GHB: Algemene informatie
Wil je meer weten over GHB? Hieronder lees je alle algemene vragen en antwoorden over dit thema. Kan je iets niet vinden? Stel dan je vraag aan een van onze medewerkers via Vraag & Antwoord.
Meer informatie over GHB Informatie over andere middelen
Wat is GHB?
GHB (gamma-hydroxyboterzuur) werd vroeger gebruikt als narcosemiddel en wordt nu nog als middel voor slaapstoornissen gebruikt. GHB is een stof met een dempende werking (een downer) op het centrale zenusstelsel. GHB wordt gemaakt van GBL (= schoonmaakmiddel) en natronloog (gootsteenontstopper). Als het in goede verhouding gemengd wordt is de natronloog daarna helemaal gereageerd met de GBL en is er geen natronloog meer terug te vinden in de GHB.
GHB komt op de markt als een heldere/lichtstroperige vloeistof en zit vaak in plastic buisjes van ongeveer 5 cm groot. Zo’n buisje bevat maximaal 5,5 ml. De gemiddelde sterkte van GHB ligt ongeveer rond de 450 mg/ml Een buisje dat vol zit bevat dan tussen de 2 tot 3 gram GHB. Out gaan of bewusteloos raken kan al bij een dosering van 3 gram. De zuiverheid kan echter variëren. Het drankje smaakt erg zout.
GHB wordt vooral als drug genomen onder uitgaanders (voor, tijdens of na het uitgaan), gemarginaliseerde groepen, mannen die seks hebben met mannen (MSM) en thuisgebruikers. GHB-gebruik geeft risico op out gaan en kan na enkele weken dagelijks gebruik al tot lichamelijke verslaving leiden (1).
Bijnamen GHB
G, buisje, dopje, g’tje, Gerard.
GHB werd in het verleden weleens als ‘liquid xtc’ verkocht. Met XTC heeft het echter weinig te maken.
Bronnen:
NDM 2018, Trimbos-instituut
Versie: januari 2021
Wat is de geschiedenis van GHB?
GHB is in 1960 geïsoleerd door de Franse onderzoeker Laborit (1). Het wordt nog steeds gebruikt als medicijn tegen narcolepsie*. In de jaren 80 wordt het middel populair onder bodybuilders. Van 1993 tot 1996 wordt GHB verkocht in smartshops. Vanaf die periode wordt GHB ook populair in het uitgaansleven. In 2002 wordt GHB op lijst 2 van de Opiumwet geplaatst, in 2012 wordt GHB naar lijst 1 verplaatst.
GHB wordt geïsoleerd
GHB is in 1960 geïsoleerd uit het weefsels van zoogdieren door de Franse onderzoeker Laborit. Laborit zocht naar een stof die een vergelijkbare werking heeft als de neurotransmitter** GABA. GABA zorgt ervoor dat de hersenen langzamer werken.
Nadat GHB geïsoleerd was kon het ook chemisch nagemaakt worden. Dat gebeurde voor het eerst in 1961.
GHB als medicijn
GHB verschijnt op de markt als slaapmiddel, als narcosemiddel en als middel tegen narcolepsie*. Vanwege bijwerkingen is GHB nooit op grote schaal gebruikt. Alleen voor narcolepsie is GHB nog in gebruik. En het wordt door verslavingszorginstellingen tegenwoordig ook gebruikt om het gebruik van GHB af te bouwen als iemand daar aan verslaafd is.
Bodybuilders en GHB
In de jaren tachtig van de vorige eeuw is GHB een tijdlang populair onder bodybuilders als voedingssupplement. GHB zou goed zijn voor de groei van spieren en het zou de afgifte van het groeihormoon stimuleren. Dit blijkt echter niet waar te zijn.
GHB in de smartshops
In 1993 wordt in Nederland de eerste smartshop geopend. Smartshops verkopen al snel GHB. GHB wordt in die tijd in de smartshops aangeboden als liquid XTC. Uiteraard heeft GHB niets met XTC te maken.
In 1996 raken in Rotterdam op Koninginnedag een aantal mensen bewusteloos van GHB. De inspectie voor de Gezondheidszorg reageert onmiddellijk. Op 8 Mei 1996 wordt aan smartshop te verstaan gegeven dat zij het middel niet mogen verkopen.
GHB in het uitgaanscircuit
GHB dringt wel verder door in het uitgaanscircuit. Toch bereikt het middel nooit de populariteit van XTC of cocaïne. In 2016 had 14% van de uitgaanders uit Het Grote Uitgaansonderzoek ervaring met GHB. 3% had in de afgelopen maand GHB gebruikt. Op dit moment zie je ook dat GHB in gemarginaliseerde groepen gebruikt wordt (2).
GHB in de Opiumwet
Sinds 2002 valt GHB, behalve onder de Geneesmiddelenwet, ook onder de Opiumwet. Het stond lange tijd op lijst 2 van de Opiumwet. Op 6 september 2011 heeft de minister Schippers laten weten dat ze GHB op lijst 1 van de Opiumwet wil zetten. Op 9 mei 2012 is dit gebeurd. Op lijst 1 staan staat bijvoorbeeld ook cocaïne en MDMA (XTC).
Bronnen
- Niesink, R. Overige verdovende middelen. In drugs en alcohol. gebruik, misbruik en verslaving.
- NDM 2018, Trimbos-instituut
** Neurotransmitters zijn stoffen die zorgen voor de signaal overdacht van de ene hersenzenuw naar de andere. Er zijn neurotransmitters die er voor zorgen dat de hersenen langzamer of juist sneller gaan werken. GABA zorgt voor een langzame werking.
* narcolepsie is een ziekte waarbij mensen overdag slaperig zijn en plotseling slaapaanvallen krijgen.
Versie: januari 2021
Op welke manieren kun je GHB gebruiken?
GHB wordt gedronken. Gebruikers mengen (een deel van) een buisje GHB met een ander drankje en drinken dit in één slok op.
Soms wordt GHB ook rechtstreeks gedronken. GHB smaakt erg vies en zout. Gebruikers drinken vaak een drankje met smaak na gebruik van GHB.
Meestal wordt GHB met non-alcoholische drankjes gemengd. De combinatie met alcohol is gevaarlijk omdat alcohol en GHB elkaars effecten versterken en het risico op een overdosis versterkt.
Ervaren gebruikers gebruiken een mililiter-spuitje om de GHB nauwkeurig te kunnen doseren.
Versie: december 2019
Wat zijn GHB en GBL en wat kost het?
GHB en GBL
GHB staat voor gammahydroxybutyraat of gammahydroxyboterzuur. GBL staat voor gammabutyrolacton. GBL wordt in het lichaam omgezet in GHB. GBL is een van de twee chemische bestanddelen van GHB. De effecten van GBL en GHB lijken sterk op elkaar, maar GBL is sterker dan GHB en dus nog moeilijker te doseren.
Door GBL te laten reageren met natronloog ontstaat GHB. Als de GHB goed gemaakt is, zijn alle natronloog en GBL een reactie met elkaar aan gegaan. De stoffen zijn dan los niet meer in de GHB terug te vinden. GBL wordt ook wel als stickerverwijderaar gebruikt en natronloog als gootsteenontstopper. Dat klinkt heel naar, maar als de twee stoffen gereageerd zijn is er dus alleen maar GHB over. De risico’s zijn dan heel anders dan als de losse stoffen worden genomen. Dit is vergelijkbaar met natriumchloride (keukenzout). Natriumchloride kan veilig gegeten worden. Maar natrium en chloride los niet. Die zijn giftig.
Zuiverheid /percentage werkzame stof
GHB is erg goedkoop. Versnijden gebeurt bijna niet. Versnijden in dit geval zou dan aanlengen met water zijn. In Nederland bestaat de mogelijkheid om drugs laten testen. Dat kan bij een groot aantal instellingen, waaronder de Jellinek testservice en op andere plekken in het land. De concentratie GHB in 2019 was gemiddeld 456 mg GHB per ml vloeistof (1).
De spreiding kan echter groot zijn. Voor een middel dat zo moeilijk te doseren en waarbij het verschil tussen een dosis met gewenste effecten en bewusteloos raken zo klein is, is een spreiding riskant. Op de testservice wordt altijd de pH van de monsters gemeten. Als deze te basisch (hoge pH) is kan dit tot blaarvorming leiden bij inname.
Prijzen GHB
Uit een onderzoek in Amsterdam blijkt dat een kwart liter GHB tussen de €25 en €45 kost (1).
Bronnen
- NDM 2019, Trimbos-instituut
Versie: juli 2020
Hoe herken je GHB-gebruik?
Onder invloed van GHB
Als iemand onder invloed is van GHB dan kan dat de volgende effecten geven:
- Vrolijk
- Ontspannen
- Seksueel opgewonden
- Veel praten
Deze kenmerken zijn weinig specifiek en gelden ook voor alcohol en andere drugs. De eventueel negatieve gevolgen bij te grote dosis zijn specifieker.
Symptomen bij een te hoge dosis GHB
- duizeligheid
- zwalken
- moe worden
- transpireren
- misselijk
- overgeven
- malaise
- rillingen
- in elkaar zakken
- stuiptrekkingen in ledematen
- stuiptrekkingen in gezicht
- bewusteloosheid
- ademhalingsmoeilijkheden.
Als iemand out gaat, probeer hem dan wakker te krijgen en te houden. Helpt dat niet haal dan altijd medische hulp (bel 112). Lees ook de risico’s van GHB.
Versie: december 2019
Wat is Fenibut?
Fenibut of beta-fenyl-gamma-aminoboterzuur HCL (Engels: phenibut of beta-phenyl-gamma-aminobutyric acid) is ontwikkeld als medicijn in de jaren zestig in Rusland en wordt daar vooral voorgeschreven vanwege de angstdempende werking en ter verbetering van cognitieve prestaties. Verder zou het onder andere effectief zijn bij het behandelen van slaapstoornissen bij oudere patiënten, reisziekte, stotteren/tics bij kinderen en evenwichtsstoornissen.
Effecten
In Nederland wordt fenibut als voedingssupplement verkocht, onder andere als hulpmiddel bij sociale angsten, slapeloosheid, ter verbetering van het cognitieve vermogen en zelfs als ‘afkickmiddel’ van GHB. Onderzoek onder gebruikers in Engeland liet zien dat de meest gewilde effecten van fenibut het verdwijnen van sociale fobieën, ontspanning en een gevoel van euforie waren (7).
Werkingsduur
Phenibut werkt meestal binnen 1,5-3 uur. De piek werking is na 4 tot 6 uur en het kan nog 15 tot 24 uur doorwerken bij incidenteel gebruik. Als er binnen 24 uur weer een dosering genomen wordt, kan er een stapeleffect ontstaan. Dit houdt in dat de vorige dosering nog niet helemaal door het lichaam is uitgescheiden en de nieuwe dosering dus bovenop komt. De hoeveelheid actieve stof is dan groter in het lichaam dan men waarschijnlijk had verwacht.
Bijwerkingen
Er bestaat een risico op overdosering, de symptomen die hierbij zijn beschreven kunnen per persoon verschillen. Beschreven zijn: verminderd bewustzijn en lethargie (9, 10, 11), epileptische aanval (11), agitatie of een delirium (8, 11, 12). Overdoseringen zijn beschreven bij inname van 25 gram in één keer (8), maar ook bij een lage dosering van 3 gram per dag voor 4 dagen.
De meest gemelde ontwenningsverschijnselen zijn rebound-angst en slapeloosheid (7). Verder worden onrust, angst, slapeloosheid, prikkelbaarheid (2, 5, 6), visuele hallucinaties (1), psychotische symptomen (3) en een geagiteerd delirium (4) genoemd.
Verslaving
Over de mogelijke verslavende eigenschappen is nog veel onbekend (15). Tolerantie en ontwenningsverschijnselen kunnen al binnen enkele dagen ontstaan (7). Er zijn gevallen beschreven waarbij gebruikers behalve ontwenningsverschijnselen ook andere kenmerken van een verslaving ontwikkelden, zoals meerdere mislukte pogingen om te stoppen of te minderen met het middel, werkproblemen als gevolg van gebruik, tolerantie (6) en het verlangen om fenibut te gebruiken (craving) (2). De verslaving aan fenibut lijkt waarschijnlijk op die van andere middelen die op GABA-receptoren werken, zoals GHB.
De wet
In Nederland is fenibut niet geregistreerd als medicijn, maar kan wel eenvoudig via het internet als voedingssupplement verkregen worden.
Bronnen
- Ahuja T, Mgbako O, Katzman C, Grossman A. Case Report Phenibut ( β -Phenyl- γ -aminobutyric Acid ) Dependence and Management of Withdrawal: Emerging Nootropics of Abuse. Case Rep Psychiatry. 2018 Apr 30;2018:9864285.
- Brunner E, Levy R. Case Report of Physiologic Phenibut Dependence Treated with a Phenobarbital Taper in a Patient Being Treated with Buprenorphine. J Addict Med. 2017;11(3):239–240.
- Högberg L, Szabó I, Ruusa J. Psychotic symptoms during phenibut (beta-phenyl-gamma-aminobutyric acid) withdrawal. J Subst Use. 2013;18(4):335–338.
- Joshi YB, Friend SF, Jimenez B SL. Dissociative Intoxication and Prolonged Withdrawal Associated With Phenibut: A Case Report. J Clin Psychopharmacol. 2017;37 (August 2017):478–480.
- Magsalin RM KA. Withdrawal symptoms after Internet purchase of phenibut (β-phenyl-γ-aminobutyric acid HCl). J Clin Psychopharmacol. 2010;30(5):648–649.
- Samokhvalov A V., Paton-Gay CL, Balchand K, Rehm J. Phenibut dependence. BMJ Case Rep. 2013;2012–4.
- Owen DR, Wood DM, Archer JRH, Dargan PI. Phenibut (4-amino-3-phenyl-butyric acid): Availability, prevalence of use, desired effects and acute toxicity. Drug Alcohol Rev. 2016;35(5):591–596.
- Downes MA, Berling IL, Mostafa A, Grice J, Roberts MS, Isbister GK. Acute behavioural disturbance associated with phenibut purchased via an internet supplier. Clin Toxicol. 2015;53(7):636–638.
- O’Connell CW, Schneir AB, Hwang JQ, Cantrell FL. Phenibut, the appearance of another potentially dangerous product in the United States. Am J Med [Internet]. 2014;127(8):e3–4.
- Sankary S, Canino P, Jackson J. Phenibut overdose. Am J Emerg Med [Internet]. 2017;35(3):516.e1-516.e2.
- Marraffa JM, Nacca N, Stork CM, Hodgman M. Phenibut: one poison center’s experience. Clin Toxicol [Internet]. 2014;52(7):764.
- Wong A, Little M, Caldicott D, Easton C, Andres D, Greene SL. Analytically confirmed recreational use of Phenibut (β-phenyl-γ-aminobutyric acid) bought over the internet. Clin Toxicol. 2015;53(7):783–784.
- Lapin I. Phenibut (beta-phenyl-GABA): A tranquilizer and nootropic drug. 2001. p. 471–481.
- EMCDDA. New psychoactive substances in Europe. 2015;(March).
- Pirona A, Atkinson A, Sumnall H. Health responses to new psychoactive substances. 2016;30.
Versie: oktober 2020
Wordt GHB gemaakt van schoonmaakmiddelen en gootsteenontstopper?
Het is inderdaad zo dat deze middelen daarvoor kunnen worden gebruikt. GHB wordt gemaakt van het schoonmaakmiddel GBL (gamma-butyrolacton) en van gootsteenontstopper (natronloog of kaliumloog).
GHB als drug wordt illegaal geproduceerd. De schoonmaakmiddelen en gootsteen ontstopper zijn gemakkelijk (via internet) te verkrijgen. Door het schoonmaakmiddel GBL te vermengen en te verwarmen met gootsteenontstoppers ontstaat GHB.
In pure vorm is GBL nog sterker dan GHB. Onverdund krijg je bij gebruik blaren in de mond en ernstige beschadigingen van maag en slokdarm.
Medische toepassingen
GHB kent haast geen medische toepassingen meer. Het wordt nog wel als middel tegen narcolepsie voorgeschreven. Voor dat doel wordt het door de farmaceutische industrie gemaakt. Narcolepsie is een ziekte waarbij mensen overdag last hebben van slaperigheid en onbedwingbare slaapaanvallen
Versie: december 2019
Wat zijn de belangrijkste vooroordelen over GHB?
Onder gebruikers zijn er op zijn minst drie belangrijke vooroordelen over GHB die niet waar zijn:
- GHB is een lichaamseigen stof en dus onschadelijk
- Bewusteloos raken door GHB is niet ernstig
- GHB is een verkrachtingsdrug
- GHB is gemaakt van velgenreiniger en gootsteenontstopper
GHB is lichaamseigen stof en dus onschadelijk
Volkomen ten onrechte denken gebruikers dat als een stof van nature in het lichaam voorkomt, deze stof niet schadelijk is. Of een stof schadelijk of giftig is heeft vooral te maken met hoeveelheid. De hoeveelheid GHB die mensen zich zelf toedienen, kan ervoor zorgen dat de stof allerlei problemen oplevert zoals ademhalingsproblemen, bewusteloosheid en verslaving. Bovendien is nog onbekend wat voor risico’s regelmatige toediening van GHB op de lange termijn met zich meebrengt.
Regelmatig out gaan kan negatieve gevolgen hebben voor het langetermijngeheugen en de witte stof in de hersenen. De witte stof is een naam voor alle verbindingen tussen de hersencellen.
Bewusteloos raken is niet ernstig
Gebruikers denken erg makkelijk over het bewusteloos raken als gevolg van GHB. Mogelijk ontstaat dat doordat gebruikers, na het weer bijkomen, zich fit en alert voelen. Ze herinneren zich weinig over hoe zij bewusteloos geraakt zijn.
Toch is het bewusteloos raken door GHB buitengewoon ernstig. Er kan een levensbedreigende situatie ontstaan. GHB kan de ademhaling verstoren en kan er zelfs voor zorgen dat de ademhaling stopt. Ook kan een gebruiker tijdens het bewusteloos zijn, gaan overgeven. De gebruiker kan dan in zijn eigen braaksel stikken.
Op de EHBO-posten van feesten is het aantal ernstige incidenten met GHB toegenomen van 34% in 2009 naar 73% in 2015. Dat is een forse stijging. Zulke incidenten zijn vrij heftig om te zien en voor omstanders is het niet leuk om mee te maken op een feest.
In 2014 overleden volgens de doodsoorzaken statistiek van CBS 4 mensen aan GHB (1) in 2013 ging het om 8 gevallen.
GHB is een verkrachtingsdrug
Uit een internationale studie blijkt dat GHB slechts in 0,2 tot 4,4% van de verkrachtingen voorkwam. Maar onderrapportage is mogelijk omdat GHB slechts 8 uur in het bloed en 12 uur in de urine aantoonbaar is (1,2).
GHB is velgenreiniger en gootsteenontstopper
In principe wordt GHB gemaakt van velgenreiniger (GBL) en gootsteenontstopper (natronloog). Maar die losse stoffen zijn als het proces klaar is niet meer terug te vinden.
Door GBL te laten reageren met natronloog ontstaat GHB. Als de GHB goed gemaakt is, zijn alle natronloog en GBL een reactie met elkaar aan gegaan. De stoffen zijn dan los niet meer in de GHB terug te vinden. GBL wordt ook wel als velgenreiniger of stickerverwijderaar gebruikt en natronloog als gootsteenontstopper. Dat klinkt heel naar, maar als de twee gereageerd zijn is er dus alleen maar GHB over. De risico’s zijn dan heel anders dan als de losse stoffen worden genomen. Dit is vergelijkbaar met natriumchloride (keukenzout). Natriumchloride kan veilig gegeten worden. Maar natrium en chloride los niet. Die zijn giftig.
Bronnen
- NDM 2016, Trimbos Instituut
- Nemeth et al, the involvement of GHB in reported sexual assaults. Journal of Psychopharmacology. (2010)
Versie: juli 2020
Wat zijn partydrugs?
Partydrugs is een verzamelnaam voor verschillende drugs die worden gebruikt tijdens het uitgaan. Ze heten daarom ook wel uitgaansdrugs. Voorbeelden van partydrugs zijn: alcohol, MDMA (XTC), cocaïne, speed en GHB.
Tijdens het uitgaan in discotheken, clubs en festivals worden behalve alcohol soms ook andere drugs gebruikt. Sommige drugs geven energie en zorgen ervoor dat je langer kan dansen of dat je het feesten langer vol kan houden. Sommige drugs zorgen voor een opgewekt gevoel. Vooral deze drugs passen goed in het uitgaanssfeertje en worden daarom wel party- of uitgaansdrugs genoemd. Deze middelen worden meestal alleen bij het uitgaan gebruikt en niet door de week. Gebruik blijft in de meeste gevallen dus beperkt. Veel mensen hebben maar een paar van zulke feesten per jaar.
Risico’s partydrugs
Partydrugs of uitgaansdrugs slaan voornamelijk op middelen als MDMA (XTC), cocaïne en amfetamine. Het is dus een verzamelnaam voor verschillende drugs. Elke drug heeft zijn eigen specifieke risico’s, zoals verslaving, geestelijke en lichamelijke problemen en maatschappelijke problemen. Zie voor de risico’s de vraag en antwoord rubriek van een bepaalde drug.
Gebruik van partydrugs
Onlangs is er landelijk onderzoek gedaan naar het gebruik van partydrugs (1). Gekeken is naar het gebruik in clubs en bij grote feesten. De gemiddelde leeftijd van de uitgaanders die meededen aan dit onderzoek is 21,7 jaar. Het gebruik op grote feesten ligt over het algemeen hoger dan in clubs. Gevraagd is of je het afgelopen jaar, de afgelopen maand en of je tijdens de uitgaansnacht gebruikt hebt.
Middel | Ooit gebruikt | Afgelopen jaar gebruikt | Afgelopen maand gebruikt |
Xtc | 55.1% | 46,2% | 21,6% |
Speed | 33.4% | 25,1% | 12,2% |
Cocaïne | 32.5% | 24,5% | 12,4% |
Lachgas | 53.5% | 37,3% | 10,6% |
GHB/GBL | 13.8% | 7,5% | 3,0% |
Amsterdam
Ook in Amsterdam heeft de Universiteit van Amsterdam in opdracht van Jellinek onderzoek gedaan naar het gebruik van drugs in clubs en festivals. De Amsterdamse onderzoeksgroep was iets ouder (25.6 jaar). Het druggebruik lag iets hoger. Cijfers van drugsgebruik in steden zijn over het algemeen hoger dan landelijke cijfers.
Middel | Ooit gebruikt | Afgelopen jaar gebruikt | Afgelopen maand gebruikt |
XTC | 79.5% | 66.4% | 47.7% |
Speed | 42.6% | 30.7% | 18.9% |
Cocaïne | 49.9% | 39.3% | 25.7% |
Lachgas | 70.9% | 52.3% | 21.8% |
GHB/GBL | 22.1% | 12.7% | 7.0% |
Bronnen
- Het Grote Uitgaansonderzoek 2016, Trimbos-instituut (2016)
- Antenne 2017, Bonger Instituut (2018)
Versie: november 2020