Kan xtc je zenuwen beschadigen?

Xtc-gebruik kan bepaalde hersenfuncties zoals geheugen, concentratie en stemming verstoren. De gevonden effecten in verschillende onderzoeken zijn klein met uitzondering van de effecten op het geheugen.

Bij de gevonden effecten kan niet goed vastgesteld worden wat toegeschreven moet worden aan xtc en wat aan andere factoren zoals andere drugs of bepaalde ziekten. De kans op hersenschade neemt waarschijnlijk toe bij een omgevingstemperatuur van boven de 20 gaden (1).

Bij incidenteel of kortdurend gebruik kan tot nu toe niet aangetoond worden of xtc-gebruik leidt tot ernstige hersenschade. Toch worden bij beginnende gebruikers wel enige effecten gevonden. Zij (gemiddeld 1,8 tot 6 pillen geslikt) bleken:

• een mindere doorbloeding te hebben in bepaalde delen van de hersenen
• slechter te scoren op testen die het verbaal geheugen meten (het kunnen onthouden van een reeks woorden). Op overige geheugen taken en aandachtstaken deden zij het niet slechter (1).

Ook uit andere onderzoeken blijkt dat xtc-gebruik kan leiden tot een verminderde doorbloeding van verschillende hersengebieden en een lager aantal serotonine transporters (2).

Wat de klinische betekenis is van een verminderde doorbloeding is nog niet duidelijk. Serotonine transporters (heropname eiwitten) zorgen er normaal gesproken voor dat serotonine weer teruggebracht wordt naar de hersencel (zie de animatie drugs in de hersenen). Serotonine is een stofje in de hersenen die ervoor zorgt dat signalen in bepaalde hersengebieden doorgegeven worden. Als de serotonine niet teruggebracht kan worden naar de hersencel kan zij niet hergebruikt worden wat tot een tekort aan serotonine leidt. Dit kan mogelijk gevolgen hebben voor geheugen en stemming.

Hieronder een drietal onderzoeken die de afgelopen jaren in Nederland uitgevoerd zijn.

In 2007 zijn bij de Universiteit van Amsterdam 188 (potentiële) xtc-gebruikers 2 jaar lang gevolgd. 60 personen zijn in die 2 jaar voor het eerst gaan gebruiken. Omdat al hersenscans gemaakt waren was goed te zien wat de invloed van het gebruik op de hersenen was in vergelijking met iemand die niet gebruikt. Het onderzoek zag geen afname van het aantal serotonine transporters op de zenuwcel. (transporters zorgen dat serotonine teruggepompt en vrijgegeven kan worden). Wel was bij deze beginnende xtc-gebruikers een verminderde hersendoorbloeding te zien.

De metingen werden 19 weken na het laatste gebruik uitgevoerd. Er is dus sprake van een langdurige verandering. Maar het nog onduidelijk is wat de betekenis is van een verminderde doorbloeding.

Behalve verminderde doorbloeding scoorden deelnemers ook slechter op testen die het verbaal geheugen meten (kunnen onthouden van een reeks woorden).

In 2000 is bij het AMC in Amsterdam ook onderzoek gedaan. Hierbij is met speciale technieken gekeken of er schade bij bepaalde zenuwen optrad. Ook hier werden 3 groepen vergeleken. Een groep die nooit geslikt had, een groep die in gedurende hun leven 55 pillen of minder genomen had en een groep die in hun leven meer dan 55 pillen genomen had.

Bij de groep die minder dan 55 pillen had genomen werden geen beschadigingen aangetoond. Bij vrouwen wezen de gegevens wel in de richting van beschadiging maar echt bewijsbaar was het nog niet.

Bij de groep die 55 pillen of meer genomen had werden bij de vrouwen wel beschadigingen in de hersenen aangetoond. Ook functioneerden zij slechter op bepaalde geheugentesten. Bij de mannen konden geen beschadigingen aangetoond worden maar ook zij deden het slechter op geheugentests. Onduidelijk is nog of deze effecten blijvend zijn of dat er herstel optreedt.

Als gevolg van heftig xtc-gebruik kunnen bepaalde geheugenfuncties dus minder worden. Vrouwen lijken gevoeliger dan mannen. Ook is duidelijk dat de kans op beschadigingen groter wordt naarmate er vaker en meer wordt geslikt.

Of schadelijke effecten ook bij gering gebruik optreden, is niet aangetoond, maar helemaal uit te sluiten is het ook niet. Evenmin is duidelijk geworden of de effecten blijvend zijn. Wat dat betreft is meer onderzoek nodig.

Bij onderzoek bij mensen zijn in 1998 door het Centre of Human Drug research in Leiden ook veranderingen aangetoond. Bij dit onderzoek werden drie groepen met elkaar vergeleken. Een groep die nog nooit geslikt heeft, een groep die de afgelopen 2 jaar 12 tot 48 keer geslikt heeft en een groep die de afgelopen 2 jaar meer dan 48 keer geslikt heeft.

De gebruikersgroepen deden het slechter op geheugentests dan niet-gebruikers. De groep die de meeste keren geslikt had deden het daarbij het slechtst. Ook bleek dat het serotonine-systeem van de gebruikersgroepen slechter functioneerde.

Er was wel kritiek op dit onderzoek. Het aantal keren dat je xtc neemt is een onnauwkeurige maat. Beter is om uit te gaan van het aantal pillen dat je in je leven geslikt hebt.

Bronnen

1. NDM, jaarbericht 2009
2. Vervaeke, H. Stimulerende middelen: xtc. In drugs en alcohol, gebruik, misbruik en verslaving.

 

Versie: januari 2010