Hoeveel kost alcohol de maatschappij?

Het RIVM heeft in 2013 een berekening gemaakt over de kosten en baten van alcoholgebruik in Nederland. Dit hebben ze gedaan door naar alle verschillende manieren te kijken waarop alcohol een invloed kan hebben op maatschappij. Dit rapport is in 2018 herzien naar aanleiding van nieuwe cijfers en inzichten.

Wanneer het gaat over de kosten van alcohol, dan kan je denken aan:

  • Lagere arbeidsproductiviteit
  • Inzet politie en justitie, bijvoorbeeld door agressiviteit na alcoholgebruik
  • Verkeersongevallen

Bij baten van alcohol kun je denken aan:

  • De accijnzen die de overheid krijgt door verkoop van alcohol
  • Het geluksgevoel wat mensen ervaren na het drinken van alcohol, oftewel het welzijn.

Ondanks dat er voor gebruikers prettige effecten zitten aan de consumptie van alcohol, weegt dit niet op tegen de maatschappelijke kosten ervan. Op basis van de schatting uit 2013, waren de maatschappelijke kosten voor alcohol in dat jaar 2,3 tot 4,2 miljard euro.

Het is belangrijk om te beseffen dat dit een globale schatting is. Deze is verkregen door het maken van aannames, het vertalen van buitenlandse bronnen of gegevens naar de Nederlandse situatie en het gebruik van oude gegevens. De uiteindelijke schattingen moeten dus voorzichtig worden gebruikt.

Er zijn 8 verschillende sectoren waar de kosten en baten voor zijn uitgerekend. Per sector zijn de volgende onderdelen meegenomen::

    1. Consumenten (alcoholgebruikers)
      • Baten: consumentensurplus
      • Kosten: verkeersongevallen
      • Kosten: vroegtijdig overlijden
      • Kosten: productiviteitsverliezen
      • Verlies van kwaliteit van leven
      • Pensioenen
    2. Productie en distributie van alcohol (producenten en verkopers van alcohol)
      • Omzet en winst
    3. Belastingen en heffingen
    4. Gezondheidszorg
      • Kosten van ziekten die verband houden met alcoholgebruik
      • Kosten van eerstelijnszorg
      • Kosten van ongevallen
      • Kosten van ziekten die niet gewaardeerd konden worden
    5. Onderwijs
      • Studievertraging
      • Vroegtijdig schoolverlaten
      • Studiebegeleiding
    6. Politie en justitie
      • Kosten van preventie, opsporing en vervolging
      • Detentie
    7. Overheid
      • Voorlichting/campagnes
      • Kosten van handhaving
    8. Anderen in de samenleving (mensen die geen alcohol drinken, onder wie slachtoffers)

In de onderstaande tabel vind je een overzicht van alle kosten en baten op een rij.

Kosten Minimum*2 Maximum*2
Verkeersongevallen 653 1.425
Vroegtijdig overlijden 794
Productiviteitsverliezen 1.518 1.613
Productiviteitsverliezen in onbetaald werk p.m.[+]* p.m.[+]*
Verlies van kwaliteit van leven 1.054 1.054
Zorgkosten 400 450
Zorgkosten voor niet gewaardeerde ziekten p.m.[+]* p.m.[+]*
Studievertraging 52 86
Stoppen met studie p.m.[+]* p.m.[+]*
Studiebegeleiding p.m.[+]* p.m.[+]*
Politie en justitie 1.172 1.830
Andere typen misdrijven p.m.[+]* p.m.[+]*
Overheid 18 21
Kosten van beleidsvorming p.m.[+]* p.m.[+]*
Immateriële kosten: verlies van kwaliteit van leven, angst, sociale onzekerheid p.m.[+]* p.m.[+]*
Totale kosten 5.806 7.418
Baten
Consumentensurplus -p.m.[+]* -p.m.[+]*
Producentensurplus -30 -330
Accijnzen -1.040 -1.040
Pensioenen 260 260
Totale baten -1.330 -1.630
Netto kosten 4.176 6.088

*1 p.m.[+] = Aan deze kosten kan geen kwantitatieve waarde worden toegekend, maar ze zullen naar verwachting de totale kostenschatting hoger maken.

*2 Minimum en maximum verwijst naar de minimale en maximale schattingen voor de verschillende categorieën kosten. Aangezien de totale kosten worden berekend door de totale baten af te trekken van de totale kosten, is de definitie van minimum en maximum hier omgekeerd.

Bron

Maatschappelijke kosten-baten analyse van beleidsmaatregelen om alcoholgebruik te verminderen, RIVM (2018)

 

Versie: maart 2019