Wat is de geschiedenis van heroïne?

De geschiedenis van opium gaat heel ver terug. Er is een tekst in spijkerschrift van 3500 voor Christus waarin over de verbouw van papaver en productie van opium gesproken wordt. De tekst op een tablet van klei is gevonden in een Soemerisch spiritueel centrum niet ver van het huidige Bagdad. De Soemeriërs noemden opium “gil” wat geluk betekent.

In het oude Egypte was opium bekend en werd het rond 1500 voor Christus al op grote schaal gebruikt. Ook in het oude Griekenland was het bekend. De godin Demeter ontdekte dat haar verdriet afnam als ze opium nam. De Grieken verbonden opium met diverse goden als Thanatos (god van de dood), Hypnos (god van de slaap) en Morfeus (god van de dromen).

Van Alexander de Grote (356- 323 voor Christus) is bekend dat hij opium gebruikte. Hij nam het mee naar India. Maar omdat hij het voor zichzelf en zijn mannen bewaarde, kwam het niet in handen van de plaatselijke bevolking.

China

De Arabieren namen het gebruik van opium over van de Egyptenaren. Pas in de 7e eeuw kwam opium via Arabische handelaren in China terecht, waar het in eerste instantie gebruikt werd om diarree te genezen. Later werd opium onder invloed van de Hollandse kolonisten een middel tegen malaria én een roesmiddel.

China raakte in de ban van opium. Het gevolg was dat veel gebruikers verslaafd raakten. De Oost Indische Compagnie maakte handig gebruik van al die verslaafden om er financieel beter van te worden. Rond 1790 werd door de Compagnie per jaar 300 ton opium naar China geëxporteerd. Tot vlak voor het uitbreken van de opium oorlogen was dat al opgelopen tot 2600 ton per jaar.

In een poging het aantal verslaafden te beperken, vernietigden de Chinezen een grote lading Brits opium van de Oost Indische Compagnie in Kanton. De Britse opiumhandelaren wilden hun lucratieve handel natuurlijk niet kwijtraken. Het gevolg was het uitbreken van de twee opium oorlogen. De Britten wonnen, de Chinezen verloren.

Pas in 1906 gaf de Chinese keizerin aan er echt schoon genoeg van te hebben en eiste ze dat het verbouwen van papaver aan banden werd gelegd. Met toestemming van de Engelse regering werd afgesproken dat de Engelse importen verminderd zouden worden.

Opium in Europa

In Europa werd opium pas in 1525 als medicinaal drankje geïntroduceerd. Het drankje droeg de naam ‘laudanum’ en was gemaakt van alcohol en opium. Het werd door zowel volwassenen als kinderen gebruikt als slaap- en pijnstillend middel. Het drankje was erg populair. Gedurende de 19e eeuw was opium zowel in de VS als in Engeland bij drogisten vrij te koop. Het werd vooral gegeten of gedronken. Toen al werd er gerapporteerd over verslaving aan opium. Volgens de Engelse schrijver De Quincey (1785-1859) waren diverse beroemdheden verslaafd (1).

In de VS begon in 1875 met de economische crisis de ommekeer. Uit onvrede schoven de Amerikanen de schuld van de crisis af op de Chinezen die daar al 25 jaar daar woonden. De Chinese gewoonten -waaronder het opiumgebruik- werden door het slijk gehaald.

Morfine en heroïne

In 1803 ontdekte een Duitse apotheker hoe uit opium morfine gemaakt kon maken. Morfine werd net als opium gebruikt als middel tegen chronische pijnen en slapeloosheid, maar het werd ook genomen door mensen die verslaafd waren aan laudanum en daar vanaf wilden komen. Dit werkte niet aangezien morfine nog krachtiger en verslavender is als opium. Hoe verslavend morfine was, bleek toen rond het jaar 1865 45.000 soldaten verslaafd terugkeerden van de Amerikaanse burgeroorlog.

In 1898 bereidde een Duitse scheikundige heroïne uit morfine. De werking van heroïne bleek nog veel sterker dan die van morfine. Om die reden werd de drug ook ‘heroïne’ genoemd, wat in het Duits heldhaftig of krachtig betekent. Daar waar men morfine gebruikte om van een laudanumverslaving af te komen, ging men heroïne gebruiken om weer van die morfineverslaving af te komen. Een vicieuze cirkel was het gevolg. Men kreeg pas in de gaten hoe verslavend heroïne was toen het te laat was.

Opiumconferentie

In 1911 werd tijdens de Internationale Opiumconferentie in Den Haag een eerste poging gedaan om de handel in drugs te verbieden. De conferentie werd georganiseerd op initiatief van de VS. Door de grote economische belangen die bij de wereldwijde opiumhandel gemoeid waren, waren niet één maar drie conferenties nodig om uiteindelijk in 1912 te komen tot een Opiumverdrag, die pas na de Eerste Wereldoorlog werd ondertekend.

Het verdrag bevatte zes hoofdstukken die de economische belangen van de deelnemende landen beschermden:

• De in- en uitvoer en de distributie van ruwe opium werd daarom niet verboden maar gereglementeerd
• De productie van en de handel in bereide opium zou worden onderdrukt
• Cocaïne en opiaten (als morfine en heroïne) mochten alleen nog gebruikt worden voor medische- en wetenschappelijke doeleinden en de deelnemende landen werd verplicht regels en wetten op te stellen ten aanzien van de handel en de verkoop van verdovende middelen.

Het Opiumverdrag legde de basis voor de Nederlandse Opiumwet van 1919. In 1914 was in de VS al de Harrison Narcotic Act aangenomen die het bezit van drugs waaronder heroïne strafbaar stelde. In 1924 werd in de VS ook het medicinale gebruik van deze middelen verboden. Dit in tegenstelling tot landen als Nederland en Engeland.

Volgens de Nederlandse Opiumwet van 1919 is heroïne een harddrug: gebruik en handel zijn strafbaar. Niet de gebruiker maar de dealer wordt vervolgd. Morfine, opium en heroïne mogen wel gebruikt worden voor medische doeleinden.

Nederland

In Nederland werd opium vooral door Chinezen gebruikt in het Binnen Bantammer kwartier in Amsterdam en Katendrecht in Rotterdam. De Chinezen rookten (of schoven) de opium. Eind jaren 60 begon in Nederland het drugprobleem. Sommige gebruikers van speed, lsd en cannabis kochten plakjes opium bij de Chinezen. Sommige speedgebruikers die spoten gingen ertoe over om de opium ook te spuiten (1).

In 1972 kwam heroïne op de markt (1). De Chinese maffia uit Hong Kong en Singapore brachten hele goedkope heroïne op de markt. Het was in die tijd nog goedkoper dan hasj, speed en opium. Hierdoor raakten in zeer korte tijd zeer velen verslaafd. In 1980 had alleen Amsterdam al ruim 10.000 heroïne verslaafden. De verslaafden verloederden snel en velen kregen een overdosis. In 1985 bleek dat door spuiten hiv overgedragen kon worden.

Door de verloedering, ziekten, overdoses en verslaving kreeg heroïne een zeer negatief imago. De populariteit onder de jongeren nam snel af en er kwamen bijna geen nieuwe heroïne gebruikers meer bij. Het aantal heroïneverslaafden is daardoor sterk afgenomen. De heroïneverslaafde van nu vergrijst. Sinds 2002 is het aantal cliënten dat in behandeling is gedaald van 15.733 naar 9.093 in 2015 (2). De leeftijd van de gemiddelde cliënt steeg van 39 jaar naar 48.

In Nederland kunnen mensen die langdurig verslaafd zijn aan heroïne en bij wie iedere hulp gefaald heeft in een daarvoor ingerichte hulpverleningsinstelling heroïne voorgeschreven krijgen. Doel van heroïneverstrekking op recept is dat deze gebruikers een stabieler leven kunnen leiden en dat ze zich niet meer hoeven te begeven in het criminele circuit. Ook is het tegenwoordig mogelijk dat mensen die problematisch gebruiken en zeer crimineel zijn verplicht af te laten kicken.

Bronnen

1. Noorlander, E. Opiaten. In Drugs en Alcohol. Gebruik, misbruik en verslaving
2. Ladis, IVZ Kerncijfers Verslavingszorg.

Versie: november 2019