Wat is de geschiedenis van speed of amfetamine?
In 1887 werd speed of amfetamine als volledig chemisch product in een laboratorium nagemaakt. In 1910 ontdekte men dat er een grote overeenkomst is tussen amfetamine en het hormoon adrenaline. Klik hier onder op een link om direct naar een onderwerp te gaan.
ADRENALINE
In 1927 werd amfetamine voor het eerst voorgeschreven als bloeddrukverhogend middel. De doorbraak kwam pas in de dertiger jaren. Men was toen op zoek naar een middel tegen astma. Bekend was dat het hormoon adrenaline een astma-aanval kon tegengaan.
Adrenaline wordt in acute stress situaties door de bijnier afgescheiden en zorgt voor extra energie. Het verhoogt de hartslag, vergroot de spierkracht en doet de longblaasjes uitzetten waardoor de ademhaling sneller en makkelijker verloopt.
Vooral de laatste eigenschap maakte adrenaline zo aantrekkelijk voor het bestrijden van astma, waarbij de luchtwegen vernauwd zijn en de ademhaling zwaar en piepend wordt.
Probleem was echter dat adrenaline niet oraal ingenomen kon worden, maar alleen gespoten kon worden. Spuiten had weer ernstige effecten op hart en bloedvaten. Men moest dus op zoek naar een alternatief voor adrenaline.
EFEDRINE
Omstreeks 1920 ontdekte een Amerikaanse farmacoloog dat een Chinese plant, Ma Huang ofwel efedra, veelvuldig voorgeschreven werd tegen astmatische aanvallen. Het lukte hem om de werkzame stof efedrine uit deze plant te halen. De verbinding vertoonde grote overeenkomst met adrenaline.
Omdat efedrine wel oraal gegeven kon worden en niet gespoten hoefde te worden werd efedrine hét middel voor de behandeling van astma. Probleem was echter dat de plant Ma Huang schaars was zodat men weer op zoek moest naar een alternatief.
En zo kwam men uiteindelijk weer terecht bij de in 1887 geïsoleerde chemische stof amfetamine dat wat betreft structuur op efedrine lijkt. Ook amfetamine bleek verlichting te geven bij astma en bronchitis. Voordeel boven efedrine was nog dat het in vluchtige vorm geleverd kon worden.
Amfetamine kwam dan ook onder de merknaam Benzedrine, in de vorm van inhaleerapparaatjes legaal op de markt. Men besefte toen nog niet dat amfetamine tot misbruik en verslaving kon leiden.
AFVALLEN
Amfetamine is in het verleden wel gebruikt als afslankmiddel omdat het de eetlust doet afnemen en de spijsvertering onderdrukt. Door het onderdrukken van de eetlust ga je minder eten en val je af. De spijsvertering wordt minder doordat zowel de darmbewegingen als de bloedtoevoer naar de darmen afnemen. Daardoor verlaat een deel van het voedsel ongebruikt het lichaam.
Het is echter sterk af te raden om speed of amfetamine te gebruiken als afslankmiddel. Hiervoor zijn 3 redenen te noemen:
- de afname van de eetlust is slechts tijdelijk
- de bloeddruk kan door gebruik van amfetamine sterk toenemen
- er kunnen andere problemen ontstaan zoals verslaving.
HOOGTIJ-JAREN
In 1937 werd er op een Amerikaanse universiteit studie verricht naar de effecten van amfetamine. De uitkomst was dat amfetamine vermoeidheid en slaap tegenging. Dat nieuws ging als een lopend vuurtje rond en vele studenten die moesten studeren voor een examen en wakker moesten blijven kochten het middel bij de drogist.
Vanwege de oppeppende werking, werd amfetamine niet alleen dé drug van de jaren dertig, maar ook van de Tweede Wereldoorlog. Het werd gebruikt door soldaten aan beide fronten.
In Japan kregen zowel militairen als fabrieksarbeiders amfetamine om de vechtlust en de productie op te voeren.
Later, in de zestiger jaren, zou ook de Amerikaanse president John F. Kennedy speed gebruiken, vooral in tijden van vermoeidheid.
VERBOD
In de loop van de veertiger jaren werden de negatieve gevolgen van amfetaminegebruik langzamerhand zichtbaar.
Japan bleef na de oorlog met enorme voorraden zitten en probeerde deze aan de man te brengen. Op een gegeven moment was 5 % van de Japanse bevolking tussen 16 en 25 jaar afhankelijk geworden.
In Zweden zag men de nadelige gevolgen snel in en werd amfetamine in het begin van de vijftiger jaren verboden.
Fervente amfetaminegebruikers in San Francisco ontdekten eind jaren zestig dat je amfetamine naast slikken ook kon spuiten, hetgeen niet alleen de roestoestand versnelde maar ook gewenning veroorzaakte. Het gevolg was dat gebruikers naar steeds hogere dosissen grepen.
Ondanks dat de verwoestende werking van amfetamine begin jaren vijftig al lang bekend was, duurde het nog ruim twintig jaar voordat amfetamine en verwante stoffen in Nederland verboden werden.
In 1969 mocht amfetamine alleen nog maar op recept voorgeschreven worden. In 1976 werd het opgenomen in de Opiumwet. Amfetamine (dexamfetamine) wordt op dit moment voorgeschreven voor narcolepsie (aanvallen van slaapzucht) en ADHD.
SPORTEN
Speed of amfetamine is en wordt nog steeds gebruikt als doping. Zowel door sporten als door speed worden de hartslag, de bloeddruk en de lichaamstemperatuur verhoogd. Door de combinatie worden deze lichamelijke effecten extra versterkt.
Van amfetamine is bekend dat het een oppeppende werking heeft waarbij vermoeidheid niet meer wordt gevoeld. Het lijkt dus een ideaal middel om lang en intensief te kunnen sporten.
Amfetamine heeft echter een aantal lichamelijke effecten die bij het sporten onaangename gevolgen kunnen hebben. Amfetamine verhoogt de lichaamstemperatuur, de hartslag, en de bloeddruk. Door een verhoogde lichaamstemperatuur kan het lichaam oververhit raken, zeker als je in een warme en vochtige omgeving bent. Oververhitting is zeer gevaarlijk en kan zelfs dodelijk zijn. Het leidt tot een ziektebeeld waarbij hoge koorts van boven de 40º C, toevallen en bloedingen door het hele lichaam kunnen voorkomen. Door amfetamine kunnen hartritmestoornissen of een hartinfarct ontstaan. Een aanhoudende hoge bloeddruk kan een hersenbloeding veroorzaken.
Door de stimulerende werking en pijn onderdrukkende werking van amfetamine heb je deze lichamelijke effecten minder goed in de gaten.
HUIDIGE TOEPASSING
Voor de behandeling van ADHD wordt tegenwoordig soms dexamfetamine (rechts draaiende amfetamine) voorgeschreven. een ander middel dat als ADHD medicatie worden voorgeschreven is bijvoorbeeld methylfenidaat (merknamen: Ritalin of Concerta). Methylfenidaat heeft een soort gelijke werking als amfetamine.
Daarnaast wordt amfetamine ook als medicijn voorgeschreven voor narcolepsie (aanvallen van slaapzucht).
Verder wordt het voornamelijk recreatief gebruikt vanwege de energie die iemand er van krijgt en de euforische werking die het kan hebben. Uit het Groot Uitgaansonderzoek van 2016 blijkt dat 25,1% van de frequent uitgaanders in het afgelopen jaar amfetamine heeft gebruikt.
Bronnen:
- De farmacologie van Verslaving, Handboek verslaving, maart 2000.
- Psychofarmaca, Hersenen onder invloed, wetenschappelijke bibliotheek, 1989.
Versie: juli 2020
