de lokale gemeentelijke reinigingsdienst of met de politie. Raap de spuit nooit zelf op. De kans dat je jezelf prikt is te groot. Als je hun nummer niet kunt vinden, bel dan het gemeentehuis of de politie en vraag naar het telefoonnummer van de reinigingsdienst. De medewerkers van de reinigingsdienst komen de spuit altijd ophalen. Dat doen ze met een mechanische tweevingerige arm. Daarmee pakken ze de spuit op en gooien die in een speciale bak.

Besmettingskans heroïnespuit

Bij prikken kan men besmet raken met geelzucht (hepatitis) of hiv. De kans op besmetting met hepatitis B ligt bij een besmette naald op 30 procent. Voor hepatitis C ligt die kans op 3 procent. De kans op besmetting met hiv, het virus dat aids veroorzaakt, is klein en ligt op 0,3 procent.

Wat te doen als je geprikt bent aan een heroïnespuit?

Als mensen zich aan een spuit prikken, moeten ze de wond zoveel mogelijk laten bloeden en niet uitzuigen. Vervolgens moeten ze de wond wassen met water en zeep en ontsmetten met jodium. In verband met de vroegbehandeling moet zo snel mogelijk contact worden opgenomen met de huisarts of de GGD. Zij zullen bloed afnemen.

Als iemand nog niet is gevaccineerd, moet er binnen 24 uur een injectie worden gegeven met anti-hepatitis B immunoglobine en een injectie met het hepatitis B-vaccin. Er is nog geen vaccin tegen hepatitis C. Verder moet worden overwogen of een zogenaamde PEP-medicatie tegen hiv raadzaam is. PEP staat voor Post Expositie Profylaxe. Deze moet dan wel binnen twee uur worden gegeven.

 

Versie: november 2019

Wat zijn de gevaren van spuiten?

Door het spuiten van drugs kunnen gebruikers infecties oplopen. Is de spuit door een ander gebruikt dan kun iemand besmet raken met hiv (het virus dat aids veroorzaakt) en hepatitis B en C virus (virus dat leverontsteking veroorzaakt). Door altijd een nieuwe of een eigen spuit te nemen kan besmetting voorkomen worden. Als een druggebruiker net zo hygiënisch zou spuiten als een diabetes patiënt zouden de risico’s van het spuiten beperkt zijn. Heroïne wordt overigens steeds minder gespoten. In 2015 spoot 8% van de mensen die in behandeling waren voor opiaten (heroïne). De meeste chinezen de heroïne. Dat wil zeggen dat zij hij de heroïne op aluminiumfolie verhitten en de damp via een pijpje inademen. Dit wordt ook wel chasing the dragon genoemd.

Het is ook belangrijk dat druggebruikers die spuiten de insteekplaats goed ontsmetten. Gebeurt dat niet dan kunnen allerlei ontstekingen en abcessen op de spuitplekken optreden. In ernstige gevallen kunnen zelfs hartklep- en/of longontstekingen ontstaan.

Spuitspullen kunnen altijd besmet zijn. Spuitende druggebruikers wordt aangeraden om altijd een nieuwe spuit te nemen. Op vele plaatsen in Nederland bestaan spuitomruilprojecten waar druggebruikers hun gebruikte spuiten kunnen inleveren voor nieuwe steriele spuiten.

 

Bron: LADIS Kerncijfers Verslavingszorg 2015

 

Versie: september 2019

Welke drug is de gevaarlijkste?

Hoe gevaarlijk drugs voor je zijn als je ze gebruikt hangt van veel dingen af.

Er is de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar hoe schadelijk drugs zijn. Onderzoekers kijken dan naar de schade naar de gebruiker en schade naar de bevolking.

Het laatste onderzoek is gedaan in Duitsland in 2020. Daaruit kwam de lijst hieronder. De volgorde is van meest schadelijke drugs (bovenaan) naar minst schadelijk drugs (onderaan):

1. Crack
2. Methamfetamine (Crystal meth)
3. Heroïne
4. Alcohol
5. Cocaïne
6. GHB
7. Amfetamine (speed)
8. Cathinonen (Miauw miauw, 3-MMC, Flakka)
9. Synthetische cannabis
10. MDMA (XTC)
11. Ketamine
12. Benzodiazepines (slaap-en kalmeringsmiddelen)
13. Cannabis
14. Paddo’s/Truffels
15. LSD

In de afgelopen jaren zijn er verschillende onderzoeken gedaan in Europa. De resultaten zijn allemaal ongeveer hetzelfde, maar de nieuwste onderzoeken houden rekening met nieuwere drugs.

Onderzoek in Nederland

In Nederland is er in 2009 ongeveer hetzelfde onderzoek gedaan naar de schadelijkheid van drugs.

Daarbij werd gekeken naar de volgende categorieën:

  • Hoe schadelijk of giftig een middel direct is voor je lichaam.
  • De schadelijkheid van een middel over een langere tijd.
  • Hoe verslavend het middel is.
  • Sociale schade op het niveau van de gebruiker. Bijvoorbeeld het verliezen van je relaties, je baan of je huis.
  • Sociale schade op het niveau van de bevolking. Bijvoorbeeld drugs criminaliteit, zorg kosten voor Nederland.

Hieronder kan je per categorie zien hoe verschillende drugs scoren van meest schadelijk naar minst schadelijk.

Directe lichamelijke schade Schade over een lange tijd  Verslaving Sociale schade voor de gebruiker  Sociale schade voor de bevolking
Heroïne Tabak Heroïne Crack Alcohol
Crack Crack Crack Heroïne Tabak
Methamfetamine Alcohol Tabak Alcohol Crack
Alcohol Methamfetamine Methamfetamine Tabak Heroïne
Cocaïne Cocaïne Cocaïne Cocaïne Cocaïne
GHB Heroïne Alcohol Methamfetamine Cannabis
Amfetamine Amfetamine Amfetamine Amfetamine Benzo’s
Ketamine Cannabis Benzo’s GHB Amfetamine
LSD MDMA (XTC) GHB Cannabis MDMA (XTC)
MDMA (XTC) Khat Cannabis Benzo’s GHB
Benzo’s Ketamine Ketamine MDMA (XTC) Methamfetamine
Paddo’s Benzo’s Khat Ketamine Ketamine
Cannabis GHB MDMA (XTC) LSD Paddo’s
Tabak LSD Paddo’s Paddo’s LSD
Khat Paddo’s LSD Khat Khat



Soms kan een middel een hele negatieve invloed hebben op je leven. Maar als maar weinig mensen dat middel gebruiken, dan valt het effect op de hele bevolking mee. Sommige middelen zijn bij één keer gebruiken niet heel slecht voor je gezondheid. Maar als je die middelen vaak en voor een lange tijd gebruikt, kan je er erg ziek van worden.

Daarom zie je in de tabel hierboven soms een middel met een hele lag score, maar in de andere rij weer met een hoge score.

Als het onderzoek nu opnieuw gedaan zou worden, zouden sommige middelen anders scoren. Over GHB hebben we in de afgelopen 10 jaar geleerd dat het een erg verslavend middel is. Dit middel zou hoger op de lijst staan dan het nu staat. Ook nieuwe middelen, zoals 3-MMC en andere designer drugs die toen nog niet bestonden of weinig werden gebruikt, staan niet in de lijst.

Wat zijn de meest verslavende drugs?

Of een drug verslavend is heeft te maken met:

  • De eigenschappen van de drug.
  • De manier waarop iemand de drug gebruikt.
  • Hoe vaak iemand gebruikt.

Eigenschappen van de drug

Drugs kunnen verschillende eigenschappen hebben die het verslavend maken.

Dat heeft te maken met:

  • De sterkte. Sommige drugs hebben een sterker effect op je hersenen.
  • Hoe snel er tolerantie ontstaat. Dat betekent dat je al snel meer moet gebruiken van een drug om een effect te voelen.
  • Ontwenningsverschijnselen. Je merkt dan dat als je stopt met het middel je last krijgt van vervelende of nare bijwerkingen.
  • Cravings. Je hebt dan trek in de drug. Je wil de drug snel weer opnieuw nemen.

Manier van gebruiken

Ook de manier waarop je een middel gebruikt speelt een rol. Hoe sneller je het effect voelt nadat je een middel hebt gebruikt, hoe verslavender dat middel is. Roken en spuiten leiden dus sneller tot verslaving dan eten of slikken.

Van meest naar minder verslavend:

  • Roken
  • Spuiten
  • Snuiven
  • Slikken

Hoe vaak iemand gebruikt

Gebruik je een middel regelmatig? Dan is de kans op verslaving groter dan wanneer je het weinig gebruikt.

 

Versie: december 2023

Kunnen drugs psychoses veroorzaken?

Er wordt vaak gezegd dat drugs psychoses kunnen veroorzaken. Echter moet iemand er waarschijnlijk wel een aanleg voor hebben. Drugs werken dan als een trigger (opwekker). Ook kunnen drugs leiden tot een terugval in een psychose.

Bij heftig gebruik kan iemand die niet gevoelig is, heel soms een tijdelijk psychotisch beeld vertonen. In een enkel geval ontwikkelt zich dan toch een chronische psychose. Maar mogelijk bestond er dan toch al een aanleg voor een psychose. Het vaststellen of dit wel of niet het geval was, zal achteraf altijd moeilijk blijven. Het is dus een ‘kip of het ei’-verhaal. Was de aanleg voor psychose er al voor het gebruik van de drugs? Of kunnen drugs zelf psychoses veroorzaken?

We bespreken in dit artikel de kans op psychoses bij de volgende drugs:

  • Hasj / wiet
  • Amfetamine (speed)
  • Cocaïne
  • XTC (MDMA)
  • Heroïne
  • LSD / tripmiddelen
  • Absint

Ook bij gebruik van andere, minder bekende of nieuwe middelen (designer drugs of NPS) kunnen de kans op een psychose groter maken. Zoals 3-MMC of andere cathinonen. Dat zijn opwekkende middelen die qua effect lijken op cocaïne of XTC. Met name bij veelvuldig gebruik in combinatie met geen of weinig slaap wordt de kans hierop vergroot.

Psychose door hasj of wiet

Als iemand gevoelig is voor schizofrenie, kan gebruik van cannabis de kans vergroten dat zich schizofrenie ontwikkelt. Die kans wordt groter als iemand op heel jonge leeftijd begint met blowen. Als schizofrenie in de familie voorkomt, is het raadzaam om niet te blowen.

Het gebruik van hasj of wiet op jonge leeftijd vergroot ook de kans op het ontwikkelen van depressies.

Psychose door amfetamine (speed)

Langdurig en overmatig gebruik van amfetamine kan leiden tot een psychose. Gebruikers hebben het gevoel achtervolgd te worden. Soms zijn er hallucinaties. De gebruiker ziet dan bijvoorbeeld glassplinters of kristallen. De gebruiker heeft soms ook het gevoel dat er op of onder zijn huid beestjes zitten.

Als het gebruik stopt, is de psychose na een paar dagen voorbij. Als iemand heel heftig heeft gebruikt, kan de psychose langer duren.

Psychose bij cocaïne

Ook bij cocaïne kan langdurig gebruik tot psychoses leiden. Ook hier zie je achtervolgingswanen. Dat komt doordat cocaïne het schrikcentrum in de hersenen overmatig prikkelt. Je schrikt de hele tijd en zoekt dan naar een oorzaak. Als vanzelf ga je dan denken dat iemand je kwaad wil doen.

Soms kunnen mensen ook zeer agressief worden.

Bij cocaïne treden vaak depressies op. Mensen zijn somber, apathisch, moe, futloos of eten en slapen niet meer.

Psychose door XTC (MDMA)

Er zijn een aantal gevallen beschreven waarbij mensen na het gebruiken van XTC psychotisch werden, vaak met achtervolgingswanen. Soms had de psychose een chronisch karakter.

Ook kan door het gebruik van XTC een paniekstoornis optreden. In een enkel geval hield die een paar maanden aan.

Depressies zijn ook beschreven. Soms ontwikkelden de depressies zich direct na het gebruik van XTC, soms na verloop van tijd.

Vooral voor personen die gevoelig zijn voor het ontwikkelen van een psychose of depressie, is XTC riskant. XTC kan de psychose of depressie dan versnellen.

Psychose door heroïne

Een psychose als gevolg van heroïnegebruik komt in de praktijk weinig voor. Opiaten werken dempend en angstremmend en vormen hierdoor een lager risico voor het opwekken van een psychose dan andere middelen. Soms wordt heroïne gebruikt bij zelfmedicatie. De persoon met een psychose probeert de symptomen te dempen door heroïne te gebruiken. 

Hallucinaties, rare gedachten en verwardheid kunnen tijdens het gebruik wel voorkomen, maar er wordt nog niet direct gesproken van een psychose. Als een gebruiker gaat ontwennen kunnen angst en achtervolgingswaanzin ontstaan. Was iemand al psychotisch, dan kan de gebruiker sneller meer klachten krijgen.

Psychose door LSD (en andere tripmiddelen)

LSD kan leiden tot een psychose met angsten, hallucinaties en verwardheid. Meestal is dit na een paar dagen of weken weer over. Soms duurt het langer. Het effect van LSD kan wel lijken op een psychose op het moment dat je het gebruikt. Deze gemoedstoestand verdwijnt als de LSD is uitgewerkt.

Dit is ook het geval bij andere tripmiddelen, zoals paddo’s/truffels, 2C-B of andere minder bekende tripmiddelen (NPS).

De juiste set en setting spelen een belangrijke rol bij deze middelen en een goede voorbereiding hierin kan bijdragen aan het verkleinen van risico’s. Zie ook: Welke effecten kunnen drugs hebben (set, setting en middel)

Psychose bij absint

Ook de vroeger veelgebruikte sterke drank absint (eind 19e eeuw) kan een psychiatrisch beeld tot gevolg hebben dat lijkt op een psychose, het zogenoemde absintisme.

 

Versie: december 2023

Waar moet ik rekening mee houden als in drugs wil gebruiken ten tijde van het coronavirus?

Het gebruik van drugs is nooit zonder risico, maar door het coronavirus moet je met nog meer dingen rekening houden. Ben je toch van plan drugs te gebruiken? Unity heeft hier een informatieve pagina voor gemaakt, bekijk deze hier:

Coronavirus en alcohol, tabak en ander drugsgebruik

 

Waarom zijn drugs schadelijk voor het lichaam?

Lichamelijke schade door gebruik van drugs kan ontstaan door:

  • De drug zelf.
  • De toedieningswijze.
  • De omstandigheden waaronder gebruikt wordt.

Op alle drie de punten kun je maatregelen nemen om de risico’s te beperken.

De drug zelf

Sommige drugs zijn giftig. Alcohol is bij overmatig gebruik een uiterst giftige stof. Het is schadelijk voor je hersenen, lever en maag. Ook xtc kan bepaalde hersencellen beschadigen. Cocaïne en amfetamine belasten het hart en de bloedvaten. Amfetaminen kunnen ook bepaalde hersencellen beschadigen. Sommige drugs leiden snel tot een overdosis. Heroïne en GHB zijn hier voorbeelden van.

Maatregelen om de risico’s te beperken zijn in veel gevallen mogelijk. Meestal door niet te veel en niet te vaak te gebruiken. Schade aan je longen is moeilijk te voorkomen. Ook bij heel weinig roken kan al schade optreden. Zo is bekend dat door meeroken van tabak (en dat is toch echt weinig roken) elk jaar al een paar duizend mensen overlijden.

Toedieningswijze

De toedieningswijze van een drug kan de schade verder vergroten. Roken of inhaleren van tabak, cannabis of van heroïne en basecoke dampen is uiterst schadelijk voor de longen. Door snuiven van cocaïne kan het neusslijmvlies uitdrogen en gaan ontsteken. Spuiten gebeurt vaak onhygiënisch waardoor de risico’s op aderontsteking toenemen. Door het gebruik van spuiten van anderen kunnen allerlei ziektes overgedragen worden zoals hepatitis en hiv.

Door een verstandige toedieningswijze kun je de risico’s beperken.

  • Diep inhaleren van hasj en wiet bijvoorbeeld is volstrekt onnodig. Alle THC wordt al in het begin van de longen opgenomen. Door niet te diep te inhaleren kun je de teneerslag sterk verminderen.
  • Ook de risico’s van snuiven kun je beperken. Door de cocaïne fijn te maken, je neus daarna met lauw water na te spoelen en door geen kokertjes te gebruiken die al door anderen zijn gebruikt (i.v.m. hepatitis).
  • Door altijd een nieuwe spuit te gebruiken kun je de risico’s van spuiten beperken. Als je als druggebruiker spuit zoals een diabetes patiënt kun je veel leed voorkomen.

Omstandigheden

De omstandigheden waaronder gebruikt moet worden dragen extra bij aan de risico’s. Drugs zijn illegaal waardoor er geen controle is op de kwaliteit. Soms worden bestrijdingsmiddelen gebruikt bij de teelt. Ook worden drugs soms versneden met gevaarlijke stoffen.

Het illegaal zijn, zorgt er ook vaak voor dat druggebruikers niet aan nieuwe spuiten kunnen komen waardoor zij wel onveilig moeten gebruiken. Raken druggebruikers verslaafd dan worden de levensomstandigheden steeds moeilijker. Alles draait om drugs en het je zelf verzorgen schiet erbij in. Ook daardoor worden de risico’s groter. Ook hier kunnen de risico’s enigszins beperkt worden. Met name door er voor te zorgen dat er behalve op ontwenning gerichte hulpverlening, ook hulpverlening is, die druggebruikers opvangt en voorzieningen biedt als methadonverstrekking en spuitomruil.

 

Versie: oktober 2019

Hoeveel mensen overlijden er door alcohol, tabak en andere drugs?

In 2017 overleden in totaal 19.420 mensen aan de directe gevolgen van roken. Voor alcohol zijn er minder duidelijke recente cijfers voor handen. Het RIVM heeft een schatting gedaan. Volgens deze schatting stierven er in 2017 1.906 mensen aan de gevolgen van alcohol-gerelateerde ziekten. De World Health Organisation schat echter dat er in Nederland in 2016 4.945 mensen stierven aan de gevolgen van alcohol. Hun schattingsmethode is wat anders dan die van het RIVM. In oktober 2020 werd in de Global Burden of Disease studie de alcoholgerelateerde sterfte in Nederland geschat op 6820. Ook in deze studie is de methode anders dan die van het RIVM. (1)
Tabak en alcohol zijn drugs die wettelijk toegestaan zijn, de legale drugs. 224 mensen vonden in 2018 de dood door drugs die wettelijk verboden zijn, de illegale drugs.

98,9% van het aantal doden door alcohol, tabak en drugs is dus toe te schrijven aan de legale middelen alcohol en tabak. 1,1% is toe te schrijven aan de illegale middelen zoals heroïne, cocaïne, XTC, amfetamine en GHB.

We geven de cijfers van het aantal doden in een jaar als gevolg van:

  • gebruik van het middel, bijvoorbeeld door ziekte;
  • direct overlijden (overdosis).
Middel Overleden door gevolgen van gebruik
Direct overleden
Alcohol 1.906* 0
Tabak 19.420* 0
Cannabis 0 0
Opiaten/opioïden 0 104**
Cocaïne 0 40**
GHB 0 7**
XTC/amfetamine 0 4**
Combinatiegebruik 69
Totaal 21326 224

* = 2017
**= 2018

Toelichting cijfers

De cijfers zijn gebaseerd op de doodsoorzakenstatistiek van het CBS. Dit is niet specifiek ingericht in het registeren van drugsgerelateerde sterfte en varieert daarom flink. De cijfers moeten daarom voorzichtig geïnterpreteerd worden.

Alcohol

Volgens een schatting van het RIVM stierven er in 2017 1.906 mensen door alcohol.

Er is sprake van primaire en secundaire alcoholsterfte:

  • Primaire alcoholsterfte: dodelijke overdosis en sterfte aan alcoholgerelateerde ziekten.
  • Secundaire alcoholsterfte: bijvoorbeeld dodelijke ongelukken onder invloed van alcohol.

Volgens de Doodsoorzakenstatistieken van het CBS stierven in 2017 1.034 mensen door alcohol als primaire doodsoorzaak. Bij 54% ging het om psychische stoornissen en gedragsstoornissen door het gebruik van alcohol en in 46% ging het om ziekten en vergiftiging door alcohol. De meeste mensen die overleden aan alcohol waren tussen de 55 en 69 jaar oud. Driekwart daarvan was man.

Geschat wordt dat 3% van de sterfte aan kanker samenhangt met alcoholgebruik. Alcohol verhoogt het risico op: keelholte-, slokdarm-, mond-, darm-, borst- en leverkanker (2).

Alcohol leidt zelden tot een fatale dodelijk aflopende overdosis. Wel lopen mensen een alcoholvergiftiging op waarbij opname in een ziekenhuis noodzakelijk is. In 2016 waren dat 5600 mensen (1).

Alcoholdoden in het verkeer

De SWOV (Instituut voor Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid) schat dat in 2015 tussen de 75 en 140 verkeersdoden het gevolg waren van alcohol. Het totaal aantal verkeersdoden in 2015 bedroeg 621 (1).

Als je de mensen die zijn overleden door alcohol als primaire doodsoorzaak en de verkeersdoden door alcohol bij elkaar optelt zijn er ongeveer 1150 sterfgevallen door alcohol. In dit aantal zijn echter lang niet alle gevallen van alcoholsterfte meegeteld, omdat niet altijd wordt herkend dat er sprake is van alcoholgebruik, en dit daarom niet als zodanig geregistreerd wordt.

Tabak

Tabak leidt tot een groot aantal ziekten. Een overdosis of vergiftiging komt echter niet voor. In totaal stierven in 2017 19.420 mensen door tabak (1). Dat zijn 53 mensen per dag ofwel iets meer dan 2 mensen per uur. Aantal slachtoffers per ziekte:

  • longkanker 8593;
  • COPD 5227
  • coronaire hartziekten 1176;
  • slokdarmkanker 950;
  • hartfalen 701;
  • beroerte 588;
  • alvleesklierkanker 427;
  • darmkanker 360;
  • blaaskanker 338;
  • borstkanker 232;
  • mondholtekanker 210;
  • strottenhoofdkanker 200;
  • diabetes 154;
  • nierkanker 152;
  • maagkanker 112 (1).

Hasj en wiet (cannabis)

Cannabis is schadelijk voor de longen. Er zijn geen gegevens bekend of het gebruik van cannabis tot dodelijke longziekten heeft geleid. Het zou kunnen, omdat cannabis vaak gebruikt wordt in combinatie met tabak. Het gebruik van cannabis is vaak aan leeftijd gebonden. Mensen stoppen er na verloop van tijd mee, waardoor ernstige longziekten niet optreden. Mensen die tientallen jaren doorblowen lopen wel risico.

Heroïne (opiaten)

Bij heroïne gaat het over de groep problematische harddruggebruikers. Zij gebruiken naast heroïne ook vaak crack en alcohol. Zij sterven aan allerlei ziekten als endocarditis, longaandoeningen, levercirrose, geweld en aids. Deze cijfers zijn niet bekend.

In 2018 stierven 104 mensen door een overdosis opiaten of opioïden (vaak in combinatie met andere middelen) (1). Het is niet bekend om welke opiaten of opioïden het gaat. Deze cijfers betreffen alleen sterfgevallen van mensen die officieel geregistreerd staan in het bevolkingsregister. Daarbovenop komen 24 gevallen van drugssterfte van mensen die wel in Nederland verbleven maar niet geregistreerd waren als inwoner (1).

Cocaïne

In 2018 waren er volgens de statistiek met doodsoorzaken van het CBS 40 acute sterfgevallen wegens cocaïne (1).

Waarschijnlijk is dit cijfer een grote onderschatting. Veel cocaïnegebruikers overlijden aan een hartinfarct. Een hartinfarct wordt echter als een natuurlijke doodsoorzaak geregistreerd en niet toegeschreven aan cocaïne. Volgens een artikel in de Guardian van juli 2011 staat 1 op de 4 niet-fatale hartaanvallen onder de 45 in verband met gebruik van cocaïne (3).

GHB

Sterfte door GHB is lastig vast te stellen omdat GHB snel door het lichaam wordt afgebroken, er sprake kan zijn van tolerantie in het gebruik van GHB (grootverbruikers hebben een hogere tolerantie) en omdat het lichaam ook van nature GHB aanmaakt.

In 2018 waren er volgens de doodsoorzakenstatistiek van het CBS 7 gevallen van acute sterfte door GHB (1).

XTC/amfetamine

Ook bij XTC en amfetamine wordt de sterfte veroorzaakt door een overdosis of vergiftiging. XTC verhoogt de lichaamstemperatuur. Door de combinatie van XTC met een warme, vochtige omgeving, lang dansen en te weinig drinken kan iemand oververhit raken. Oververhitting kan dodelijk zijn. Ook teveel drinken (watervergiftiging) kan dodelijk zijn.

De cijfers zijn gebaseerd op de doodsoorzakenstatistiek van het CBS. Dit is niet specifiek ingericht in het registeren van drugsgerelateerde sterfte en varieert daarom flink. In 2016 ging het om 28 gevallen van acute sterfte door ‘psychostimulantia’, hier vallen XTC (MDMA) en amfetamine onder. In 2018 ging het om 4 gevallen.
Het is waarschijnlijk dat er overlijdens door XTC/MDMA zijn die niet in de statistieken van het CBS terecht komen.

Het NFI meldde in de periode 2006-2015 21 gevallen waarbij MDMA een primaire rol heeft gespeeld bij het overlijden en 26 gevallen waarbij MDMA in combinatie met alcohol of andere drugs een rol speelde. Bij 6 gevallen speelde MDMA mogelijk een rol.

Speed werd door het NFI in 2016 1 keer aangetroffen in combinatie met PMA en MDMA (1).

Slaap- en kalmeringsmiddelen en medicijnen

85 mensen zijn in 2018 aan slaap- en kalmeringsmedicijnen overleden. Hiervan ging het in 34 gevallen om benzodiazepinen, 43 om barbituraten en 8 om overige sedativa.

Bronnen

  1. NDM 2021Trimbos-instituut
  2. Alcohol en kanker, KWF (bezoekdatum: 23 augustus 2018)
  3. Cocaine addiction linked to brain abnormalities, The Guardian (2011)

 

Versie: december 2021

Kunnen drugs een verdoving beïnvloeden?

Ja, drugs kunnen een verdoving beïnvloeden. Sommige middelen waaronder speed en ketamine kunnen de effecten van een verdoving verminderen waardoor deze minder goed werkt.

Bij een enkele keer gebruik hangt het er natuurlijk wel van af hoelang geleden er is gebruikt. Als het 1 keer was, een paar weken geleden, dan zal dit geen effect hebben op verdoving of narcose.

Bij regelmatiger gebruik, wanneer er tolerantie is opgebouwd, kan dit er voor zorgen dat een narcose of verdoving minder goed werkt. Dan heb je dus meer verdoving nodig hebt om niets te voelen.

Een arts zal hier ook altijd naar vragen voordat hij een verdoving/narcose toedient. Als hij dit niet doet, is het zeker aan te raden hier zelf open over te zijn en dit eerlijk te vertellen. Hierdoor kom je niet in de problemen. Een arts is er om jou te helpen en zal de verdoving hier vervolgens op aanpassen.

 

Versie: september 2019

Welke ziekten kun je oplopen bij gebruik van alcohol of andere drugs?

Hieronder een tabel met de meest voorkomende ziekten per drug. Sommige ziekten komen slechts zeer zelden voor. Voor toelichting zie de vragen bij risico’s van de betreffende drug.

Alcohol Alcoholvergiftiging; gastritis; verhoogde bloeddruk; leverontsteking; levercirrose; alvleesklierontsteking; verhoging risico hartinfarct; cardiomyopathie; vergrote kans op beroerte; polyneuropatie; Korsakov; veel vormen van kanker
Tabak Bronchitis, longkanker, longefyseem, slokdarmkanker, strottenhoofdkanker, mondholtekanker, hartziekten, hartfalen, beroerten.
Cannabis Bronchitis, infecties luchtwegen
Cocaïne Uitdroging/ ontsteking neusslijmvlies, hartinfarct
Xtc Oververhitting, zelden leverontsteking, hersenbeschadiging
Amfetamine Oververhitting, hartinfarct, hartritmestoornissen, hersenbloeding, hersenbeschadiging
Heroïne Overdosis, door roken veroorzaakte longziekten, door spuiten hiv, hepatitis B en C, vroegtijdig optreden ouderdomsziekten zoals diabetes en kanker
Crack Overdosis, door roken veroorzaakte longziekten, bronchitis

 

Versie: augustus 2019

Is druggebruik slecht voor je geestelijke ontwikkeling?

Druggebruik kan zowel een negatieve invloed als een positieve invloed hebben op de geestelijke ontwikkeling. Wie opgroeit, moet veel keuzes maken. Soms kun je daar onzeker van worden. Dat hoort bij opgroeien, maar het kan ook beangstigend of onprettig zijn. Soms gaan jongeren drugs gebruiken om maar geen last te hebben van deze onprettige gevoelens. Ze willen de lastige keuzes die ze moeten maken het liefst vergeten. Als je om deze reden gaat gebruiken kunnen drugs je ontwikkeling remmen.

Bij opgroeien hoort dat je veel dingen moet leren. Je moet ontdekken wie je bent, wat je later wil gaan doen, wat je wel leuk en wat je niet leuk vindt. Soms wil je de lastige keuzes die je moet maken het liefst vergeten. Als je om deze reden drugs gaat gebruiken kun je in je ontwikkeling geremd worden. Je staat stil en komt niet verder.

In de behandeling zie je soms jongeren van rond de 30 die bijvoorbeeld al 10 jaar dagelijks blowen. Van hun vrienden is iedereen om hun heen klaar met school, getrouwd en heeft een baan. Zij gebruiken echter nog steeds en zijn niets opgeschoten. Als ze dan willen stoppen of minderen met gebruik merken ze dat dat moeilijk is.

Drugs kunnen ook een positieve invloed hebben op de geestelijke ontwikkeling. Drugs worden niet voor niets ook geestverruimende middelen genoemd. Sommige mensen ervaren dat door het gebruik van drugs hun geestelijke ontwikkeling is gegroeid. Mensen die vast zitten in hun denkwijze en bijvoorbeeld niet verder komen met een project kunnen door het gebruik van drugs opeens ‘out of the box’ denken en zo op dingen komen waar ze niet eerder aan hadden gedacht. Op die manier kan het ook een positieve invloed hebben op je geestelijke ontwikkeling. Maar alleen als er gebruikt wordt wanneer iemand zich geestelijk en lichamelijk goed voelt.

 

Versie: augustus 2019

Hoe kun je aan drugspreventie doen?

Drugspreventie is het voorkomen dat mensen drugs gaan gebruiken of om schade die drugs tot gevolg kan hebben te voorkomen. Dit kan via:

  • Beperken van de beschikbaarheid van drugs
  • Voorlichting
  • Zo snel mogelijk reageren op beginnende problemen

Met het beperken van de beschikbaarheid werp je drempels op om het middel te gaan gebruiken. Het gaat dan om zaken als: het verminderen van het aantal verkooppunten of het verhogen van de prijzen. Met voorlichting kan geprobeerd worden om gebruik te voorkomen, gebruik uit te stellen of de risico’s van gebruik te beperken. In een vroeg stadium signaleren van problemen kan voorkomen dat problemen uit de hand lopen.

Beperken beschikbaarheid

Via de Opiumwet, de wet waarin productie, verkoop, bezit, import en export van drugs strafbaar is gesteld, wordt geprobeerd te voorkomen dat drugs verkrijgbaar zijn. Het handhaven van de Opiumwet is niet het werk van preventie maar van politie en justitie. Een totaal verbod is de meest radicale maatregel en die maatregel wordt in geval van drugs vaak toegepast.

Alcohol, cafeïne, tabak en gokken zijn niet verboden. Wel kan geprobeerd worden om via allerlei wetten en regels gebruik zoveel mogelijk te beperken. Preventie kan vanuit haar invalshoek ook aandringen op dergelijke regels. Het gaat dan om zaken als het instellen van leeftijdsgrenzen (geen alcohol onder de 18), verminderen van het aantal verkooppunten (geen alcoholverkoop in benzinestations), verhogen van prijzen, etc.

Dit soort maatregelen kunnen door parlement en regering genomen worden maar ook gemeenten en organisaties, zoals scholen of bedrijven, kunnen allerlei maatregelen nemen die de beschikbaarheid beperken. Gemeenten kunnen voorwaarden stellen aan een vergunning voor het schenken van alcoholhoudende drank. In de vergunning kan ook iets gezegd worden over sluitingstijden, happy hours en de toegangsleeftijd.

Het verbieden van drugs heeft ook diverse andere ongewenste effecten. Je kan denken aan vervuiling, het krijgen van een strafblad bij een kleine overtreding en milieuvervuiling. Het verbieden van drugs is een vaak gekozen strategie van politici, maar het is de vraag of het de beste strategie is als de gezondheid van de bevolking als belangrijkste aspect gekozen wordt.

Voorlichting

Via voorlichting kan geprobeerd worden de vraag naar drugs te verminderen. Voorlichting kan zich richten op twee groepen:

  1. Mensen die nog niet gebruiken.
  2. Mensen die al wel (regelmatig) gebruiken.

Bij mensen die nog niet gebruiken is het doel van de voorlichting veelal het versterken van de keuze om niet te gebruiken. Vooral op scholen wordt veel aandacht aan drugsvoorlichting besteed. Landelijk en regionaal is het project Helder op School ontwikkeld. Door middel van dit project worden scholen gestimuleerd aandacht te besteden aan alcohol- en drugspreventie. Het project is geëvalueerd en het blijkt effectief te zijn. Voorlichting kan ook op massamediale wijze gevoerd worden. Via internet, radio, televisie en via billboards.
Hieruit blijkt dat preventie vooral afgestemd moet zijn op leeftijd en niveau.

Voorlichting kan zich ook richten op mensen die al wel gebruiken. Het doel is dan de risico´s van gebruik zoveel mogelijk te beperken. In dit soort van voorlichting worden tips gegeven over zo verstandig mogelijk gebruik. Bij cannabis, maar ook bij XTC, wordt een dergelijke aanpak gevoerd. In coffeeshops vind je vaak voorlichtingsmateriaal met tips over zo verantwoord mogelijk gebruik. Ook aan XTC-gebruikers is veel voorlichting gegeven om de risico’s zoveel mogelijk te beperken. Zo wordt aan gebruikers aangeraden om in ieder geval hun pil te laten testen. Soms vindt de voorlichting door leeftijdsgenoten en leefstijlgenoten plaats (peer-education). Ook dat blijkt positief te werken. Twee bekende peer projecten zijn Unity en Connect.

Ook voor de groep mensen die niet kunnen stoppen met gebruik zijn er programma’s om risico’s te voorkomen. Denk aan spuitenruil programma’s, gebruikersruimten en medische heroïne- verstrekking.

Tijdig reageren op riskant gedrag.

Preventie kan ook proberen ervoor te zorgen dat er zo snel en zo vroeg mogelijk gereageerd wordt op uit de hand lopend alcohol- of druggebruik. Het uit de hand lopen van drugsgebruik vindt plaats lang voordat mensen de weg naar de hulpverlening zoeken. Bij alcohol lopen mensen regelmatig jarenlang rond met steeds groter wordende alcoholproblemen, voordat ze besluiten er iets aan te doen. Bij drugs gaat dat meestal sneller. Door vrienden, ouders maar ook beroepskrachten als maatschappelijk werkers, artsen etc. te informeren over hoe ze op beginnend problematisch gebruik kunnen reageren, kan veel onheil voorkomen worden.

Ook internet biedt tegenwoordig veel mogelijkheden om te reageren op riskant gedrag. Op deze site staan testen waarmee je kunt nagaan of je riskant gebruikt. Ook wordt op internet advies op maat aangeboden en zijn er zelfhulpprogramma’s. Bij advies op maat vul je een vragenlijst in over bijvoorbeeld alcoholgebruik waarna je een persoonlijk advies krijgt. Zelfhulpprogramma’s bieden een instructie om zelf met alcohol- of druggebruik te minderen.

Effecten

Er is ook onderzocht of preventie werkt. Het blijkt dat voorlichting op school kan werken. Preventie bedreven door leeftijdsgenoten blijkt ook positief (2). Ook interventies op internet blijken positief te werken. Massamediale campagnes hebben meestal niet zo’n succes. Zij kunnen wel het bewustzijn van het probleem iets vergroten, maar blijken nauwelijks effect te hebben op het gebruik (1).

Tenslotte blijkt dat wanneer preventiemaatregelen gecombineerd uitgevoerd worden de kans op succes het grootst is. Wanneer een programma op scholen gecombineerd wordt met een massamediale campagne blijkt dit effectiever dan een wanneer het programma alleen uitgevoerd wordt.

Bronnen

  1. Effecten van preventie, VTV (2010)
  2. Preventie van schadelijk alcoholgebruik en drugsgebruik onder volwassenen, IVO (2010)

 

Versie: juni 2020

Slaaptips: hoe kan ik mijn slaaphygiëne verbeteren?

Sommige mensen grijpen snel naar een middel als ze moeite hebben met slapen. Echter, we weten dat dit een verkeerde manier is om met slaapproblemen om te gaan. Sterker nog, veel middelen zorgen er op termijn voor dat je slaapproblemen verergeren.

Maar wat kun je dan wel doen om beter in slaap te komen? Lees hieronder 12 tips om je slaaphygiëne te verbeteren:

  1. Bouw ’s avonds je dag af. Kijk niet meer naar fel licht van bijvoorbeeld mobiele telefoon of tablet. Beperk fysiek of mentaal zware activiteiten en bedenk een ritueel dat je kan helpen bij het afronden van je dag. Denk bijvoorbeeld aan een boek of tijdschrift lezen, yoga of een wandelingetje in de buurt.
  2. Neem geen warm bad of douche vlak voor het slapen gaan. Een douche of bad verhoogt je lichaamstemperatuur en hartslag, waardoor je minder makkelijk in slaap valt. Een warm bad of douche in het begin van de avond is wel goed.
  3. Zorg voor een comfortabele, koele (16 – 21 graden Celsius), donkere en stille slaapkamer. Gebruik de slaapkamer alleen om te slapen en te vrijen. Ga geen tv kijken en leg je mobiele telefoon weg of laat deze in een andere ruimte.
  4. Neem zorgen niet mee naar bed. Piekeren/zorgen (ook over niet slapen) kunnen ervoor zorgen dat je moeilijk in slaap valt. Als gedachten je wakker houden, kun je overdag een ‘piekerhalfuurtje’ reserveren. Op deze manier heb je deze zorgen al een keer overdacht en/of opgeschreven.
  5. Probeer niet krampachtig om in slaap te vallen. Dit maakt het probleem alleen maar groter. Je kunt dan beter even uit bed stappen en iets rustigs doen bij weinig licht (geen beeldschermen!). Iets saais lezen of een puzzeltje maken bijvoorbeeld. Wakker zijn moet niet beloond worden. Wanneer je je weer slaperig voelt ga je terug in bed. Herhaal dit als je weer niet kunt inslapen.
  6. Draai de wekker om. Voortdurend op de klok kijken als je wakker ligt, kan voor frustraties of angst zorgen. Waardoor je juist wakker ligt in bed.
  7. Slaap niet meer dan nodig is om je de volgende dag uitgerust te voelen. Beperk de tijd die je in bed doorbrengt. Het helpt de slaap te verankeren en dieper te maken. Heel lange bedtijden leiden tot verbrokkelende en lichte slaap.
  8. Sta elke dag om dezelfde tijd op. Dit helpt om ’s avonds gemakkelijker op dezelfde tijd in slaap te vallen en je biologische ritme te verankeren. Wil je uitslapen? Probeer dan maximaal 2 uur later op te staan dan je normaal doet.
  9. Zorg voor rust- en ontspanningsmomenten overdag. Stress en spanning kunnen de slaap verstoren. Ontspannen kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld door een kleine wandeling te maken of door wat te lezen.
  10. Beweeg regelmatig. Lichaamsbeweging heeft een gunstige invloed op spanning en stress. Vermijd intensieve lichaamsbeweging vlak voor het slapen gaan omdat je daar juist actiever van wordt.
  11. Doe geen dutjes overdag. Dit kan het inslapen bemoeilijken en de slaap ’s nachts verstoren. Als je niet zonder een middagslaap de dag door kunt komen, doe dit dan maximaal 30 minuten en vóór 15.00 uur.
  12. Probeer ook stimulerende middelen overdag en in de avond te beperken. Koffie, thee, energydranken, chocolade en nicotine bijvoorbeeld kunnen het inslapen bemoeilijken en de slaap lichter maken waardoor je regelmatig wakker wordt. Alcohol zorgt voor verstoring van de slaap in de tweede helft van de nacht. Beperk de inname van alcohol overdag en neem dus geen alcohol als slaapmutsje.

 

Versie: augustus 2019

Wat is een recreatieve gebruiker?

Recreatief gebruik wordt gekenmerkt door:

  • Gebruik voor plezier en ontspanning. Gebruik voor de roes.
  • Gebruik zonder dat het invloed heeft op werk/school/hobby’s of op contacten met familie en vrienden.
  • Gebruik waarbij men zich bewust is van de risico’s.
  • Gebruik dat matig en gecontroleerd is en dat weinig of geen tijd kost.

Recreatief gebruik staat tegenover problematisch gebruik. Dat is gebruik waarbij problemen ontstaan op gebied van gezondheid, werk of school, vrienden en familie en verslaving. Veel mensen die problematisch gebruiken hebben in het begin recreatief gebruikt. Het risico van recreatief gebruik is dan ook, dat er een kans bestaat dat het overgaat in problematisch gebruik. Als je je aan bovenstaande kenmerken van recreatief gebruik houdt verklein je de kans dat het problematisch wordt.

 

Versie: augustus 2019

Wat is een chronische gebruiker?

Chronisch betekent langdurig, voortdurend. Een chronische gebruiker is iemand die langdurig gebruikt en bij wie de kans op minderen of stoppen met gebruik, klein is. Chronische gebruikers zie je zowel bij alcohol als bij drugs. Vaak hebben zij behalve verslavingsproblemen ook psychiatrische problemen en allerlei door alcohol of drugs veroorzaakte lichamelijke aandoeningen.

Hersenbeschadiging

Ook kan, vooral bij alcoholgebruik, hersenbeschadiging optreden. Bij chronische gebruikers zijn vaak grote sociale problemen ontstaan. Contacten met familie, werk en huis zijn verloren gegaan. Psychiatrische en lichamelijke ziekten, hersenbeschadiging en mogelijk een zwervend bestaan zorgen ervoor dat de verslaving aan alcohol of drugs chronisch wordt.

Behandelaanbod

Mentrum (net als Jellinek ook onderdeel van Arkin) heeft een uitgebreid behandelaanbod voor chronische verslaafden. Er wordt geprobeerd de schadelijke gevolgen van een verslaving te beperken, gebruik zoveel mogelijk te verminderen en een optimaal herstel van functioneren op verschillende levensgebieden te realiseren.

Ook de GGD in Amsterdam heeft een uitgebreid aanbod voor chronische verslaafden. Met behulp van verstrekking van methadon en soms zelfs verstrekking van heroïne wordt geprobeerd om te voorkomen dat de verslaafde verder afglijdt. Methadon wordt in een constante dosis gegeven zonder dat er afgebouwd wordt.

Cure of Care

Vaak wordt gedacht dat je aan chronisch verslaafden een behandelaanbod zou moeten doen dat gericht is op gehele ontwenning (cure ofwel genezen) en dat voorzieningen waarbij methadon in onderhoudsdosissen gegeven wordt (care ofwel verzorging), mensen nodeloos verslaafd houdt. Probleem is echter dat chronische verslaafden van een behandelaanbod dat enkel gericht is op ontwenning geen gebruik willen of kunnen maken. De kans dat zij dan steeds slechter gaan functioneren, mogelijk een overdosis nemen of allerlei ziekten oplopen wordt dan te groot.

Zoiets heeft in het verleden bijvoorbeeld in Duitsland plaatsgevonden. Daar zijn honderden, zo niet duizenden verslaafden overleden aan een overdosis.

 

Versie: juni 2020

Wat is depersonalisatie?

Het gebruik van drugs kan depersonalisatie veroorzaken. Depersonalisatie betekent dat je je afgescheiden voelt van jezelf en van je omgeving. Je voelt je niet meer in de realiteit, en dat kan best beangstigend zijn.

Drugs kan dit soort gewaarwordingen veroorzaken. Wanneer je hier last van hebt gehad raden we  aan om voorlopig geen drugs te gebruiken. Hierdoor krijgen je hersenen wat rust, en loop je minder kans dat de klachten van depersonalisatie terugkomen.

Daarnaast is het raadzaam om een afspraak te maken met de huisarts. Depersonalisatie kan soms een onderdeel zijn van verschillende psychiatrische ziekten. Laat jezelf daarom onderzoeken bij een arts, zodat deze kan bekijken of er niet iets anders met je aan de hand is. Kijk ook op deze pagina voor meer informatie:

Wat voor klachten kun je krijgen na drugsgebruik?

Lees meer in de factsheet van het Trimbos-instituut: Langdurige klachten na ecstasygebruik

 

Versie: augustus 2019