Welke weg leggen drugs af in het lichaam?
Klik hier voor onze animatie slideshow over de werking van verschillende middelen in het lichaam.
De verwerking van alcohol en drugs in het lichaam gebeurt in 4 stappen:
• de opname in het bloed
• de verdeling over het lichaam
• de afbraak door de lever
• de uitscheiding door de nieren.
De opname in het bloed
De opname in het bloed verloopt via verschillende wegen: via slikken, roken, snuiven, spuiten en via de huid. Elke drug heeft zijn eigen meest gebruikte manier van inname.
De verdeling over het lichaam
Na opname in het bloed worden alcohol en drugs via het bloed naar alle delen van het lichaam vervoerd. Drugs en alcohol (moleculen) gaan vervolgens naar en door alle lichaamscellen, organen en vocht. Daar worden alcohol en drugs moleculen of genegeerd, of opgeslagen of veranderd (in de lever). Ook passeren ze de bloedvaten in de hersenen en beïnvloeden ze de werking van de zenuwcellen. Op die manier treden de effecten op.
Voor de werking van drugs is het gewicht en de hoeveelheid bloed en lichaamsvocht belangrijk. Hoe lichter de persoon is, hoe minder bloed hij heeft. Vrouwen hebben minder lichaamsvocht dan mannen. Bij de man bestaat ongeveer 60% (tussen de 55 en 65%) van het lichaam uit lichaamsvocht, bij de vrouw is dat ongeveer 55% (tussen de 50 en 60%).
Een man van 70 kilo heeft 42 liter vocht, een vrouw 38,5. Vrouwen wegen gemiddeld ook nog lichter dan mannen. Ook daardoor hebben zij minder lichaamsvocht. Eenzelfde hoeveelheid alcohol leidt bij vrouwen tot een hoger gehalte dan bij mannen. Dit geldt uiteraard ook voor jongeren. Wanneer iemand overgewicht heeft (dus meer vet heeft) dan is het totale percentage lichaamsvocht lager.
De afbraak
Vervolgens worden alcohol en drugs door het lichaam afgebroken. Dat gebeurt via ingewikkelde stofwisselingsprocessen. De lever speelt hierbij de belangrijkste rol. Maar ook bloed en lymfevocht kunnen een rol spelen bij de afbraak. De lever breekt met behulp van allerlei enzymen de drugs af in allerlei afbraakproducten. Voor elke drug ligt dat stofwisselingsproces natuurlijk anders.
Alcohol bijvoorbeeld wordt via een aantal stappen afgebroken. De alcohol wordt eerst omgezet in aceetaldehyde. Dat gebeurt in de lever. Vervolgens wordt aceetaldehyde omgezet in azijnzuur. Ook dat gebeurt in de lever, maar ook in andere weefsels. Azijnzuur wordt dan weer afgebroken tot kooldioxide en water.
De afbraak kan snel of langzaam gaan. Afhankelijk daarvan beïnvloedt de drug ons ook korte of langere tijd.
De afbraak wordt ook beïnvloed door factoren als leeftijd, geslacht en gezondheid. Ben je ouder, dan gaat de afbraak over het algemeen langzamer.
De uitscheiding
De nieren zorgen uiteindelijk voor de uitscheiding. De nieren filteren het bloed continu en scheiden de afbraakproducten af aan de urine. Via de urine verlaten de afvalstoffen dan ons lichaam. Soms worden stoffen ook vrijwel onveranderd afgescheiden. Dat is bijvoorbeeld met amfetamine het geval. Ook een klein deel van de cocaïne wordt onveranderd met de urine uitgescheiden. Drugs of de afbraakproducten daarvan kunnen ook via longen of transpiratie ons lichaam verlaten. Dat is echter maar een klein deel.
Zie ook de animatie: drugs in het lichaam en de animatie drugs in de hersenen
Versie: augustus 2019