Gokken

Heeft u te maken met schulden die u niet meer kunt betalen?

Blijf niet alleen rondlopen met schulden. Deze worden alleen maar groter als u niets doet. Schakel hulp in, zodat u over enige tijd met een schone lei kunt beginnen.

In behandeling bij Jellinek?
Als u in behandeling bent bij Jellinek kunt u vragen om hulp bij het oplossen van problemen door schulden. Binnen Jellinek zal onze afdeling de Cliënten Service Desk u daarbij advies geven. Vraag ernaar bij uw Jellinek behandelaar.

Bent u niet in behandeling bij Jellinek, maar wilt u weten welke hulp en behandeling Jellinek u te bieden heeft?
Stel uw vraag aan de Jellinek Advieslijn: 088 – 505 1220, elke werkdag bereikbaar van 8:30 tot 17:00.
Je laat je naam en vraag achter. Tussen 13:00 en 17:00 word je teruggebeld.

Hulp bij uw gemeente
In alle gevallen geldt dat u hulp kunt vragen bij de gemeente waarin u woont bij het oplossen van uw financiële problemen of schulden.

Wat u zelf kunt doen bij schulden en welke mogelijkheden er zijn via uw gemeente om een regeling te treffen met schuldeisers kunt u lezen op de website Het Juridisch Loket bij het onderwerp Schulden & Incasso. Het Juridisch Loket kunt u ook om advies vragen, als u daar behoefte aan heeft. Dit advies is gratis.

Versie: december 2021

Ja, er zijn veel gevallen bekend van mensen die verslaafd raakten aan het doen van beleggingen. Zij hebben grote vermogens verloren op deze manier. Beleggen heeft dus veel overeenkomsten met gokken. Als je hier problemen mee ervaart dan raden we aan om onze zelfhulp te proberen. 

Veel mensen zijn bekend met gokken in het casino maar het is ook mogelijk om te speculeren of gokken op de beurs. Bij beleggen kun je een aandeel, grondstof of indexfonds kopen of verkopen. Wanneer je iets koopt verdien je geld zodra de koers stijgt en wanneer je iets verkoopt verdien je geld als de koers daalt.

Online zelfhulp
De Jellinek online zelfhulp voor Gokken is gratis en anoniem. Je bepaalt voor jezelf aan het begin van het programma een doel (bijvoorbeeld stoppen of minderen). Het programma ondersteunt je vervolgens bij het houden aan je voornemens. Je maakt gedurende het programma verschillende inzichtgevende opdrachten, die je bijvoorbeeld meer zicht geven in je motieven om te gokken, de voordelen en de nadelen. Je gaat aan de slag met tips en alternatieven en kunt via het forum in contact komen met lotgenoten. Wekelijks ontvang je een overzicht van je resultaten. Je kunt op elk moment van de dag je opdrachten maken, wanneer het je uitkomt. Er zijn verder geen face-to-face afspraken. Het enige wat je nodig hebt is een internet connectie.

Om te beoordelen of de zelfhulp voor jou geschikt is kun je ook onze zelftest doen. Je kunt het gratis programma starten, en altijd weer stoppen als je dat wilt. Mocht het programma volgens jou toch niet geschikt zijn voor beleggen, dan horen wij dit ook graag van je terug zodat wij dit mee kunnen nemen in volgende verbeteringsrondes.

Gratis adviesgesprek
Als je liever eerst een gratis adviesgesprek wil, dan is dit ook mogelijk.
Dit kan via de Jellinek Advieslijn: 088 – 505 1220, elke werkdag bereikbaar van 8:30 tot 17:00.
Je laat je naam en vraag achter. Tussen 13:00 en 17:00 word je teruggebeld.

Versie: oktober 2018

In 2016 heeft onderzoeksbureau Intraval onderzoek gedaan naar de omvang van het gokken (1). Het onderzoeksbureau heeft ook een schatting gemaakt van het aantal kansspelverslaafden.
De meeste spelers zijn recreatieve spelers. Dat wil zeggen dat zij voor hun plezier spelen en hier geen problemen van ondervinden. Naar schatting zijn er 8.435.000 recreatieve spelers. Verder zijn er naar schatting 95.700 risicospelers en 79.000 probleemspelers die zeer waarschijnlijk gok- of kansspelverslaafd zijn.

Aantallen mensen in behandeling

Stichting Informatievoorziening Zorg (IVZ) houdt al meer dan 25 jaar de gegevens bij over hulpvraag en hulpverlening in de verslavingszorg. Samen met het Landelijk Alcohol en Drugs Informatiesysteem (LADIS) brengen zij jaarlijks de kerncijfers in de verslavingszorg uit.

De laatste cijfers komen uit 2015. Toen waren 2.186 mensen in behandeling voor gokken (2). In 2006 waren dat volgens hun cijfers 2.619 mensen. De laatste 5 jaar is het aantal constant. Daarvoor lag het aanmerkelijk hoger. In 1994 lag het aantal mensen dat behandeling zocht op het hoogtepunt. Toen waren er 7000 mensen in behandeling. Door allerlei preventiemaatregelen is het aantal mensen dat in behandeling komt sinds die tijd sterk gedaald.

Bronnen

1. Modernisering kansspelbeleid – Nulmeting 2016, Intraval (2016)
2. Kerncijfers 2015, IVZ (2016)

Versie: februari 2018

Gokkasten op internet

Goksites bieden ook gokkasten op internet aan. Deze sites opereren vanuit het buitenland en kunnen illegaal zijn. De eisen die aan gokasten gesteld worden, hoeven voor deze online gokkasten dus niet te gelden. Het uurverlies kan bijvoorbeeld veel hoger zijn. En het uitkeringspercentage lager. Of de speeltijd 9 tijd tussen inzet en uitkomst is korter. Het Nederlands Meetinstituut (NMi) controleert of gokkasten aan de wettelijke eisen voldoen.

Mensen die online en legaal willen gokken, kunnen dit per 1 oktober 2021, doen. Via de kansspelwijzer van de Kansspelautoriteit kunnen deelnemers zien welke gokbedrijven een vergunning hebben. Hierdoor wordt er een veilige omgeving gecreëerd. Aan gokken zitten echter altijd risico’s verbonden. Als speler blijf je hier zelf verantwoordelijk voor.

Versie: december 2021

Niet alle gokspellen zijn riskant of verslavend. Bij deze omstandigheden loop je extra risico om verslaafd te raken:

• Je speelt online spellen;
• Het krijgen van een onmiddellijk resultaat;
• De mogelijkheid om veel geld te kunnen inzetten;
• Veel en vaak kunnen spelen;
• Het anoniem en alleen (zonder sociale controle) kunnen spelen;
• In een aangename sfeer kunnen spelen;
• Het idee dat je controle hebt over het spel.

Online spellen

Online spellen zijn extra verslavend omdat je ze sneller speelt dan in het echt. De computer schudt de kaarten, in plaats van een croupier. Ook kunnen er meerdere spellen tegelijk gespeeld worden, en heb je 24 uur per dag toegang tot online casino’s.

Onmiddellijk resultaat

Bij een gokkast druk je op een knop, de rollen gaan draaien en 3 tot 3,5 halve seconden later weet je of je gewonnen of verloren hebt en kan je weer spelen. Dit snelle resultaat zorgt ervoor dat het spelletje continu spannend blijft. En juist in die spanning zit het verslavende aspect. Komt het resultaat pas na 8 seconden dan wordt het speeltje veel minder interessant. Zulke spellen worden ook wel short-odds-kansspelen genoemd. In Duitsland bijvoorbeeld duurt een spelletje op een gokkast veel langer. Dat levert veel minder risico op. Bij loterijen zit een dermate lange speeltijd tussen twee spellen dat daaraan nog nooit iemand verslaafd is geraakt.

De mogelijkheid veel geld te kunnen inzetten

Extra spanning kan ook veroorzaakt worden door de mogelijkheid veel geld in te zetten. Dit is bijvoorbeeld bij roulette het geval. De combinatie van grote bedragen en een korte speeltijd maakt roulette ook tot een verslavend gokspel. Bij Holland Casino kun je bij roulette maximaal €10.000 inzetten.

Veel en vaak kunnen spelen

Het snelle resultaat zorgt ervoor dat het spelletje heel vaak achter elkaar gespeeld kan worden. Als een speler bij een gokkast na 3 seconden resultaat heeft kan hij in een uur 1200 keer spelen. Met iedere keer het gevoel: win of verlies ik. Al deze hits zorgen voor een roes en maken het spel extra riskant.

De mogelijkheid om anoniem en zonder sociale controle te kunnen spelen

In gokhallen en casino’s kunnen bezoekers langdurig spelen zonder dat iemand op ze let. Mensen kunnen uren achter een kast zitten en voortdurend spelen. Ook hierdoor wordt het gokken extra riskant. Als iemand alleen thuis speelt dan kan hij ook uren doorgaan. Krasloten en ook bingo hebben ook een korte speeltijd maar zijn niet verslavend. Dat komt omdat krasloten in tabakszaken verkocht worden. Daar is geen mogelijkheid om anoniem en langdurig lang te spelen. Datzelfde geldt voor bingo. Bingo vindt in gezelschap plaats op bepaalde tijden. Dat beperkt de verslavingskans van bingo.

Kunnen gokken in een aangename sfeer

Het spelen in gokhallen en casino’s wordt zo aantrekkelijk mogelijk gemaakt. In casino’s creëert men een sfeer van luxe en overdaad. Gokkasten worden door hun kleuren, lichtjes en geluidjes feestelijke apparaten. Hierdoor neemt de kans op regelmatig spelen toe. Online casino’s verleiden je om te gaan gokken door bijvoorbeeld een bonus of speciale actie aan te bieden.

Het geven van een suggestie van controle

Sommige gokkasten geven de suggestie dat controle over het spel mogelijk is. Er worden verschillende mogelijkheden gegeven waarop een speler geld kan inzetten. De speler denkt dan slim te kunnen spelen en denkt het apparaat te kunnen verslaan. Dit, terwijl het spel altijd op toeval gebaseerd is. Ook hierdoor kan een speler te lang en te vaak gaan spelen waardoor de risico’s toenemen.

Bronnen

• Kerssemakers, R. Gokken in Alcohol en Drugs. Gebruik, misbruik en Verslaving.

Versie: december 2021

Gemiddeld uurverlies is het bedrag dat een speler gemiddeld per uur verlies. Bij fruit- of gokkasten in cafés en gokhallen is in de wet vastgelegd hoe hoog het gemiddeld maximaal mag zijn. Dat is €40 euro per uur.

Dat gemiddelde van 40 euro per uur komt na 100 uur spelen tot stand. Er kunnen dus uren zijn dat je minder of meer verliest maar na honderd uur moet het volgens de wet op precies 40 euro per uur uitkomen. De gokkasten worden hiervoor van te voren op gecontroleerd. Bij gokkasten in casino’s is het gemiddeld uurverlies niet vastgelegd. Daar ligt het dus veel hoger.

Kosten bij 2 uur per week spelen

Als een speler 2 uur per week op een gokkast in een café of gokhal speelt, kan hij dus met 100% zekerheid berekenen dat hij 52 maal 2 maal €40 is €4160 verspeeld heeft.

Versie: augustus 2016

Bij gokspelen wordt in de vorm van prijzen een gedeelte van het ingelegde geld weer terugbetaald. Dat wordt uitkeringspercentage genoemd. Bedraagt het uitkeringspercentage bijvoorbeeld 50%, dan betekent dat je van elke ingelegde euro, € 0,50 aan prijzen uitgekeerd krijgt.

Kansspelbelasting

Over uitgekeerde prijzen boven de 449 euro moet 29% kansspelbelasting betaald worden. Dit maakt het feitelijke uitkeringspercentage nog lager.

Entreegeld

Verder moet je voor sommige vormen van gokken entreegeld betalen om te kunnen gokken. Dit is bij Holland Casino het geval maar ook bij het gokken op internet. In feite zijn dit kosten om te kunnen inleggen. Hierdoor gaat de inleg omhoog en het uitkeringspercentage verder omlaag.

Verschillende uitkeringspercentages

Hieronder geven de uitkeringspercentages voor de verschillende vormen van gokken. De cijfers van gokkasten komen uit 2009 (1), de cijfers van de loterijen zijn meer recent en komen uit 2015 (2). Voor gokspelen op internet zijn de uitkeringspercentages niet precies bekend.

• Gokkasten in cafe’s/gokhallen: 60% in de praktijk 83%
• Gokkasten in Casino’s: 93%
• Roulette: 97%
• Wedden op paarden: 74%, in feite 73%
• Bingo: onbekend
• Gokken op internet: precieze uitkeringspercentages zijn onbekend. Vaak moet een ‘entry fee’ betaald worden. Dit bedrag ben je kwijt.

Loterijen:

• Staatsloterij: 69%
• Nationale Postcode Loterij: 45%
• BankGiroLoterij: 49%
• VriendenLoterij: 75%
• Lotto 6/45: 47%

Door rekening te houden met de kansspelbelasting wordt het uitkeringspercentage dus in feite lager.

Kiezen voor een loterij

Het uitkeringspercentage is niet de enige reden om te kiezen voor een bepaalde loterij. Loterijen ondersteunen ook goede doelen of dragen bij aan de schatkist. In het algemeen geldt: hoe meer er wordt uitgekeerd hoe minder er over overblijft voor het goede doel.

Bron

1. Jaarverslag van college van de kansspelen 2009
2. Factsheet: winkansen, prijzen en uitkeringspercentages van loterijen, Kansspelautoriteit 2015

Versie: april 2017

In principe kan dat. Bij loterijen is het vaak lastig omdat niet precies bekend is hoeveel loten er verkocht zijn en op hoeveel loten er een grotere prijs valt dan de inleg. Prijzen die kleiner zijn als de inleg tellen voor de kans op winst eigenlijk niet mee.

Bij de staatsloterij valt de hoofdprijs op 1 van de ongeveer 3.000.000 verkochte loten. De kans om door de bliksem getroffen te worden is groter.

Om de kansen bij de verschillende gokspelen te berekenen moet je iets weten van kansberekening en over begrippen als

• enkele kansen;
• combinaties van kansen;
• afhankelijke kansen;
• onafhankelijke kansen.

Enkele kansen

Een dobbelsteen heeft 6 kanten. De kans dat na gooien een van die getallen bovenop ligt is 1/6. Roulette heeft 36 nummers en de 0. De kans dat het balletje op een van deze nummers terecht komt is 1/37. 18 nummers zijn bij roulette rood en 18 zwart. De 0 is groen. De kans dat je rood of zwart treft is 18/37. Iets minder dan 50%.

Combinaties van kansen

Bij een combinatie van kansen wordt het rekenen al iets ingewikkelder. Wat is bijvoorbeeld de kans op twee keer 1 bij het gooien van een dobbelsteen of twee keer rood bij roulette of de kans op 4 bessen bij een gokkast. De kans dat 1 wordt gegooid is 1/6. Bij een tweede keer gooien zal in 1/6 deel daarvan weer een 1 verschijnen. De combinatie op 2 keer 1 is dus 1/6 keer 1/6 is 1/36.

Bij een roulette is de kans op rood 18/37. De kans op twee keer rood = 18/37 * 18/37=0,236.

Bij een gokkast met 4 rollen met elk 20 symbolen waarvan een bes is, is de kans op 4 bessen 1/20*1/20 *1/20*1/20= 0,00000626 of wel 1 op de 160.000.

Afhankelijke/onafhankelijke kansen

Bij de berekening op een bepaalde combinatie van kansen is het belangrijk om te weten of kansen afhankelijk of onafhankelijk zijn.

Als op 50 lotjes een prijs valt en we trekken een lot en we verliezen dan valt er bij een tweede keer trekken op 1 van de 49 lotjes een prijs. De uitkomst van het eerste spel beïnvloedt de uitkomst van het tweede spel. De kansen zijn afhankelijk.
Als ik na trekking het lotje terug zou leggen, zou de kans weer 1 op 50 zijn en de kans onafhankelijk. Bij kaartspelen zijn de kansen vaak afhankelijk. In de loop van het spel verdwijnen kaarten waardoor de kans op het treffen van een bepaalde kaart steeds groter wordt.

De kans op 5 keer rood

Voor mensen is op het op een af andere manier moeilijk te geloven dat kansen volstrekt onafhankelijk zijn.

We weten dat gokspelletjes geen geheugen hebben en kansen dus onafhankelijk zijn maar het valt niet mee om op die manier te denken. De grootste wetenschapper zal als het bij roulette 4 keer rood is geweest denken “nou moet het toch een keer zwart worden”. En toch, de kans is bij ieder spelletje 18/37. De kansen zijn onafhankelijk. Casino’s, spelen daar nog op in ook door op de tafels te laten zien hoe vaak het achter elkaar rood is geweest.

Versie: april 2017

Hieronder enkele belangrijke data in de historie van gokken.

• 40.000 voor Christus: Eerste bewijzen dat mensen gokten met botjes van schapen.
• 5000 voor Christus: In wat nu Irak is, werd spel met dobbelstenen gespeeld.
• Romeinen: In het Romeinse rijk vonden al loterijen plaats.
• 15e eeuw na Christus: Tombolaloterijen in Noord Europa.
• 1726: Oprichting staatsloterij in Nederland
• 1763: Eerste casino in Spa.
• Rond 1860: Poging om in Nederland casino op te richten mislukt. Vergunning werd geweigerd. Volgens de protestanten waren casino’s het huis van de duivel en de croupiers hun kinderen.
• 1863: Casino in Monaco.
• 1902: Poging van de regering om de staatsloterij af te schaffen. Wetsvoorstel werd door de volgende regering weer ingetrokken.
• 1925: Nieuwe poging staatsloterij te verbieden.
• Rond 1945: Beperking verkooppunten staatsloten. Sigarenwinkels en kappers mochten geen loten meer verkopen.
• Jaren 50: Steeds meer Nederlanders spelen mee in buitenlandse loterijen.
• 1964: Aanname Wet op de Kansspelen. Het werd mogelijk om aan de voetbaltoto mee te doen. Eerder was het de staatsloterij al toegestaan om vaker trekkingen te organiseren. Gokkasten en roulette bleven verboden.
• 1969: Gokkasten werden toegestaan maar zij mochten alleen in punten of vrije spelen uitkeren. Uitkeren in geld bleef verboden. In de praktijk werden punten toch omgezet in geld. Het aantal gokkasten neemt enorm toe.
• 1974: Wijziging wet op de kanspelen. Behalve voetbaltoto mocht er ook lotto gepeeld worden. De wet maakt het mogelijk om in Nederland casino’s op te richten.
• 1976: Opening eerste Casino. Nu zijn er 14.
• 1986: Gokkasten mochten ook in geld gaan uitkeren.
• 1990: Problemen rond gokken worden zichtbaar. Gemeenten gaan beleid voeren. Zij beperken het aantal gokkasten in snackbars en cafés.
• 1994: Er melden zich 7000 gokverslaafden aan bij de verslavingszorg. Geschat wordt dat er 70.000 gokverslaafden zijn in Nederland.
• 2000: Aanscherping Wet op de Kansspelen. Het beperken van gokkasten in snackbars en cafés wordt landelijk beleid. Er worden eisen aan gokkasten gesteld zodat ze minder verslavend zijn.
• 2005: Het aantal gokverslaafden wordt geschat op 40.000.
• 2008: Er melden zich 2675 mensen aan bij de verslavingszorg.
• 2013: Voornemen van de regering om online gokken te legaliseren.
• 2014: Tweede Kamer stemt in met plan om kansspelbeleid te hervormen.
• 2015: Het wordt mogelijk om een vergunning te krijgen voor het aanbieden van online kansspelen.

Versie: april 2017

Geluk bestaat, maar… de gouden regel bij het krijgen van geluk is, dat je het alleen maar krijgt als je zo nu en dan speelt. Bij zo nu en dan spelen geef je het geluk een kans om op te treden. Bij vaak spelen, wint kansberekening het van geluk. Als je geluk wil hebben bij gokken moet je het niet meer dan een paar keer per jaar doen.

Uitleg

We leggen dit uit voor een gokkast en een dobbelsteen

Gokkast

In een gokkast zitten een aantal rollen met symbolen. Op een rol zitten 10 of meer symbolen met bijvoorbeeld een klokje, een ster of een kers. Elk symbool heeft evenveel kans om voor te komen. Als die rol een paar duizend keer draait zul je ook zien dat elk symbool even vaak voorkomt. De kasten worden hier ook op gecontroleerd. Komt elk symbool niet even vaak voor dan wordt de kast afgekeurd en mag die niet opgesteld worden.

Stel nu dat je 10 keer achter elkaar speelt en 3 keer een klokje krijgt. Bij 10 symbolen op een rol is de kans op een keer een klokje 10%. Je hebt echter 3 klokjes gehad. Je hebt dus geluk gehad. Zeker als dat klokje uitbetaalt. Maar dat geluk met die 3 klokjes bestaat alleen omdat je heel beperkt gespeeld hebt. Als je heel vaak gaat spelen zul je zien dat van alle keren dat je speelt dat klokje in precies 10% van de spelen verschijnt.

Dobbelsteen

Je kunt dit heel makkelijk zelf uitproberen met een dobbelsteen. Gooi 20 keer met een dobbelsteen en schrijf alle uitkomsten op. Je zult zien dat sommige cijfers op de dobbelsteen vaker voorkomen dan andere. Gooi nu eens 200 keer achter elkaar en schrijf alle uitkomsten op. Je zult zien dat alle cijfers op de dobbelsteen vrijwel even vaak voorkomen.
Pak uit die 200 nu eens een serie van 20 worpen. Dan kun je zien dat in die ene gepakte serie sommige cijfers vaker voorkomen. Was dat nu jouw serie geweest en had je op die getallen ingezet dan had je geluk gehad.

Met andere woorden alleen bij beperkt spelen heb je kans dat bepaalde cijfers iets vaker voorkomen. Bij vaak spelen komen alle cijfers even vaak voor en geef je het geluk 0,00% kans. Iemand die vaak speelt is dus altijd de klos.

Versie: oktober 2020

In 2016 is er in Nederland ruim 2,47 miljard euro ingezet op offline gokken.
Offline gokken wordt verdeeld in vier sectoren; loterijen, sportweddenschappen, casinospelen en gokkasten.

Dit geld wordt door de gokaanbieders besteed aan:

• prijzen voor de spelers
• onkosten voor de organisatoren
• kansspelbelasting
• goede doelen van de staat

Hieronder het bedrag wat de Nederlander inlegt.

Loterijen

Er zijn vier loterijorganisaties: de Staatsloterij, de Goededoelenloterijen (de Nationale Postcode Loterij, de BankGiro Loterij, de VriendenLoterij en de Samenwerkende non-profit Loterijen), de Lotto en de Instantloterij (krasloten). Incidentele loterijen zijn loterijen waarbij de opbrengst besteed wordt aan doelen van een algemeen belang, zoals de bouw van een nieuw clubgebouw of de dakrenovatie van een kerk.

Sportweddenschappen

De sportweddenschappen kunnen in twee categorieën verdeeld worden. De sportprijsvragen (Toto) en de totalisator (paardenweddenschappen) (Runnerz). Dit laatste gebeurt met name in Noord-West Nederland: Noord-Holland, Zuid-Holland, Friesland en Groningen. Sportweddenschappen zijn de laatste jaren toegenomen in populariteit.

Er bestaan ook illegale sportweddenschappen. Dit gebeurt op gokzuilen en de illegale toto. Gokzuilen worden aangetroffen in de horeca, en illegaal aangeboden aan derden. De speler betaalt cash aan de tussenpersoon, en krijgt ook cash uitgekeerd.

Casinospelen

De omzet van gokkasten in cafés en gokhallen is berekend door uit te gaan van het bruto spelresultaat (de totale ingekochte munten min de teruggebrachte munten).

Bron: Marktscan landgebonden kansspelen 2016, Kansspelautoriteit (2017)

Versie: februari 2018

Het probleem met illegale kansspelen en illegale goksites waaronder pokersites is dat zij zich niet aan huidige Nederlandse Wet op de Kansspelen houden. Deze wet is ook bedoeld om de risico’s van het spel te beperken. Het is aannemelijk dat de organisatoren van illegale gokspelen en goksites meer winst zullen pakken dan in Nederlandse wet op de Kansspelen in toegestaan. Verder moet bij illegale goksites vaak entreegelden betaald worden. Dit geld is de speler in ieder geval kwijt. Overigens moet je bij Holland Casino ook entreegeld betalen.

Waarschijnlijk kun je wel meer geld verdienen met illegale gokspelen dan met legale gokspelen. Illegale gokspelen zijn niet goed in beeld gebracht, juist omdat ze illegaal zijn. De omvang van illegale gokspelen is gebaseerd op schattingen.

Legalisering online goksites

Op dit moment is een wet in voorbereiding om online gokken te legaliseren. In de nabije toekomst kunnen er vergunningen aan bedrijven die online kansspelen aanbieden afgegeven worden. Het wetsvoorstel kansspelen op afstand (KOA) komt er wat online kansspelen zal reguleren. Hier zijn bepaalde regels aan gebonden zodat deelnemers zo veilig mogelijk kunnen deelnemen aan online kansspelen. In 2014 bedroeg de omvang van de online markt in Nederland 275 miljoen euro. Hoeveel er precies is uitgekeerd kunnen we niet zeker weten.

Illegale spelen

Hieronder gaan we in op enkele spelen die illegaal worden aangeboden.

• Illegale Lotto
• Gokken op internet
• Pokertoernooien
• Bingo

Illegale Lotto

Bij sommige tabakswinkels zijn behalve loten voor de legale lotto ook formulieren te koop voor illegale en/of buitenlandse lotto’s. In 2008 is hier voor het laatst onderzoek naar gedaan, Toen hebben 100.000 mensen illegaal lotto gespeeld (1). Hierbij werd 13,3 miljoen ingezet. Volgens de spelers is zo’n 1,5 miljoen euro aan prijzen uitbetaald. Nu zijn dit mededelingen van spelers maar als het klopt is het uitkeringspercentage in de legale lotto veel hoger dan de illegale lotto. Bij de illegale lotto ligt het uitkeringspercentage volgens de spelers op 11%, bij de legale op 49%. Het is dus verstandiger aan de legale lotto mee te doen. Ook al omdat je met de eventuele winst geen privé persoon ondersteunt maar de sport.

Gokken op internet

Illegale gokspelen opereren vanuit het buitenland. In de Nederlandse wet op de Kansspelen zijn een groot aantal regels opgenomen om de speler te beschermen. Buitenlandse aanbieders houden zich niet aan deze regels. Verder moet er om te kunnen spelen op een site vaak entreegelden betaald worden. Holland Casino vraag overigens ook €5 entree.

Volgens onderzoek hebben in 2008 hebben 565.000 mensen op illegale sites gespeeld (1). Hierbij werd 115 miljoen ingezet en 65 miljoen aan entreegeld betaald samen 180 miljoen. Maximaal is hiervan 115 miljoen weer uitgekeerd maar waarschijnlijk minder (1). Het meest gespeelde spel op internet is poker daarna gokken op gokkasten of fruitkasten.

Poker

Er zijn vele sites waarop je poker kunt spelen. Deze sites zijn verboden. Poker mag alleen aangeboden worden door Holland Casino. Deze hebben echter geen vergunning om poker online aan te bieden.

Online Poker is riskanter dan offline poker (2). Het verslavingsrisico van online poker is groter omdat online poker anoniemer is en omdat er minder sociale controle is. Er is op internet geen rem op excessief spelen. Zo kun je aan meerdere toernooien tegelijk meedoen. Illegale poker sites zullen ook proberen de speler te verleiden om op online gokkasten en fruitkasten te gaan spelen.

Overigens is het aantal pokerverslaafden klein. Voor zover het aanwezig is gaat het vooral om mensen die online pokeren (1).

Gokkasten/Fruitkasten

Sites die het spelen op gokkasten aanbieden zijn verboden. In de Nederlandse wet op de Kansspelen is over gokkasten opgenomen dat het uitkeringspercentage tenminste 60% moet bedragen. Ook is bepaald dat het gemiddeld uurverlies niet groter mag zijn dan 40 Euro en een spelletje niet korter mag duren dan tenminste 3,5 seconden. Deze bepalingen zijn er om het spel minder riskant maken voor de speler.

Bij illegale goksites is het onduidelijk wat het gemiddeld uurverlies of uitkeringspercentage is. Het uurverlies kan best veel hoger liggen.

Pokertoernooien (niet via internet)

Het organiseren van poker wedstrijden is voorbehouden aan Holland Casino. Naar deze wedstrijden komen mensen toe. Holland Casino mag poker niet op internet aanbieden. Behalve door Holland Casino worden door er ook anderen Pokertoernooien georganiseerd. Als dit bedrijfsmatig gebeurt zijn ze illegaal. Thuis of privé kan uiteraard wel poker worden gespeeld.

In 2008 hebben 205.000 mensen aan illegale pokertoernooien meegedaan(1). Hierbij werd 21 miljoen ingezet. Hiervan is maximaal 16,5 miljoen weer uitgekeerd maar waarschijnlijk minder (1). In vergelijking met Holland Casino is het aannemelijk dat bij illegale pokertoernooien het toezicht op een eerlijk spelverloop minder strikt is. Hiervoor zijn echter nog geen bewijzen.

Bingo

Er worden in Nederland grootschalige commerciële bingo’s georganiseerd. Deze zijn illegaal. Een bingo mag alleen georganiseerd worden door een vereniging. De opbrengst moet worden gebruikt voor algemeen belang en de prijzen mogen per ronde niet groter zijn dan 450 euro en per bijeenkomst niet meer dan 550 Euro.

In 2008 hebben 107.000 mensen aan illegale pokertoernooien meegedaan(1). Hierbij werd 25 miljoen ingezet. Hiervan is maximaal 20 miljoen weer uitgekeerd. Bij commerciële bingo’s wordt geld verdiend door privé personen. Bij legale bingo’s steun je een vereniging of het algemeen belang.

Bronnen

1. Homburg. G. Aard en omvang van illegale kansspelen in Nederland. Regioplan. Amsterdam 2009
2. Meerkerk, G.J. e.a. De kaarten op tafel. IVO Rotterdam.

Versie: november 2017

Als je probleemspelers vergelijkt met mensen die zo nu en dan gokken dan zijn probleemspelers vaker:

• Jong
• Man
• Op jonge leeftijd begonnen met gokken
• Alleenstaand
• Werkloos of WAO’er
• Mensen die meerdere gokspelletjes spelen
• Mensen die vaker psychische, lichamelijke of verslavingsproblemen hebben
• Mensen die spelen om negatieve redenen, bijvoorbeeld om schulden af te lossen
• Eenzaam
• Mensen die slecht tegen spanningen of verveling kunnen
• Impulsief
• Mensen met een overdreven geloof hebben in geluk
• Drinkers en rokers
• Mensen die denken dat ze gezonder zijn dan ze eigenlijk zijn.

Onderzoek

Door het Centrum Voor Verslavingsonderzoek(CV0) is in 2004 een bevolkingsonderzoek uitgevoerd naar de omvang van gokverslaving (3). Hierbij is gebruik gemaakt van een vragenlijst (de SOGS) die riskant gebruik meet (1). Als een deelnemer op deze lijst meer dan 5 punten scoort, zijn er sterke aanwijzingen dat hij kansspelverslaafd is. Aan de hand van deze vragenlijst werden de volgende verschillen gevonden tussen probleemgokkers en mensen die zo nu en dan speelden. Deze kenmerken werden bevestigd in andere onderzoeken (1, 2).

Geslacht

Uit het bevolkingsonderzoek bleek dat aanzienlijk meer mannen dan vrouwen een score van 5 of meer hebben. 0,1% van de vrouwen heeft een SOGS van 5 of meer tegenover 0,5% van de mannen. Deze cijfers zien we ook terug in de hulpverlening. In 2010 meldden zich 2673 mensen aan bij de hulpverlening. Hiervan was 87% man en 13% vrouw.

Alleenstaand

Ook alleenstaanden en gescheiden personen scoren hoger dan gehuwden. 2,1 % van de gescheiden personen en 1,3 van de alleenstaanden had een SOGS van 5 of meer. Bij de gehuwden lag dit op 0,9 %.

Werk

Het al of niet hebben van werk lijkt op het eerste gezicht niet veel invloed te hebben. 0,6 % van de mensen met een fulltime baan en 0,5 % van de WAO’ers heeft een SOGS van 5 of meer. Verschil treedt pas op, als je aan deze groepen vraagt of ze ooit van hun leven een gokprobleem gehad hebben. Dan blijkt dat 5,7% van de werklozen ooit een gokprobleem gehad heeft. Bij de WAO’ers ligt dit op 4,9% en bij de werkenden op 1,4%.

Meedoen aan een of meerdere kansspelen

Een belangrijke factor om te voorspellen of iemand problemen heeft gokken, is het aantal kansspelen waaraan hij/zij meedoet. Speel je slechts een kansspel, dan heb je vrijwel nooit gokproblemen. Bij de groep die aan twee of drie kansspelen meedoet, heeft 1,2% problemen terwijl bij respondenten die aan 3 of 4 kansspelen meedoen, 6,1% problemen met gokken heeft.

Psychische problemen

Probleem spelers hebben vaker psychische problemen zoals depressie en angst en paniekaanvallen. Bij 1/5 van de probleemspelers is ooit een psychiatrische stoornis vastgesteld.

Negatieve redenen

Probleemspelers spelen vaker om negatieve redenen spelen dan mensen die zo nu en dan gokken. Ze spelen uit verveling of om geen last te hebben van problemen.

Bijgeloof

In ander onderzoek werd nog gevonden dat nogal wat gokkers bijgelovig zijn. Ze geloven in geluksgetallen of dat het vandaag hun dag is.

Bronnen

1. Kansspelverslaving, risico’s en preventie. Literatuuronderzoek naar de risico’s van kansspelen en de aard en effectiviteit van preventieve maatregelen, CVO – Research & Consultancy (2015) (In opdracht van de Kansspelautoriteit)
2. Gokken in kaart, Intraval (2011)
3. Verslingerd aan meer dan een spel, Een onderzoek naar de aard en omvang van kansspelproblematiek in Nederland, CVO – Research & Consultancy (2005) (In opdracht van het WODC / Ministerie van Justitie)

Versie: juni 2017

Uit een onderzoek onder een representatieve steekproef van de Nederlandse bevolking bestaande uit 6.077 personen bleek dat onder de risicovolle spelers een hoger percentage schulden had, dan de recreatieve spelers. Namelijk:

• Risicovolle spelers: 25%
• Recreatieve spelers: 7%

Het grootste deel van de risicovolle spelers geeft aan dat de schulden door het gokken komt. Terwijl dit bij de recreatieve spelers het geval is bij ongeveer 1/3.

Bron: Gokken in kaart, Intraval (2011)

Versie: augustus 2016

Er is onderzoek gedaan onder ruim 500 ervaren gokkers. Het bleek dat 43% van de risicovolle spelers onder hen vaak somber is geweest, in tegenstelling tot 24% van de recreatieve spelers. Ook hadden risicovolle spelers vaker last van concentratieproblemen (34%, recreatieve spelers: 20%), depressieve gevoelens (28%, recreatieve spelers: 9%), angst (18%, recreatieve spelers: 5%), wanhoop (15%, recreatieve spelers: 5%), agressie (12%, recreatieve spelers: 3%) en manische gevoelens (11%, recreatieve spelers 6%).

Qua alcoholgebruik was er geen significant verschil tussen recreatieve spelers en risicovolle spelers. Wel roken zowel de risicovolle (46%) als de recreatieve gokkers (35%) meer dan het landelijk gemiddelde (27%).
Met cannabis scoren de gokkers ook hoger dan het landelijk gemiddelde; van de risicovolle gokkers heeft 16% de afgelopen maand cannabis gebruikt, en van de recreatieve gokkers 6%. De Nederlandse bevolking heeft 4,2% de afgelopen maand geblowd.

Bron: Gokken in kaart, Intraval (2011)

Versie: augustus 2016

Als je een automatenhal binnenloopt, is 1 op de 4 bezoekers gokverslaafd. Bij Holland Casino zijn naar schatting 2% van de bezoekers gokverslaafd.

Onderzoek

Door het Centrum Voor Verslavingsonderzoek (CVO) is in 2011 onderzoek uitgevoerd naar de omvang van gokverslaving. Hierbij is gebruik gemaakt van een lijst (de SOGS) die riskant of problematisch gokgedrag meet. Bij een score hoger dan 5 zijn er sterke aanwijzingen dat iemand gokverslaafd is (1) .

Kansspelautomaten in amusementscentra zijn het meest risicovol. 2,5% van de deelnemers aan bovenstaand onderzoek speelt problematisch en heeft het meeste geld besteed aan kansspelautomaten.

Kansspelen via internet zijn daarna het meest risicovol, waarbij 0,9% van de deelnemers van het onderzoek het meeste geld aan geven.

Daarna volgen Sportpoules (0,4%), Bingo (0,3%), Loterijen (0,1%) en Casinospelen in het casino (0,1%).

Bron

Gokken in kaart, Intraval (2011)

Versie: november 2017

De belangrijkste bepalingen voor gokkasten liggen vast in:

• de Wet op de Kanspelen (WOK), lees hier over de veranderingen sinds 1 oktober 2021
• het Speelautomatenbesluit 2000
• de Beschikking Casinospelen 1996

De belangrijkste regels gaan over:

1. Leeftijdsgrens
2. Plekken waar gegokt mag worden
3. Technische eisen die aan een gokkast gesteld worden
4. Vergunningen

Leeftijdsgrens

Om te kunnen spelen op gokkasten moet een speler 18 jaar zijn. Dit geldt voor cafés, gokhallen en casino’s. Voor gokhallen en casino’s geldt bovendien dat jongeren onder de 18 jaar niet aanwezig mogen zijn. Sommige gokhallen hebben uit eigen beweging de leeftijd op 21 jaar gezet. Wordt er toch onder de 18 jaar gespeeld dan is degene die de kast exploiteert strafbaar.

Plekken waar gegokt kan worden

Gokkasten mogen alleen staan in hoogdrempelige horeca, speelhallen en Casino’s. Onder hoogdrempelig wordt verstaan dat een zaak een Drank- en Horecavergunning moet hebben en dat de activiteiten zich vooral moeten richten op personen van 18 jaar en ouder. In de praktijk gaat het hierbij om cafés en restaurants.

Gokkasten zijn dus niet toegestaan in cafetaria’s, jeugdclubs, bowlingbanen en sportkantines. Voor het beginnen van een gokhal is ook toestemming van de gemeente nodig.

Gokken op internet
Ook op internet is het mogelijk om op gokkasten te spelen. Diverse sites bieden dit aan. Deze sites opereren vanuit het buitenland en kunnen illegaal zijn. De wettelijke eisen die hieronder besproken worden, hoeven voor deze gokkasten dus niet te gelden. Mensen die online en legaal willen gokken, kunnen dit per 1 oktober 2021, doen. Via de kansspelwijzer van de Kansspelautoriteit kunnen deelnemers zien welke gokbedrijven een vergunning hebben. Hierdoor wordt er een veilige omgeving gecreëerd.

Aan gokken zitten echter altijd risico’s verbonden. Als speler blijf je hier zelf verantwoordelijk voor.

Technische eisen die aan een gokkast gesteld worden

Een gokkast moet voldoen aan allerlei eisen.

Voordat een gokkast opgesteld wordt, wordt door het Nederlands Meetinstituut (NMi Certin) hierop gekeurd. Voldoet hij dan wordt de kast voorzien van een merkteken. Voldoet hij niet dan wordt hij afgekeurd en mag hij niet gebruikt worden.

Er zijn verschillen tussen gokkasten in cafés, in gokhallen en in Holland Casino. In cafés staan sinds 2002 de zogenaamde Nijpelskasten opgesteld. Deze kasten voldoen aan een aantal eisen waardoor de risico’s van gokverslaving beperkt worden. De kasten in speelhallen hoeven aan een aantal van deze eisen niet te voldoen. Bovendien staan daar de zogenaamde meerspelers.

Hieronder staan de belangrijkste overeenkomsten en verschillen tussen de drie soorten gokkasten:

Vergunningen

Bij het plaatsen van een gokkast zijn twee partijen betrokken: de exploitant en de mede-exploitant. De exploitant is de eigenaar van een gokkast die een café- of een restauranthouder wil interesseren om een gokkast in zijn zaak te plaatsen. De mede-exploitant is de caféhouder of restauranthouder die een gokkast in zijn café wil. Beiden hebben voor het plaatsen van een gokkast een vergunning nodig; De exploitanteigenaar een exploitatievergunning van de Kansspelautoriteit, de mede-exploitant een aanwezigheidsvergunning van de gemeente.

De opbrengst van de gokkast wordt door beiden gedeeld. Wel is over de opbrengst van een gokkast BTW verschuldigd en moet over de uitgekeerde prijzen door de exploitant kansspelbelasting betaald worden. Hiermee zijn gokkasten de enige vorm van kansspelen waarbij de winst naar particulieren gaat.

Versie: december 2021

Vanaf 18 jaar mag je gokken. In gokhallen en casino’s mogen jongeren onder 18 niet aanwezig zijn. Online kansspelen waarvoor je moet betalen mag je niet spelen als je jonger bent dan 18 jaar.

Versie: april 2017

Gokkasten zijn te vinden in cafés of gokhallen. Als een gokkast van achter wordt open gemaakt dan worden een aantal rollen zichtbaar. Op deze rollen staan afbeeldingen van bijvoorbeeld fruit zoals appels, peren en kersen.

Met € 0,20 kunnen de rollen in beweging worden gezet. Als de rollen zijn uitgedraaid, wordt door het venster van de gokkast een bepaalde combinatie van afbeeldingen zichtbaar. Sommige combinaties van afbeeldingen betalen uit, andere niet. De producent van een gokkast zorgt er voor dat er meer kansen op combinaties zijn die niet uitbetalen dan wel.

Resultaat op basis van toeval

De rollen moeten bij ieder spel volstrekt willekeurig tot stilstand komen. De afbeeldingen moeten op de lange duur even vaak voorkomen. Staat op een rol met 10 afbeeldingen 1 keer een kers, dan moet die kers in precies 10% van de keren dat er gespeeld wordt, voorkomen.

De rol in de gokkast mag niet anders werken dan een dobbelsteen. Ook daar heeft elk getal even veel kans om voor te komen. En net zoals bij het gooien van een dobbelsteen kun je op het draaien van de rol geen enkele invloed uitoefenen.

Controle door NMi

Voordat een gokkast wordt toegelaten in een café of gokhal wordt hij gekeurd op het toevalskarakter. Dit gebeurt door het Nederlands Meet Instituut (NMi Certin). Ze bestuderen de software van een gokkast en ze kijken naar het “gedrag” van de gokkast. Het NMi laat een gokkast dagenlang spelen en noteert alle uitslagen. Vervolgens kijkt het NMi of de uitslagen overeenkomen met wat je volgens toeval zou kunnen verwachten. Gedraagt een gokkast zich niet volgens toeval dan wordt hij afgekeurd en mag hij niet geplaatst worden.

Wettelijke eisen gokkast

Het NMi bekijkt ook of de gokkast voldoet aan de andere wettelijke eisen zoals:

• De speltijd
• Het uitkeringspercentage
• Het uurverlies
• De maximale prijs

De speltijd

De speltijd ofwel de tijd die verstrijkt tussen 2 spellen moet (gemiddeld) 4 seconden bedragen en mag niet korter zijn dan 3,5 seconden. Dit is een belangrijk criterium en is een belangrijke factor bij het ontstaan van verslaving. In het algemeen geldt: hoe langer het spel duurt hoe minder de kans op verslaving.

Het uitkeringspercentage

Het bedrag dat je per ingezette euro terugkrijgt moet minimaal 60% bedragen (in de praktijk ligt het op 83%).

Uurverlies

Het gemiddeld uurverlies mag niet groter zijn €40

Maximale prijs.

Per spel mag niet meer uitgekeerd worden dan 200 keer de inzet.

Gokkasten op internet

Goksites bieden ook gokkasten op internet aan. Deze sites opereren vanuit het buitenland en zijn (nog) illegaal. De eisen die hierboven genoemd worden, hoeven voor deze gokkasten dus niet te gelden. Het uurverlies kan bijvoorbeeld veel hoger zijn. Op dit moment bereidt de overheid een wet voor om online gokspelen te legaliseren. Aanbieders zullen dan een vergunning krijgen. Nog niet helemaal duidelijk is of de online gokkasten aan dezelfde eisen zullen moeten voldoen als de offline gokasten en of de NMi ook hier een controlerende taak heeft.

Versie: november 2017

In cafés staan sinds 2002 de zogenaamde Nijpelskasten. Deze kasten moeten voldoen aan een aantal wettelijke eisen waardoor spelers minder makkelijk doorspelen. De kasten in speelhallen moeten ook aan deze eisen voldoen maar niet aan alle.

Enkele eisen zijn:

• De speltijd (tijd tussen 2 spellen) bedraagt tenminste 3,5 seconden.
• Voor ieder nieuw spel moet de startknop ingedrukt worden.
• Verdiende punten kunnen op een zogenaamde winbank worden geplaatst.
• De winbank betaalt automatisch uit als er €40 op staat.
• Na uitbetaling van de maximale prijs schakelt het apparaat zich 15 seconden uit.
• Als er €40 verspeeld is (of lager als de speler dit wenst) wordt een speelinformatiesysteem actief en is verder spelen niet langer mogelijk. Het spelinformatiesysteem informeert de speler over de speelduur, het geleden verlies en de behaalde winst. Opnieuw spelen is pas mogelijk wanneer een nieuw speellimiet is ingesteld.
• De speler kan maximaal 200 punten sparen.
• De speler mag maximaal €40 euro verliezen.
• Aan de automaat mag geen wisselapparatuur hangen.
• Indien winst gemaakt is kan de winst ingezet worden tot een maximum van 20 punten.
• Als er niet gespeeld wordt mag het apparaat geen geluiden voortbrengen.
• Op de automaat moet vermeld staan dat het spel gebaseerd is op toeval.

Versie: november 2020

In gokhallen mogen naast gokkasten ook zogenaamde ‘meerspelers’ staan. Een meerspeler is een gokkast waarop meerdere spelers tegelijk kunnen spelen. Een voorbeeld van een meerspeler is bijvoorbeeld de rouletteautomaat. Hierbij laat een mechanische croupier het balletje in de draaitafel rollen. Spelers zetten vanaf afzonderlijke terminals in en zien hun eventuele prijs op de terminal verschijnen. Ook de zogenaamde paardenrenautomaat waarbij je op een bepaald paard kunnen wedden, kan met meerdere mensen bespeeld worden.

Aantallen meerspelers

In de 282 gokhallen in Nederland staan nu 694 meerspelers op een totaal van 14600 gokkasten. Een ander product dat in gokhallen wordt aangeboden is het spelen op aan elkaar gekoppelde kasten spelen waarbij de jackpot kunt winnen. De maximale jackpot is €2500.

Effect meerspelers

Onlangs is onderzoek gedaan naar de effecten van meerspelers (1). Hierbij zijn bezoekers van 2000 tot 2004 gevolgd. In de onderzoek periode nam het aantal bezoekers aan gokhallen af. Het bleek dat in gokhallen met ‘meerspelers’ het aantal bezoeken minder sterk daalde dan in gokhallen zonder meerspelers. Ook bleek dat meerspelers geen invloed had op het aantal probleemspelers in gokhallen.

1. Meerspelers. Meerjarige monitor en follow-uponderzoek naar amusementscentra en bezoekers, De Bruin, D., A, Benschop, R. Braam, D.J. Korf (2006)

Versie: november 2017

Gokkasten in cafés, gokhallen en casino’s verschillen van elkaar. Er zijn verschillen in:

• Speltijd, ofwel het aantal seconden tussen de druk op de knop en uitkomst.
• Gemiddeld uurverlies, ofwel het maximale bedrag dat gemiddeld per uur (volgens de wet) verloren mag worden.
• Uitkeringspercentage, ofwel het percentage van de inzet dat gemiddeld weer uitgekeerd wordt.
• De hoogte van de inzet en de maximale prijs.

Gokkasten in casino’s en gokhallen zijn riskanter dan in cafés. Zie hieronder de verschillen.

Verschillen in gokkasten in cafés, gokhallen en casino’s

In cafés moet ieder spel opnieuw gestart worden met een druk op de knop. In gokhallen en casino’s hoeft dat niet.

In casino’s zijn verschillende jackpots. Er zijn vaste jackpots en jackpots die steeds verder oplopen doordat speelautomaten in de verschillende casino’s met elkaar verbonden zijn. De hoogte van de oplopende jackpots valt te lezen op de jackpotmeter die boven de gokkast hangt. De hoogte van de prijs kan oplopen tot vele miljoenen euro’s.

De waarschuwende tekst luidt: ‘Voorkom gokverslaving, speel met mate’ en ‘Spelen onder de 18 jaar is niet toegestaan’.

Risico’s

Doordat gokkasten in casino’s een kortere speltijd hebben en het gemiddeld uurverlies niet wettelijk vastligt en dus veel hoger ligt, zijn de gokkasten in casino’s veel riskanter dan in cafés.

Gokkasten op internet

Goksites bieden ook gokkasten op internet aan. Deze sites opereren vanuit het buitenland en zijn (nog) illegaal. De eisen die hierboven genoemd worden, hoeven voor deze gokkasten dus niet te gelden. Het uurverlies kan bijvoorbeeld veel hoger zijn. Op dit moment bereidt de overheid een wet voor om online gokspelen te legaliseren. Aanbieders zullen dan een vergunning krijgen. Nog niet helemaal duidelijk is of de online gokkasten aan dezelfde eisen zullen moeten voldoen als de offline gokasten en of de NMi ook hier een controlerende taak heeft.

Versie: november 2017

In de Wet op de kansspelen (Wok) en in verschillende loterijbeschikkingen zijn een groot aantal bepalingen opgenomen over loterijen. Voor het organiseren van een loterij is een vergunning nodig. Met de opbrengst van een loterij moet het algemeen belang worden gediend. Voor de verschillende loterijen zijn er aparte bepalingen over bijvoorbeeld uitkeringspercentage of over verplichte afdracht aan goede doelen.

Staatsloterij

• Tenminste 60 % van de inleg moet aan prijzen worden uitgekeerd.
• De inleg mag niet hoger zijn dan €30 per lot.
• De opbrengst van de staatsloterij gaat naar de staat.
• Aan de vergunning zijn voorschriften verbonden die gaan over bijvoorbeeld: het aantal loterijen per jaar, de maximumverkoopprijs, de wijze waarop de trekkingen plaatsvinden.
• De vergunninghouder mag bepalen wie (tabakszaken, postkantoren) mag verkopen.

Postcodeloterij

• Tenminste 50% van de inleg moet besteed worden aan goede doelen.
• De inleg mag niet hoger zijn dan €30 per lot.
• De afdracht komt ten goede aan doelen op het terrein van ontwikkelingssamenwerking, mensen rechten en milieu.

BankGiro Loterij

• Tenminste 50% van de inleg moet besteed worden aan goede doelen.
• De inleg mag niet hoger zijn dan €30 per lot.
• De afdracht komt ten goede aan doelen op het terrein van cultuur, natuurbehoud en het maatschappelijk welzijn.

Lotto en Instant Loterij (krasloten)

• De inleg mag niet hoger zijn dan €30 per lot.
• De opbrengst van de loterijen komen, na aftrek van prijzen kosten, voor 72,46% ten goede aan doelen op terrein van sport (NOC*NSF) en voor 27,54% aan Stichting Aanwending Loterij Nederland

Vriendenloterij

• Tenminste 50% van de inleg moet besteed worden aan goede doelen.
• De inleg mag niet hoger zijn dan €30 per lot.
• De afdracht komt ten goede aan doelen die zich richten op gezondheid en welzijn van mensen.

Bron: Kansspelautoriteit

Versie: november 2017

De opbrengst van loterijen gaan naar de staat of naar goede doelen. Voor elke loterij ligt het percentage van de afdracht verschillend.

• De opbrengst van de Staatsloterij gaat naar de staat.
• De opbrengst van de Nationale Postcodeloterij (valt onder de Holding Nationale Goede Doelen Loterijen N.V.: NGDL) gaat naar doelen die zich inzetten voor mens en natuur.
• De opbrengst van de BankGiro Loterij (valt onder NGDL) gaat naar cultuur en behoud van cultureel erfgoed.
• De opbrengst van de VriendenLoterij (valt onder NGDL) gaat naar goede doelen die zich richten op gezondheid en welzijn van mensen.
• De opbrengst van de Lotto (sport en krasloten) gaat vooral naar sport.

Hieronder per loterij het % en het bedrag dat in het jaar 2015 naar verschillende doelen is gegaan (1).

Staatsloterij:

€75,4 miljoen (15% van de omzet) gaat naar de staat. De rest wordt uitgekeerd in prijzen.

NGDL

De NGDL droeg €443 miljoen af aan goede doelen. Hieronder is te lezen welk bedrag van welke loterij afkomstig was.

Nationale Postcode Loterij

De omzet van de Nationale Postcode Loterij bedroeg €655 miljoen in 2015. De Nationale Postcode Loterij draagt 50% af aan goede doelen. Dat was €327,5 miljoen in 2015. Dit geld gaat naar doelen die zich inzetten voor mens en natuur.

De BankGiro Loterij

De omzet van de BankGiro Loterij bedroeg €126 miljoen in 2015. De BankGiro Loterij draagt 50% af aan goede doelen. Dat was €63 miljoen in 2015. Dit geld gaat naar doelen die zich inzetten voor cultuur en behoud van cultureel erfgoed.

De VriendenLoterij

De omzet van de VriendenLoterij bedroeg €106 miljoen in 2015. De VriendenLoterij draagt 50% af aan goede doelen. Dat was €53 miljoen in 2015. Dit geld gaat naar doelen die zich inzetten voor gezondheid en welzijn van mensen.

Uniek aan de sponsorloterij dat je bij deelname je eigen goede doel kunt kiezen. Bij opgave kun je kiezen of je de 48 doelen van de Vrienden Loterij wil ondersteunen of kiest voor een eigen doel. Het goede doel kan ook je eigen sportvereniging of organisatie zijn.

Organisaties of clubs verkopen dan zelf (bijvoorbeeld via het callcentrum van de sponsorloterij) zoveel mogelijk loten aan clubleden/vrienden en familie. De opbrengst komt dan ten goede aan de organisatie/club.

Lottospelen

Lottospelen (Lotto 6/45, Lucky Day en Eurojackpot) had een omzet van €181 miljoen in 2015. Ten minste 47,5% (€85,9 miljoen) hiervan moet als prijzen uitgekeerd worden naar de spelers. Ten minste 18% (€32,58 miljoen)  wordt verdeeld over twee goede doelen organisaties:

1. 72,46% naar NOC*NSF
2. 27,54% voor de Stichting Aanwending Loterijgelden Nederland

Instantloterij (krasloten)

Instantloterij (krasloten) had een omzet van €81 miljoen in 2015. Ten minste 47,5% (€38,5 miljoen) hiervan moet als prijzen uitgekeerd worden naar de spelers. Ten minste 18% (€14,58 miljoen)  wordt verdeeld over twee goede doelen organisaties:

1. 72,46% naar NOC*NSF
2. 27,54% voor de Stichting Aanwending Loterijgelden Nederland

SNL

SNL staat voor de Stichting Samenwerkende Non-Profit Loterijen en is een samenwerkingsverband van de Nationale Stichting de Grote Clubactie, de Vereniging Scouting Nederland, de Stichting Koningin Wilhelminafonds voor de Nederlandse Kankerbestrijding, de Nationale Vereniging De Zonnebloem en de Stichting Nationaal Jeugd Fonds Jantje Beton. Zij keren 2,4% van de omzet uit aan de prijzen.

In 2015 had de SNL een totale omzet van €26 miljoen. Hiervan wordt 50% dus €13 miljoen afgedragen aan goede doelen.

Sportweddenschappen

De Lotto (met de Toto) en Sportech Racing (met Runnerz) organiseren de sportweddenschappen in Nederland.

De Lotto heeft geen vast percentage wat het af moet dragen. Voor de rest gelden dezelfde percentages als hierboven beschreven worden bij Lottospelen en Instantloterij (krasloten).

Sportech racing moet ten minste 2,5% afdragen aan een goed doel: de Nederlandse draf- en rensport.

In 2015 was de omzet van beide partijen 117,9 miljoen euro. Ze droegen 7,3 miljoen euro af aan het goede doel.

Kansspelbelasting

Over prijzen boven de €449 moet 29% kansspelbelasting betaald worden. De opbrengst voor de staat is dus hoger dan alleen de baten van de staatsloterij. Hieronder de bedragen die de staat in 2015 aan kansspelbelasting ontving (1):

• De Nederlandse Staatsloterij: 17,5% van de omzet €691,9 miljoen: €121 miljoen
• NGDL: 12,7% van de omzet van €887 miljoen: €112,6 miljoen
• Lotto en Instantloterij: 15,2% van de omzet van €262 miljoen: €39,8 miljoen
• Toto: 4,1% van de omzet van €95,1 miljoen: €3,89 miljoen
• Runnerz: 7,6% van de omzet van €22,7 miljoen: €1,7 miljoen
• SNL: 77% van de omzet van €26 miljoen: €20 miljoen

Totaal: bijna €300 miljoen

Bron: Marktscan landgebonden kansspelen 2015, Kansspelautoriteit (2016)

Versie: november 2017

Er zijn vele loterijen in Nederland. De loterijen zijn:

• de Staatsloterij
• de Nationale Postcode Loterij
• de VriendenLoterij
• de BankGiroloterij
• de Lotto
• de Toto
• Krasloten (vergunning is in handen van de Lotto)
• Wedden op paarden

Organisaties die loterijen aanbieden

Er zijn vele loterijen in Nederland. De loterijen worden door verschillende organisaties aangeboden. Deze organisaties zijn de vergunninghouders.

Organisaties kunnen een eenmalige vergunning aanvragen, maar ook meerjarige vergunningen.

In 2016 zijn de Nederlandse Staatsloterij en De Lotto gefuseerd tot de Nederlandse Loterij. Samen bieden zij zeven verschillende kansspelen: Staatsloterij, Lotto, Eurojackpot, Miljoenenspel, Lucky Day, Krasloten en Toto (1).

Voor de kansspelen die onder de Nederlandse loterij vallen zijn 4 vergunningen afgegeven:

1. De Beschikking Staatsloterij (voor Staatsloterij bv). Hieronder vallen de Staatsloterij en Miljoenenspel.
2. De Vergunning Sportprijsvragen 2017-2021 (voor Lotto bv). Hieronder valt de organisatie van Toto.
3. De Vergunning Lotto 2017-2021 (voor Lotto bv). Hieronder valt de organisatie van Lotto, Cijferspel, Eurojackpot en Lucky Day.
4. De Vergunning Instantloterij 2017-2021 (voor Lotto bv). Hieronder valt de organisatie Krasloten.

Voor de Nationale Postcode Loterij, Bank Giro Loterij en de VriendenLoterij zijn ondergebracht bij de Holding Nationale Goede Doelen Loterij. Zij hebben de volgende vergunningen gekregen:

• Vergunning Nationale Postcode Loterij 2017-2021
• Vergunning BankGiro Loterij 2017-2021
• Vergunning VriendenLoterij 2017-2021

Lottovate

Lottovate is een nieuwe speler op de Nederlandse loterijenmarkt. Dit is de enige loterij die volledig digitaal plaatsvindt. In 2017 is de markt voor goede doelen in Nederland opengegaan en heeft Lottovate als eerste nieuwe loterij een vergunning gekregen: Vergunning Lottovate 2017-2012.

Sportech Racing B.V.

Sportech Racing is de monopolist op het gebied van paardenweddenschappen. Zij hebben de vergunning Vergunning Totalisator 2015/2016. Deze is een half jaar langer geldig gemaakt tot 1 juli 2017.

Bronnen

1. Jaarverslag Nederlandse Loterij 2016
2. Kansspelautoriteit

Versie: juni 2017

In 2016 zijn de Staatsloterij en de Lotto gefuseerd tot de Nederlandse Loterij.

Omzet

In 2016 bedroeg de omzet  van de Staatsloterij €696 miljoen en van De Lotto €406 miljoen. In totaal had de Nederlandse Loterij een omzet van €1.103 miljoen.

Hiervan gaat:

• €725 miljoen naar prijzen (65,8%)
• €91 miljoen is afgedragen aan de staat
• €42 miljoen is aan sport uitgekeerd (NOC*NSF)
• €16 miljoen is aan 18 goede doelen gegeven.

Aangeboden spellen

Aangeboden worden:

• Staatsloterij
• Miljoenenspel
• Eurojackpot
• Krasloten
• Lotto
• Lucky Day
• Toto

Prijzen

Staatsloterij / Jackpot

Er zijn 12 maandelijkse trekkingen en nog 4 extra trekkingen (De Koningsdag trekking, 1 juli trekking, 1 oktober trekking en de Oudejaarstrekking). De hoofdprijs is €1.000.000 netto. De staatsloterij keert uit volgens het principe: ”wat je ziet is wat je krijgt”. De kansspelbelasting wordt door de Staatsloterij betaald. De echte prijs is dus in feite hoger omdat de kansspelbelasting er al af is. De jackpot begint vanaf €7.500.000 en kan oplopen tot ruim €20 miljoen.

Miljoenenspel

Het miljoenenspel wordt wekelijks gespeeld op zaterdagavond. De jackpot is €1.000.000. Daarnaast zijn er prijzenpakketten van €20.000, € 10.000 en € 5000.

Eurojackpot

Je kan meespelen via de website van Eurojackpot of in de winkel. Online log je in met je Nederlandse Loterij account en koop je een lot met het saldo uit je wallet. Je speelt al mee voor €2. Het spel werkt als volgt: kies eerst 5 getallen uit de getallen 1 t/m 50, kies daarna 2 bonusgetallen uit de getallen 1 t/m 10. Je kunt ook de computer laten bepalen met welke getallen je meespeel.

Lees hier hoe de Krasloten werken.

Lees hier hoe de Lotto, Lucky Day en de Toto werken.

Uitkeringspercentage

Het uitkeringspercentage lag in 2016 op: 68,2%. Van elke euro die je in de loterij steekt wordt 0,682 weer uitgekeerd. Maar dit percentage is inclusief de kansspelbelasting. De Staatsloterij keert netto aan de deelnemer uit. De kansspelbelasting wordt door de Staatsloterij betaald. Hou je hier rekening mee dan is het uitkeringspercentage voor de deelnemer wat lager.

In absolute getallen bedroeg de omzet in 2016 €696 miljoen. 68,2% ofwel €474,6 miljoenwerd uitgekeerd aan prijzen. V

Bronnen

1. Jaarverslag de Nederlandse Loterij 2016
2. Website Staatsloterij
3. Website Miljoenenspel
4. Website Eurojackpot

Versie: november 2017

De Postcode loterij kent dagelijkse, wekelijkse en maandelijkse prijzen. In 2015 bedroeg de omzet €655 miljoen (1). Van deze €655 miljoen gaat:

• 30% naar prijzen (196,5 miljoen)
• 20% naar organisatiekosten (131 miljoen)
• 50% naar goede doelen (327,5 miljoen)

De Postcodeloterij bepaalt zelf welke goede doelen in aanmerking komen voor steun. Dit zijn vooral goede doelen die te maken hebben met ontwikkelingssamenwerking, mensenrechten, natuur en milieu en welzijn.

HET LOTNUMMER

Een lot inclusief StraatprijsVerdubbelaar kost €13. Een lot zonder StraatprijsVerdubbelaar kost €11,75. Elk lot bestaat uit vier cijfers, twee letters (de postcode) en een getal tussen 0 en 499. Dit getal maakt de postcode uniek. Per postcode worden maximaal 499 loten uitgegeven. Meestal wordt mee gespeeld onder eigen postcode.

KOPEN VAN LOTEN

Het kopen van loten gaat via brief, telefoon of internet. Met het kopen van een lot wordt een machtiging gegeven om maandelijks een bedrag van een rekening af te trekken. Loten zijn dus niet te koop via winkels. De Postcode Loterij heeft diverse TV programma’s zoals Miljoenenjacht waar veel geld te verdienen valt. Ook programma’s als ‘Koffietijd’, ‘Miljoenenjacht’, ‘Bestemming…’, ‘Eén tegen 100’ en ‘RTL Live’ werken samen met de Postcodeloterij. Deze programma’s geven voorlichting over de goede doelen maar dienen ook als reclame voor de Postcodeloterij.

PRIJZEN

Er zijn in de Postcodeloterij verschillende prijzen te winnen. Over prijzen boven de €449 moet 29% kansspelbelasting betaald worden.

• Buurt Ton. Elke zaterdag valt de Buurt Ton. Een postcode wint dan met elkaar een ton; €100.000.
• Elke zondag valt de Straatprijs. Als je meespeelt met de Straatprijsverdubbelaar is de prijs €25.000, per lot. Bovendien wordt onder de winnende deelnemers een auto verloot.
• Elke werkdag wint een hele postcode €1.000 per lot.
• De wijkprijs. Elke maand wint een hele wijk een dergelijke prijs. Dat kan een bloemprijs of een ijsprijs zijn.
• De Gouden Kofferprijs. In het televisie programma Miljoenenjacht dat 10 keer per jaar wordt uitgezonden, wordt het Gouden Koffer Spel gespeeld. De finalist kan €5 miljoen winnen. Mensen in het land spelen ook mee en kunnen dezelfde prijs winnen als de finalist.
• De PostcodeKanjer. 3 keer per jaar valt de PostcodeKanjer. Deze prijs bedraagt vele miljoenen De prijzen worden verdeeld onder de deelnemers met dezelfde postcode bijvoorbeeld 1015RX en alle deelnemers met dezelfde wijkcode in dit voorbeeld 1015.

UITKERINGSPERCENTAGE/WINSTKANS

Het uitkeringspercentage van de postcodeloterij is 30%. Dat betekent dat van iedere euro die je in de postcodeloterij steekt gemiddeld 0,30 cent terugkrijgt. In totaal keert de loterij ongeveer zo’n 200 euro miljoen uit. De loterij kent echter een aantal zeer grote prijzen die door een heel beperkt aantal mensen gewonnen wordt. De kanjers nemen alleen al bijna 90 miljoen euro voor hun rekening. Dat betekent dat voor 99,9999% van de spelers slechts de helft aan prijzen overblijft en voor hun het uitkeringspercentage slechts 14,5% bedraagt. Van elke euro krijg een speler dus in feite niet meer €0,145 cent terug.

BELASTING

In feite is het uitkeringspercentage nog lager omdat over prijzen boven de €449 29% kansspelbelasting wordt ingehouden.

REDENEN OM MEE TE DOEN

De Universiteit van Tilburg heeft onderzocht waarom mensen mee spelen. Bij de postcode loterij komt een speler er altijd achter dat hij had kunnen winnen. Angst spijt te zullen krijgen dat hij dan geen lot had gekocht is een belangrijke reden om mee te spelen. Ook Het idee dat alle buren rijk zijn behalve jij, voelt onprettig. In reclames speelt de postcode loterij hier op in (2).

Op de website van de postcodeloterij wordt voor de verschillende spelletjes de kans op een prijs weergegeven. Een prijs is echter pas een prijs als je meer krijgt dan de inleg. Op die manier worden de kansen echter niet weergegeven.

Bronnen

1. Marktscan landgebonden kansspelen 2015, Kansspelautoriteit (2016)
2. Zeelenberg, M. 2004. Consequences of regret aversion in real life. Organizational behavior and human decision procecesses.

Versie: juni 2017

In 2015 had de VriendenLoterij een omzet van €106 miljoen. Van deze €106 miljoen gaat:

• 24 miljoen (25%) naar prijzen
• 24 miljoen (25%) naar organisatiekosten
• 48 miljoen (50%) naar goede doelen (1).

16 loterijen. Doelen die zich richten op gezondheid en welzijn van mensen.

HET LOT

Het lot bestaat uit het mobiele telefoonnummer van de speler aangevuld met twee letters. Er is nog een extra spel met een bingokaart met 15 getallen. Op de bingokaart staat ook nog het lotnummer. Een lot kost € 12,50 inclusief de Jackpotbonus van €0,50.

VriendenPuntenPrijs: vier keer per jaar is er een trekking voor de VriendenPuntenPrijs. Hoe langer iemand meespeelt in een jaar, hoe meer VriendenPunten hij verzamelt en hoe hoger de prijs.

AutoJackpot: deelnemers spelen met de laatste zeven eindcijfers van zijn telefoonnummer voor de AutoJackpot. Wanneer iemand ook meespeelt met de Jackpotbonus maakt hij kans op de extra geldprijs van 10.000 euro.

Er zijn ook allerlei andere prijzen. Er zijn 100.000 prijzen te winnen tot €100.000.

KOPEN VAN LOTEN

Het kopen van loten gaat via internet. De speler machtigt hiermee de organisatie om maandelijks een bedrag van zijn rekening af te trekken. Er zijn 14 trekkingen per jaar. Loten zijn dus niet te koop via winkels.

PRIJZEN

Er zijn in de VriendenLoterij verschillende prijzen te winnen. Over prijzen boven de €449 moet 29% kansspelbelasting betaald worden. Er zijn 14 trekkingen per jaar waarbij het telefoonnummer het lot is. Daarnaast wordt er wekelijks Bingo gespeeld. Er worden 30 getallen getrokken. Als de speler met deze 30 getallen de kaart vol heeft wint hij de hoofdprijs. Ook zijn er een aantal kleinere prijzen te winnen.

UITKERINGSPERCENTAGE/WINSTKANS

Het uitkeringspercentage van de NGDL (Nationale Goede Doelen Loterijen, waar de Nationale Postcode Loterij, de BankGiro Loterij en de VriendenLoterij onder vallen) is 39,9%. Dat betekent dat van iedere euro die een speler in één van bovenstaande loterijen steekt hij gemiddeld 0,40 cent terugkrijgt. In totaal heeft de loterij in 2016 zo’n €50 miljoen aan prijzen uitgekeerd (2). De loterij kent echter een aantal grote prijzen die door een heel beperkt aantal mensen gewonnen wordt. Dat betekent dat het uitkeringspercentage voor 99,99999% van de spelers aanmerkelijk lager ligt. Het uitkeringspercentage gaat nog verder omlaag omdat over prijzen boven de €449 29% kansspelbelasting wordt ingehouden.

Bronnen

1. Marktscan landgebonden kansspelen 2015, Kansspelautoriteit (2016)
2. Jaarverslag 2016 VriendenLoterij

Versie: juni 2017

De Bank Giro Loterij heeft 15 trekkingen per jaar: 12 maandelijkse trekkingen en drie extra trekkingen; de Paastrekking, de Herfsttrekking en de Kersttrekking. De extra trekkingen hebben een aangepast prijzenpakket.

In 2016 was de omzet €133,8 miljoen. Van deze €133,8 miljoen gaat:

• 66,9 miljoen (50%) naar goede doelen
• 38,2 miljoen (28%) naar prijzen
• De rest naar organisatiekosten

HET LOT

Het lot bestaat uit de laatste 5 cijfers van het bankrekeningnummer van de speler en 2 eindletters. Een lot kost €13,50 (inclusief WeekprijzenVerdubbelaar). Het kopen van loten gaat via internet. Loten zijn niet te koop via winkels.

PRIJZEN

Elke maand kun je €1.000.000 winnen. Elke zaterdag kun je €100.000 winnen. Elke zondag kun je een auto winnen. Alle werkdagen kan er €10.000 gewonnen worden. Ook is er een jackpot die kan oplopen tot enkele miljoenen en zijn er kleine prijzen als een dagje uit te winnen.

UITKERINGSPERCENTAGE

Het uitkeringspercentage van de Bank Giro loterij is 28%. Dat betekent dat van iedere euro die een speler in de postcodeloterij steekt hij gemiddeld 0,28 cent terugkrijgt. In totaal heeft de loterij in 2016 zo’n €38,2 miljoen aan prijzen uitgekeerd. De loterij kent echter een aantal grote prijzen die slechts door enkelen gewonnen worden. Dat betekent dat voor 99,999999% van de spelers slechts een klein deel aan prijzen overblijft en het uitkeringspercentage voor hen aanmerkelijk lager ligt. Het uitkeringspercentage gaat nog verder omlaag omdat voor prijzen boven de €449 nog eens 29% kansspelbelasting wordt ingehouden.

Bron

Jaarverslag BankGiroLoterij 2016

Versie: juni 2017

Krasloten kun je op elke moment van de dag spelen. Er zijn geen trekkingen zoals bij de Staatsloterij of Nationale Postcodeloterij. Je koopt een lot en je ziet onmiddellijk of je gewonnen of verloren hebt. Daarom wordt de krasloterij ook wel de instantloterij genoemd.

In 2016 zijn de Nederlandse Staatsloterij en De Lotto gefuseerd tot de Nederlandse Loterij. Samen bieden zij zeven verschillende kansspelen: Staatsloterij, Lotto, Eurojackpot, Miljoenenspel, Lucky Day, Krasloten en Toto.

De omzet van De Lotto was in 2016 €406 miljoen. Hieronder vielen de Lotto, Lucky Day, Krasloten en Toto.

De omzet van de Staatsloterij was in 2016 €696 miljoen. Hieronder vielen de Staatsloterij, Eurojackpot en Miljoenenspel.

Door beide partijen werd in 2016 in totaal €725 miljoen uitgekeerd aan prijzen.

De totale afdracht van de Nederlandse Loterij bedroeg €149 miljoen. Hiervan ging €91 miljoen naar de Staat der Nederlanden, €42 miljoen naar NOC*NSF en €16 miljoen naar ALN (Aanwending Loterijgeld) aangesloten doelen op het gebied van cultuur, volksgezondheid en welzijn.

De rest van het geld ging naar organisatiekosten.

Een kraslot

Er zijn krasloten van €1 tot €10. Bij krasloten zijn er twee rijen van nummers: de winnende nummers en de nummers van de speler. De speler krast de lagen bij de winnende nummers en bij zijn eigen nummers weg. Onmiddellijk ziet hij of hij gewonnen of verloten heeft. Hij hoeft dus niet op de uitslag te wachten. Hij heeft al een prijs als een van de winnende nummers overeenkomen met de eigen nummer. Krasloten zijn te koop via internet en bij verkooppunten.

Prijzen

Met krasloten zijn vele kleine prijzen te winnen, maximaal kan €250.000 gewonnen worden.

Uitkeringspercentage

Het uitkeringspercentage van de Lotto ligt op 61,7%. Dat betekent dat van iedere euro die een speler in de krasloterij steekt gemiddeld 0,62 cent terugkrijgt. In totaal heeft de Lotto in 2016 €250,5 miljoen aan prijzen uitgekeerd. De loterij kent echter een aantal grote prijzen die slechts door enkelen gewonnen worden. Dat betekent dat voor 99,999999% van de spelers slechts een klein deel aan prijzen overblijft en het uitkeringspercentage voor hen aanmerkelijk lager ligt. Het uitkeringspercentage gaat nog verder omlaag omdat voor prijzen boven de €449 nog eens 29% kansspelbelasting wordt ingehouden.

Bron: Nederlandse Loterij – Jaarverslag 2016

Versie: juni 2017

In 2016 zijn de Nederlandse Staatsloterij en De Lotto gefuseerd tot de Nederlandse Loterij. Samen bieden zij zeven verschillende kansspelen: Staatsloterij, Lotto, Eurojackpot, Miljoenenspel, Lucky Day, Krasloten en Toto.

De omzet van De Lotto was in 2016 €406 miljoen. Hieronder vielen de Lotto, Lucky Day, Krasloten en Toto.

De omzet van de Staatsloterij was in 2016 €696 miljoen. Hieronder vielen de Staatsloterij, Eurojackpot en Miljoenenspel.

Door beide partijen werd in 2016 in totaal €725 miljoen uitgekeerd aan prijzen.

De totale afdracht van de Nederlandse loterij bedroeg €149 miljoen. Hiervan ging €91 miljoen naar de Staat der Nederlanden, €42 miljoen naar NOC*NSF en €16 miljoen naar ALN (Aanwending Loterijgeld) aangesloten doelen op het gebied van cultuur, volksgezondheid en welzijn.

De rest van het geld ging naar organisatiekosten.

De loten

De Lotto (wekelijks)

Bij de lotto kiest de speler 6 getallen uit een reeks van 1 t/m 45. Bovendien kiest hij een Jackpotkleur. Het spel wordt wekelijks gespeeld. Elke week worden 6 getallen en een kleur getrokken. Een lot kost € 2 (1).

Lotto Super Zaterdag (maandelijks)

Elke laatste zaterdag van de maand is het Lotto Super Zaterdag. Dan vinden er twee trekkingen plaats. Een lot kost €2 per lot per trekking.

De omzet van De Lotto bedroeg in 2016 €95,6 miljoen.

Lucky Day (dagelijks)

De Lucky Day wordt elke dag gespeeld, ook op zon- en feestdagen. De speler kan het lot zelf samenstellen waarbij de mogelijkheid tot een grote prijs toeneemt naarmate hij met meer getallen meespeelt en hoger inzet. Inzetten kan van €1,50 tot €22,50. Elke dag worden 20 getallen getrokken uit een bak met 80 getallen. Hoe meer van de getallen overeenkomen met de getrokken getallen, hoe hoger het bedrag is dat de speler heeft gewonnen (2).

De omzet van Lucky Day bedroeg in 2016 €16,5 miljoen.

De Toto (wekelijks)

Bij de Toto kan de speler wedden op uitslagen van sport wedstrijden (3). Meest bekend is het inzetten op uitslagen van voetbalwedstrijden. Hij wedt of de thuisspelende club wint, gelijkspeelt of verliest. Je kunt vanaf € 1 tot € 1.000 inzetten.

Meespelen kan via de Toto app, Toto.nl of één van de verkooppunten.

De spelvarianten zijn op de website van Toto te lezen.

Prijzen

In 2016 werd door De Lotto (De Lotto, De Toto, Lucky Day en Krasloten) €191,5 miljoen uitgekeerd in prijzen.

De Lotto

De hoofdprijs van €1.000.000 krijgt de speler wanneer de 6 getrokken getallen overeenkomen met zijn getallen. De Jackpot van 7.500.000 of meer wint hij wanneer hij ook nog eens de juiste Jackpot kleur heeft. Bij 5 getallen + Jackpotkleur goed wint hij €100.000. Bij 3 getallen goed wint hij €5.

Lucky day

De prijzen nemen toe naarmate er met meer getallen wordt meegespeeld en de inzet hoger is. Speelt de speler met 10 getallen mee en zet hij € 22,50 dan kan hij in €6,7 miljoen winnen. Speelt hij met twee getallen mee en zet hij €1,50 in, dan kan hij €7,50 winnen.

De Toto

De speler kan een bedrag variërend van €1 tot €1.000 inzetten op de uitslag van een wedstrijd. Raadt hij de uitslag goed dan wordt zijn inleg vermenigvuldigt met een bepaald getal (de quotering). Hoe voorspelbaarder de uitkomst is hoe lager die quotering. Bij zeer onwaarschijnlijke uitslagen is de quotering hoog en kan een speler aanmerkelijk meer verdienen.

Uitkeringspercentage

De Lotto heeft een relatief hoog uitkeringspercentage. Hoger dan de Postcodeloterij, Bank Giro loterij en Vriendenloterij en iets lager dan de Staatsloterij.

Het uitkeringspercentage van de Lotto 52,1% (4). Dat betekent dat van iedere euro die een speler in de Lotto steekt hij gemiddeld 0,52 cent terugkrijgt.

De loterij kent echter een aantal grote prijzen die slechts door enkelen gewonnen worden. Dat betekent dat voor 99,999999% van de spelers slechts een klein deel aan prijzen overblijft en het uitkeringspercentage voor hen aanmerkelijk lager ligt. Het uitkeringspercentage gaat nog verder omlaag omdat voor prijzen boven de €449 nog eens 29% kansspelbelasting wordt ingehouden.

Bronnen

1. Website van De Lotto
2. Website van Lucky Day
3. Website van Toto
4. Marktscan landgebonden kansspelen 2015, Kansspelautoriteit (2016)

Versie: juni 2017

Bij wedden op paarden kan een speler wedden op de uitslagen van paardenraces.

In 2015 was de omzet €22,7 miljoen (1). Van deze €22,7 miljoen gaat:

• 75% naar prijzen
• 6,9% naar de paardensport
• 2,5% afdracht

De rest gaat naar organisatiekosten.

HET LOT

Wedformulieren kunnen worden ingevuld op verschillende wedkantoren en ook online. Wedkantoren bevinden zich op de renbanen en in verschillende steden. Een speler kan op een uitslag verschillende bedragen inzetten. De inzet kan variëren van €0,50 tot wel €1.000 bij sommige spelvormen.

SPELMOGELIJKHEDEN

Er zijn verschillende spelmogelijkheden.

• Bij het spel ‘Winnend’ moet de speler voorspellen welk paard als eerste finisht. De pot wordt gedeeld door alle spelers die op hetzelfde paard hebben ingezet.
• Bij het spel ‘Plaats’ moet een speler voorspellen welk paard bij de eerste 3 eindigt.
• Het spel ‘Winnend en Plaats’ is een combinatie van het spel Winnen en het spel Plaats. Een speler speelt dan twee weddenschappen tegelijk.
• Bij het spel ‘Dubbel Winnend’ kiest de speler de winnaars van twee opeenvolgende races.
• Bij het spel ‘Duo’ moet een speler voorspellen welke twee paarden als eerste of als tweede over de finish gaan en in de juiste volgorde.
• Bij het spel ‘Koppel’ moet een speler voorspellen welke twee paarden als eerste finishen. De volgorde maakt hierbij niet uit.
• Bij het spel ‘Plaatskoppel’ moet een speler twee paarden kiezen die bij de eerste drie paarden eindigen. De volgorde maakt hierbij niet uit.
• Bij het spel ‘Trio’ moet een speler voorspellen welke paarden als eerste, tweede en derde over de finish gaan.
• En zo zijn er nog veel meer spelmogelijkheden. Zie voor de spelmogelijkheden de website van Vrijparkeren.

UITKERINGSPERCENTAGE

Het wedden op paarden kent een hoog uitkeringspercentage. Het uitkeringspercentage is 75%. Dat betekent dat van iedere euro die een speler inzet hij gemiddeld 0,75 cent terugkrijgt. In totaal keert de loterij ongeveer zo’n €17 miljoen aan prijzen uit.

Bronnen

1. Marktscan landgebonden kansspelen 2015, Kansspelautoriteit (2016)
2. Website Vrijparkeren

Versie: juni 2017

Bij bingo kopen de spelers een kaart waarop een aantal getallen staan. Bingo wordt met meerdere mensen meestal op zogenaamde bingoavonden gespeeld. De spelers kopen een bingokaart waarop bijvoorbeeld vijfentwintig getallen onder de negentig staan vermeld. De Bingomaster trekt vervolgens een nummer onder de negentig. Als dat nummer op de kaart staat, kruist de speler het aan. Wie als eerste een horizontale of verticale rij vol heeft, heeft bingo. Wie als eerste de hele kaart vol heeft, wint de hoofdprijs.

Er zijn een aantal voorwaarden waar een organisatie aan moet voldoen om een bingo te organiseren:

• de bingo mag alleen worden georganiseerd door een Nederlandse vereniging of Stichting die minimaal drie jaar bestaat;
• deze vereniging moet een duidelijk doel hebben, wat niet het organiseren van kansspelen is;
• er mag niet meer dan €400 per serie of set verdiend worden, en op één bijeenkomst mag er maximaal €1550 verdiend worden;
• de bingo moet minimaal 14 dagen van te voren worden gemeld aan de burgemeester en wethouders van de gemeente waar de bingo plaatsvindt. Hierbij moet de locatie en het tijdstip van de bingo worden gemeld (1).

Bron:

1. Wanneer mag ik een bingo organiseren? Kansspelautoriteit

Versie: oktober 2020

Bij roulette kan er geld ingezet worden op de cijfers 0 en op de cijfers 1 tot en met 36. In totaal dus 37 nummers. Deze cijfers staan afgebeeld op een groen laken. Als dit cijfer valt, krijgt de speler 35 maal de inzet uitbetaald.

Het winnende nummer wordt bepaald door een balletje te laten rollen op een draaitafel waarop de getallen 0 tot en met 36 staan. De minimum inzetten variëren per tafel en gaan vanaf € 2 tot € 100. De maximuminzet varieert ook en kan oplopen tot € 10.000.

Kans op winst

Op de infozuil bij de roulettetafel staat altijd informatie over de minimum en maximum inzetten. De kans op winst is gering: slechts 1 op 37. 37 omdat het balletje ook op de 0 kan vallen. Een speler kan ook inzetten op 2 nummers. Dan krijgt hij 17 keer de inzet terug. Er kan ook gekozen worden voor minder risico. Bijvoorbeeld door op rood of zwart of op even en oneven in te zetten. De kans op winst is dan iets minder dan 18/37 Bij winst krijgt de speler zijn inzet één keer uitbetaald.

Inzetten

De croupier zet met de woorden: ‘faites vos jeux’ of ‘uw inzetten alstublieft’ de draaitafel in beweging en laat het balletje minimaal zeven keer in tegengestelde richting ronddraaien. Als het balletje vier keer rondgedraaid heeft, moeten de spelers hebben ingezet en roept de croupier ‘rien ne va plus’. Als hij dat gezegd heeft, mag er niet meer worden ingezet en is het afwachten.

Uitkeringspercentage

Het uitkeringspercentage ligt op 97.3%. Van elke euro wordt dus 0.97 eurocent in de vorm van prijzen terugbetaald.

Amerikaans Roulette

Behalve Frans Roulette is er ook Amerikaans roulette. Dit speel je op een kleinere tafel met maximaal 9 of 10 spelers. Elke speler speelt met fiches met een eigen kleur. Doordat ieder zijn kleur heeft en de tafel klein is verloopt Amerikaans Roulette heel vlot.

Online Roulette

Ook op internet is het mogelijk om roulette te spelen. Diverse sites bieden dit aan. Deze sites opereren vanuit het buitenland en zijn (nog) illegaal. Het kabinet wil vanaf het najaar van 2017 vergunningen afgeven aan aanbieders van online kansspelen. Ook Holland Casino zal dan naar alle waarschijnlijkheid roulette online aan gaan bieden.

Versie: april 2017

Dit is een kaartspel dat ook thuis wordt gespeeld. Bedoeling is om met kaarten zo dicht mogelijk bij de 21 punten te komen. Blackjack wordt daarom ook wel eenentwintigen genoemd. De plaatjes zijn ieder 10 punten waard, de aas 1 of 11 punten, de overige kaarten hebben hun normale waarde.

De spelers moeten voordat het spel begint hun geld inzetten. Als blackjack thuis wordt gespeeld, gaat het meestal om kleine bedragen. In het casino daarentegen bedraagt de minimale inzet 5 euro en de maximale inzet 5.000 euro. Meer kan niet worden ingezet. De inzetten kunnen per speeltafel variëren.

Tegen de bank spelen

Als Black Jack in het casino wordt gespeeld, speelt de speler altijd tegen de bank. Als het thuis wordt gespeeld, zijn spelers om de beurt de bank.

De bank deelt de kaarten uit. Deze worden open op tafel gelegd. Vervolgens krijgt iedere speler een tweede kaart. Daarna vraagt de bank of de speler nog een derde kaart wil of dat hij wil passen.

Doel van het spel

De bedoeling is dat de spelers de bank proberen te verslaan, door zo dicht mogelijk of op de 21 punten te komen. Is de bank de winnaar dan kost het de speler zijn inzet. Is één of meer spelers de winnaar dan ontvangt hij één keer zijn inzet.

Versie: april 2017

Bij poker gaat het om het samenstellen van 5 kaarten die het hoogste puntenaantal leveren. Dat doe je door een combinatie te maken van 2 kaarten die je in je hand hebt en maximaal 5 kaarten die voor alle spelers in de loop van het spel zichtbaar op tafel komen te liggen. De hoogste combinatie is 10, boer, vrouw, koning en Aas van het zelfde soort. De laagste 2 gelijken.

Eerst krijgen alle spelers 2 kaarten. Vervolgens worden in 3 ronden 5 kaarten op tafel gelegd. In de eerste ronde 3 en in de tweede en derde ronde iedere keer 1 kaart. Bij iedere ronde kan een speler geld of fiches inzetten. Om mee te spelen moet de speler altijd meegaan met de hoogste inzet. Op het eind van het spel krijgt de hoogste combinatie van kaarten de pot.

De eerste 2 kaarten

Iedereen krijgt 2 kaarten. Deze kaarten laat de speler niet aan anderen zien. De persoon naast de deler is verplicht in te zetten. De persoon links van hem moet ook inzetten (meestal het dubbele). De andere spelers kunnen passen (fold), hetzelfde bedrag inzetten (bet) of de inzet verhogen (raise).

De volgende drie kaarten (flop)

Hierna worden 3 kaarten open op tafel gelegd. Spelers kunnen nu een combinatie maken van de kaarten die ze in de hand hebben en de kaarten die op tafel liggen. Ze kunnen de inzet verhogen. Hierbij wordt gebluft. Een speler probeert de tegenstander te laten denken dat hij goede of juist slechte kaarten in handen hebt. Opnieuw moet hij om mee te kunnen blijven spelen net zoveel inzetten als de hoogste inzet.

De vierde kaart (turn)

Vervolgens wordt de 4e kaart open op tafel gelegd. Weer bestaat de mogelijkheid om de inzet te verhogen.

De vijfde kaart (river)

De vijfde kaart wordt ingelegd. Er kan nu voor een laatste keer ingezet worden. De spelers zeggen nu welke combinatie ze in handen hebben. Degenen met de hoogste kaarten in de hand heeft gewonnen en wint de pot. Daarbij kan het tot een show down komen, dat wil zeggen dat de kaarten op tafel gelegd worden maar dat hoeft niet.

Inzetten

Inzetten kan gaan met limieten of zonder limieten. Een limiet van 2/4 betekent dat je in de eerste ronde 2 euro moeten inzetten en in de laatste ronden 4 euro. Bij cash game kan de speler zelf bepalen hoeveel hij inlegt.

Pokertoernooien

Bij een pokertoernooi moet vaak voor een bepaald bedrag (bijvoorbeeld 50 euro) aan fiches worden gekocht (de buy in). Een deel hiervan 5% bijvoorbeeld wordt ingehouden aan organisatiekosten (rake). In het toernooi gaat het erom om alle deelnemers weg te spelen en alle fiches te verzamelen. De winnaar krijgt nog een prijs.

Online poker

Ook op internet is het mogelijk om poker te spelen. Diverse sites bieden dit aan. Deze sites opereren vanuit het buitenland en zijn (nog) illegaal. Het kabinet wil vanaf het najaar van 2017 vergunningen afgeven aan aanbieders van online kansspelen. Ook Holland Casino zal dan naar alle waarschijnlijkheid poker online aan gaan bieden.

Versie: april 2017

Bij kansspelen op gokkasten in amusementscentra en bij kansspelen online vinden we de meeste gokverslaafden.

Over het algemeen zie je de meeste gokverslaafden bij mensen die meedoen aan gokspelletjes met een korte speeltijd (short odds). Bij spelen met een korte speeltijd zitten er maar enkele seconden tussen inzet en uitkomst.

Gokspelen

In 2011 is er onderzoek gedaan naar probleemgokkers (1). Probleemgokkers zijn meestal mannen van ongeveer 40 jaar.

Hieronder zie je een grafiek met kansspelen waar mensen die problematisch gokken het meeste geld aan uitgeven.

BEN IK VERSLAAFD?

Ben je benieuwd of je zelf te veel gokt? Doe de zelftest.

Zou je zelf graag je gokgedrag willen veranderen? Bekijk dan de volgende pagina’s:

• Online zelfhulp
• Behandeling

Bron

1. Annelies Kruize, Bert Bieleman, Problematische gokkers: wie zijn dat? (2015)

Versie: november 2017

De kans dat een gokker weer begint met gokken is altijd aanwezig. Daarom moet hij er zelf voor zorgen dat hij situaties kent die voor hem risicovol zijn. Bijvoorbeeld: hij heeft iets goed gedaan en vindt dat hij nu wel eens een beloning verdiend heeft. Of juist andersom; hij heeft een flinke tegenslag gehad en wil even afgeleid worden. Een andere riskante situatie kan zijn; langs een gokhal lopen of ineens over veel geld beschikken. Het is belangrijk een lijst te maken met alle riskante situaties. Vervolgens moet de gokker manieren bedenken hoe hij die situaties aan kan pakken.

Manieren om situaties aan te pakken

Vermijden of leren met situatie om te gaan

Een gokker kan de situatie vermijden maar hij/zij kan ook aanleren om, als hij in een dergelijke situatie terechtkomt, iets anders te gaan doen: joggen, naar de bioscoop gaan, een bekende opbellen, of boodschappen doen en lekker gaan koken. Het is belangrijk dat iemand iets kiest dat bij hem past. In het begin zal de behoefte om te gaan gokken groot zijn maar hoe langer hij het volhoudt hoe kleiner die behoefte op een geven moment wordt. Het dooft na verloop van tijd als het ware uit.

Beperkende maatregelen

De gokker kan ook nog maatregelen nemen om het gokken te beperken. Bij Holland Casino kan hij om een bezoekbeperking en om een entreeverbod vragen. Bij een bezoekbeperking kan hij met Holland Casino afspreken dat hij één keer per maand of acht keer per maand binnen mag. Hij kan ook om een entreeverbod vragen. Een entreeverbod kan gelden voor 6 maanden, voor een jaar of voor onbepaalde tijd. Een entreeverbod voor onbepaalde tijd kan eventueel na een jaar weer opgeheven worden. Dat kan alleen na een gesprek. Aangezien de gokker zich moet identificeren is een bezoekbeperking en een entreeverbod door Holland Casino makkelijk na te leven. Ook bij een groot aantal gokhallen kunnen gokkers zich op een lijst laten plaatsen waardoor ze de gokhal niet meer binnen mogen.

Terugval

Mocht een gokker desondanks toch nog een keer terugvallen dan is het van belang dat hij nagaat in welke situatie dat gebeurde. Bekijk die situatie goed en ga na hoe er de volgende keer op een andere manier gereageerd kan worden. Bij terugval is niet alles verloren mits de gokker nagaat hoe het is gekomen en daaruit lering trekt.

Versie: oktober 2020

Gokken kan verslavend werken. Mensen kunnen door gokken in een roes raken. Zij gaan dan volledig op in het spel en vergeten eventuele problemen. De spanning en opwinding die het spel met zich meebrengt verandert een aantal processen in lichaam en hersenen. Het is mogelijk dat hierdoor het beloningscentrum in de hersenen geprikkeld wordt. Hierdoor kan een sterk verlangen naar het gokken ontstaan. Zo kan niet alleen een middel maar ook gedrag verslavend werken.

DSM V

De DSM V* is een wereldwijd gebruikte handleiding waarin alle psychiatrische aandoeningen in beschreven staan. De DSM V spreekt niet van gokverslaving maar van een gok stoornis (Gambling Disorder). Als je in een jaar tijd aan vier van de volgende symptomen voldoet heb je een gokstoornis:

• Met steeds grotere hoeveelheden moeten gokken om de gewenste opwinding te bereiken.
• Geïrriteerd of onrustig zijn bij minderen of stoppen met gokken.
• Mislukte pogingen om te minderen of te stoppen of controle te krijgen over het gokken.
• Geobsedeerd zijn door gokken (veel denken aan gokervaringen, denken aan manieren om aan geld te komen of bedenken of verhinderen van een volgende mogelijkheid om te gokkenm etc.).
• Vaak gokken bij onlustgevoelen (angst of depressieve gevoelens).
• Opnieuw gaan gokken om verloren geld weer terug te winnen.
• Liegen over het aantal uren dat je gokt of de hoeveelheid geld die je met gokken verspeeld hebt.
• Door gokken op het spel zetten of verliezen van je relaties, werk of loopbaan.
• Vertrouwen op anderen voor geld of voor het verlichten van schulden die door gokken zijn ontstaan.

South Oak Gambling Screen (SOGS)

Gokverslaving werd zowel in de vorige edities van de DSM V (de DSM III en in de DSM IV) besproken. Op basis van de DSM III is er een test ontwikkeld aan de hand waarvan gokverslaving gemeten kan worden. Deze test heet de SOGS (South Oak Gambling Screen) Als je 5 vragen bevestigend beantwoord zijn er sterke aanwijzingen dat je gokverslaafd bent. Zijn 3 tot 4 criteria van toepassing dan ben je mogelijk een probleemspeler.

Je kunt de SOGS op deze site afnemen.

De test bestaat uit de volgende vragen:

1. Ben je het afgelopen jaar wel eens teruggegaan om geld terug te winnen dat je de vorige dag verloren had?
2. Heb je in het afgelopen jaar wel eens gezegd dat je geld gewonnen had met gokken, terwijl je in werkelijkheid geld had verloren?
3. Heb je het afgelopen jaar wel eens problemen gehad met gokken?
4. Heb je het afgelopen jaar wel eens meer geld vergokt dan je je had voorgenomen?
5. Waren er het afgelopen jaar mensen die kritiek hadden op je gokken of die zeiden dat je een gokprobleem had? (ook al vindt u misschien dat ze geen gelijk hadden)?
6. Heb je het afgelopen jaar wel eens schuldig gevoeld over de manier waarop je gokt of over wat er gebeurt wanneer je gokt?
7. Heb je het afgelopen jaar wel eens gedacht om te stoppen met gokken en tegelijkertijd het gevoel gehad dat je dat niet zou kunnen?
8. Heb je het afgelopen jaar wel eens deelnamebewijzen voor loterijen, geld voor gokken of andere tekenen dat je gokt, verborgen gehouden voor je partner, kinderen of andere belangrijke mensen in je leven?
9. Heb je het afgelopen jaar wel eens ruzie gehad met mensen waarmee je samenleeft over de manier waarop je met geld omgaat?
10. Als je het afgelopen jaar ruzie heeft gehad over geld, ging het dan wel eens over het feit dat je gokt?
11. Heb je het afgelopen jaar wel eens van iemand geld geleend en niet terug betaald omdat je gokt?
12. Ben je het afgelopen jaar als gevolg van gokken wel eens van je werk of opleiding weggebleven?

*Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5)

BEN IK VERSLAAFD?

Ben je benieuwd of je zelf te veel gokt? Doe de zelftest gokken.

Zou je zelf graag je gokgedrag willen veranderen? Bekijk dan de volgende pagina’s over wat er mogelijk is bij Jellinek:

• Online zelfhulp
• Behandeling

Versie: oktober 2020

Ja, gokken op internet is verslavend.

Online spellen lijken extra verslavend te zijn. Want je speelt ze sneller dan in het echt. Zo hoeven de kaarten niet geschud te worden. Dat doet de computer. Ook kun je online spellen op meerdere schermen tegelijk spelen, heb je 24/7 toegang tot online gokken en word je met niemand geconfronteerd waardoor er een gebrek is aan controle. Je moet dus sterk in je schoenen staan om online casino’s te ontlopen.

Online gokkers spelen vaak meerdere spellen. De meerderheid bezoekt ook gewone casino’s. De populairste online spellen zijn sportweddenschappen (49%) en poker (40%). Maar mensen spelen ook vaak slots (24%), casinospelen (20%) en bingo (14%). Online wedden op paarden- of hondenraces (5%) of online krassen (3%) komt minder vaak voor (1).

Online gokken nog illegaal

Alle spelen die online aan geboden worden zijn illegaal. Ook al zijn de sites volledig in het Nederlands gesteld en kun je gewoon per bank betalen. De sites opereren vanuit het buitenland en onttrekken zich aan de Wet op de kansspelen.

Inmiddels hebben deze sites veel ervaring opgedaan met de manier waarop spelen op internet aangeboden worden. Een site kan zodanig ingericht worden dat zij spelers remt of juist aanzet tot zoveel mogelijk spelen.

Remmend zou bijvoorbeeld kunnen zijn als mensen van te voren kunnen opgeven hoeveel en hoe vaak ze willen spelen en daarbij automatisch gewaarschuwd worden als ze boven hun eigen spellimiet uitkomen.

Vergunning

Op dit moment beried de overheid een om online gokken te legaliseren. Bedoeling is dat bij de vergunning verlening afspraken gemaakt worden over welke spelen aangeboden worden en hoe deze spelen aangeboden mogen worden. Bij het hoe is o.a de vraag van belang: hoe kan riskant of verslaafd spelen voorkomen worden.

Bron

1. Prevalentie van problematisch speelgedrag onder deelnemers aan online kansspelen, CVO (2015)

Versie: november 2017

Jellinek biedt hulp aan mensen die hun gokgedrag weer onder controle willen krijgen. De meeste behandelingen zijn gebaseerd op motiverende gespreksvoering en cognitieve gedragstherapie. Wetenschappelijk is aangetoond dat deze methoden effectief zijn.

Het volledige behandelaanbod staat onder de knop Behandelingen.

BEN IK VERSLAAFD?

Ben je benieuwd of je zelf te veel gokt? Doe dan de zelftest.

Zou je zelf graag je gokgedrag willen veranderen? Bekijk dan ook eens de Online Zelfhulp Gokken.

Versie: mei 2017

In 2015 zochten 2.186 mensen hulp voor gokken. In 2014 ging het nog om 2.266 mensen. Deze cijfers zijn voor heel Nederland. De gemiddelde leeftijd van de mensen die in 2015 in behandeling kwamen is 37 jaar. 87% van hen is man en 13% is vrouw. Het merendeel van de mensen in behandeling is tussen de 25 en 55. 16% is jonger dan 25 en 11% is ouder dan 55 (1).

Daling aanmeldingen

Hieronder een tabel over het aantal aanmeldingen van de afgelopen 10 jaar. Het aantal aanmeldingen is afgenomen van 3000 mensen in 2005  tot 2186 nu.

Bron

Kerncijfers verslavingszorg 2015, SIVZ (2015)

Versie: februari 2018

Je maakt je zorgen om je partner die te veel gokt en je ziet dat het slechter met hem of haar gaat. Wat kun je dan doen om je partner en jezelf te helpen?

Hier vind je meer informatie over ons aanbod voor naasten.

Op deze pagina kun je de gesprekstips voor partners over gokken lezen.

De volgende onderwerpen komen aan bod:

• Voorafgaand aan het gesprek
• Hoe voer ik het gesprek?
• Wat kun je aan jouw eigen gedrag veranderen?
• Tips voor jezelf
• Goed om te weten
• Noodsituatie?

Versie: mei 2020

In 2021 is er voor het laatst onderzoek gedaan naar het aantal mensen dat gokt in Nederland (1). Deze meting was in opdracht van de overheid. Deze meting had onder andere als doel om de omvang van deelname aan (legale en illegale) kansspelen in kaart te brengen. Deze metingen worden ook gebruikt om landelijk beleid vorm te geven.

Uit de meting bij de respondenten en uit de cijfers die zijn opgevraagd bij verschillende instanties blijkt dat 64%, ‘in het afgelopen jaar’, heeft deelgenomen aan een kansspel. Dit waren met name loterijen, gevolgd door krasloten, wedden op sportwedstrijden, speelautomaten, bingo en casinospelen. Deze spelen kunnen zowel op internet (online) en daarbuiten plaatsvinden.

Hieronder een tabel met een overzicht van de belangrijkste cijfers.  Laatste jaar is het antwoord op de vraag: ‘Heb je afgelopen jaar gegokt?’.

Gokken en verslaving

Stichting Informatievoorziening Zorg (IVZ) houdt al meer dan 25 jaar de gegevens bij over hulpvraag en hulpverlening in de verslavingszorg. Samen met het Landelijk Alcohol en Drugs Informatiesysteem (LADIS) brengen zij jaarlijks de kerncijfers in de verslavingszorg uit. Wegens privacy-redenen is vanaf 2015 geen nieuwe data beschikbaar. Verwacht wordt dat dit eind 2022 (met terugwerkende kracht) weer wordt opgepakt. In 2015 waren 2.186 mensen in behandeling voor een gokverslaving (2).

De meeste spelers zijn recreatieve spelers. Dat wil zeggen dat zij voor hun plezier spelen en hier geen problemen van ondervinden. Naar schatting waren er in 2021 zo’n 8,4 tot 8,9 miljoen recreatieve spelers in Nederland.

Vergeleken met eerder onderzoek (2016) is in het onderzoek van 2021 een andere methode gebruikt om te kijken naar het aantal mensen wat (mogelijk) problemen heeft met gokken. In de vragenlijst werd de Problem Gambling Severity Index (PGSI)5 opgenomen. Deze bestaat uit negen stellingen die tezamen een indicatie geven van de ernst van het gokprobleem. Aan de hand van de uitkomsten  wordt dan een indeling gemaakt en doorberekend op het totaal aantal mensen (van 16 jaar en ouder) in Nederland.

Overige bevindingen

Andere bevindingen die uit het onderzoek van Breuer&Intraval naar voren kwamen, zijn de volgende:

• 62% van de respondenten deed recent mee aan een legaal kansspel.
• Ruim 8% van de respondenten heeft recent deelgenomen aan illegale kansspelen.

Andere (niet cijfermatige) conclusies die zijn voortgekomen uit het onderzoek zijn:

• De mate waarin vergunninghouders maatregelen nemen om kansspelverslaving (gokverslaving) te voorkomen verschilt per kansspelsector en per vergunninghouder. Maatregelen om kansspelverslaving te voorkomen wordt door de helft tot twee derde van de exploitanten toegepast.
• De maatregelen die exploitanten van speelautomaten nemen voor het tegengaan van fraude en overige criminaliteit zijn over het algemeen minder aanwezig.
• Aanbieders en vergunninghouders loterijen geven aan verschillende maatregelen uit te voeren ter bescherming van consumenten. Het gaat daarbij onder meer om het informeren van spelers over het spel en de wijze van uitbetaling, de bescherming van persoonsgegevens, het aanbieden van eerlijk spel en het beschermen van kwetsbare groepen. Het percentage exploitanten van speelautomaten dat dergelijke maatregelen hanteert verschilt per maatregel en varieert van 22% (informeren van spelers over het gevoerde beleid ter bescherming van persoonsgegevens) tot 78% (vermelden dat spelen op speelautomaten door minderjarigen niet is toegestaan).

Voor deze meting zijn 5.876 respondenten gevraagd van het online panel Kantar. Ook heeft Breuer&Intraval cijfers opgevraagd bij Kansspelautoriteit (Ksa), de Reclame Code Commissie, de Stichting Informatie Voorziening Zorg (IVZ), de Vereniging Automatenhandel Nederland (VAN) en de Financial Intelligence Unit (FIU-Nederland).

Bronnen

1. Breuer & Intraval: Nieuwe meting modernisering kansspelbeleid (pdf, 2021)
2. Kerncijfers 2015, IVZ (2016)

Versie: september 2022

Tussen de 250.000 en een half miljoen mensen heeft het afgelopen jaar op een illegale site gegokt. Op internet kunnen de volgende gokspelen worden gespeeld:

• poker
• gokken op gokkasten
• black jack

Alle gokspelen op internet zijn op dit moment volgens de Nederlandse wet verboden, ook poker. Wel mogen loterijen (bijvoorbeeld de Staatsloterij) via websites loten verkopen.

Onderzoek

Het aantal spelers dat afgelopen jaar op internet heeft gegokt ligt tussen de 250.000 en 565.000 mensen.

Volgens onderzoek uitgevoerd in 2008 (door Regioplan) hebben 5,1% van de Nederlanders tussen de 15 en 65 het afgelopen jaar ten minste eenmaal op internet gegokt (1). Dat zijn 565.000 mensen. Gemiddeld spelen zij een keer per maand. 1% van de spelers speelde elke dag (1).

Volgens onderzoek dat uitgevoerd is in 2005 en in 2011 is het aantal gokkers dat afgelopen jaar gegokt heeft, gestegen van 130.500 naar 257.000 (2).

Inzet

In 2008 werd in totaal door de spelers voor € 180 miljoen verspeeld waarvan € 65 miljoen entreegeld. Dit entree geld zijn de gokkers in ieder geval kwijt. Van de rest €115 miljoen zien zij een deel in de vorm van prijzen terug. Aangezien het spel illegaal is, is niet bij wet vastgelegd hoeveel. Gemiddeld zet een speler voor €12,90 in.

Het huidige kabinet is van plan gokspelen op internet te legaliseren. Hierbij gaat het niet alleen om poker maar om alle gokspelen.

Voorwaarden legalisering

Van groot belang is dat de voorwaarden waaronder de spelen via internet aangeboden worden, minstens even streng zijn als het offline aanbod in gokhallen en casino’s.

Er wordt een actief preventiebeleid ingezet om kansspelverslaving te voorkomen (3). Dit beleid bevat:

• Actieve zorgplicht: de speler moet voldoende geïnformeerd worden over de (risico’s van) kansspelen zodat de speler dan zelf een bewuste keuze kan maken om wel of niet deel te nemen aan kansspelen. Ook moeten er maatregelen getroffen worden om een speler te helpen matigen in zijn speelgedrag, en als een spelaanbieder vermoedt dat spelers onverantwoordelijk spelen moet er de mogelijkheid bestaan om spelers onvrijwillig uit te sluiten.
• Spelers moeten goed geïnformeerd worden over de risico’s van het spelen van kansspelen, en hoe deze beperkt kunnen worden.
• Spelers kunnen niet spelen zonder een spelersaccount, waarbij een ID-check is gedaan waaruit blijkt dat de speler ouder dan 18 jaar is, niet is opgenomen in het centraal register van uitsluitingen en de speler de grenzen van zijn speelgedrag aangeeft.
• Spelers moeten persoonlijke grenzen aan hun spelgedrag aangeven voordat zij gaan spelen. Wanneer zij zich bedenken gaat daar eerst bedenktijd aan vooraf.
• Spelers moeten zich op vrijwillige basis tijdelijk kunnen uitsluiten van deelname.
• Spelers moeten worden gewezen op risicovol speelgedrag door middel van waarschuwingen.
• Er zal een verslavingsfonds opgericht worden, waaraan vergunninghouders een bijdrage leveren.

Meest gespeelde spelletjes

Hieronder een tabel met de meest gespeelde spelen op internet.

Andere illegale kansspelen

Behalve gokken op internet zijn er nog andere illegale gokspelen die offline ofwel fysiek worden aangeboden. Zoals illegale poker, lotto, toto, bingo en gokken op gokzuilen.

Bronnen

1. Homburg, G. Aard en omvang van illegale kansspelen in Nederland (2009).
2. Intraval, Gokken in kaart, 2011 Groningen.
3. Kansspelverslaving, risico’s en preventie, CVO (2016)

Versie: februari 2018

In landelijk onderzoek naar het gebruik van alcohol en drugs en gokken is in 2015 gevraagd naar online gokken. Voorheen werd gevraagd naar gokken op gokkasten. Omdat dit niet opnieuw is gevraagd kunnen we niet zien of het gokken is toegenomen onder scholieren. Wel kunnen we de cijfers van online gokken laten zien. Wanneer dit onderzoek opnieuw wordt gedaan kan er bekeken worden of het online gokken is toegenomen.

Van de scholieren tussen 12 en 16 heeft 16,4% het laatste half jaar gegokt. 4,5% deed dit voor geld (1).

Voor geld ging het om online sportwedstrijden en online poker.

8% van de jongens gokt online voor geld tegenover 1% van de meisjes.

EenVandaag heeft in 2013 online onderzoek gedaan naar het gokgedrag van jongeren van 12 t/m 24 jaar (2). In onderstaande tabel kun je zien of jongeren het afgelopen jaar hebben gegokt.

De meeste jongeren gokken niet. Er is niet eerder onderzoek gedaan dus deze cijfers kunnen niet vergeleken worden met andere jaren.

Bronnen

1. Jeugd en riskant gedrag 2015, Trimbos Instituut (2016)
2. Onderzoek ‘(Online) gokken’, EenVandaag (2013)

Versie: februari 2018

De hulpvraag voor gokken is de laatste 10 jaar gedaald tot 2.186 mensen in 2015. De gemiddelde leeftijd van de mensen die in behandeling kwamen is 37 jaar. 87% van hen is man en 13% vrouw.

Hieronder een figuur met het aantal mensen dat in de afgelopen 10 jaar hulp zocht voor gokken. Cijfers zijn voor heel Nederland. De laatste cijfers komen uit 2015.

Bron: SIVZ kerncijfers 2006 t/m 2015

Het aantal mensen bereikte een hoogtepunt in 1994 met 7000 mensen. Daarna nam het aantal geleidelijk af tot 2.186 in 2015. Hieronder de afname per leeftijdscategorie:

Bron: SIVZ kerncijfers 2006 t/m 2015

Het aantal mensen tussen 25 en 39 jaar dat in behandeling komt voor gokken is de afgelopen jaren gedaald. In de andere leeftijdscategorieën blijft het min of meer gelijk.

Profiel cliënten

• man 87%, vrouw 13%
• gemiddelde leeftijd 37 jaar

Versie: februari 2018

De wetten en regelingen over alcohol gaan over productie en verkoop. De wetten zijn erop gericht de risico’s van het gebruik te beperken.

Alcohol

Voor alcohol zijn er de volgende wetten en regelingen:

1. Drank- en Horecawet.

Deze wet wil de verkoop en handel van alcohol op een verantwoorde manier laten gebeuren. De wet kent o.a de volgende bepalingen:

• Voor het verkopen van alcohol is een vergunning nodig. Voor supermarkten geldt deze bepaling niet. Zij mogen zwak alcoholische drank verkopen.
• Aan jongeren onder de 18 mag geen alcohol worden verkocht.
• Jongeren mogen op publiek toegankelijke ruimten geen alcohol bij zich hebben.
• Er mag geen alcohol worden verkocht in tankstations.

2. Mediawet

De media wet verbiedt alcoholreclames voor radio en TV voor 21.00 uur

3. Wetboek van strafrecht.

Doorschenken aan iemand die dronken is, is strafbaar. Openbare dronkenschap en de verstoring van de openbare orde in staat van dronkenschap zijn strafbaar

4. APV (algemene Plaatselijke Verordening).

De APV is een regel die de gemeente kan opleggen. In de APV kunnen bepalingen worden opgenomen over het aantal cafés, sluitingstijden etc.

5. Reclamecode voor Alcoholhoudende dranken.

Deze code, die de branche zichzelf heeft opgelegd, bestaat uit een aantal regels over de manier waarop reclame mag worden gevoerd.

Gokken

Voor gokken zijn er de Wet op de kansspelen en verschillende beschikkingen. De Wet op de kansspelen heeft als doel de risico’s van het gokken te beperken. Er zijn bepalingen over loterijen, gokkasten en casinospelen.

Enkele bepalingen voor loterijen

• Voor het organiseren van een loterij is een vergunning nodig.
• De opbrengst moet ten goede komen aan de schatkist of goede doelen.

Enkele bepalingen voor gokkasten

• Voor het plaatsen van een gokkast is een vergunning nodig.
• Om te gokken moet je 18 jaar zijn,
• De gokkast moet aan een aantal eisen voldoen: de kast moet zich gedragen volgens toeval, van de inleg moet ten minste 60% uitgekeerd worden, het gemiddelde uurverlies mag niet meer zijn dan 40 euro, de speltijd (tijd tussen inzet en uitkomst) moet tenminste 3.5 seconde zijn.

Enkele bepalingen voor casino’s

• Voor het exploiteren van een casino is een vergunning nodig. Deze vergunning ligt bij Holland Casino.
• De opbrengst komt ten goede aan de staat.
• Om te spelen moet je 18 jaar zijn.
• Holland Casino moet een preventiebeleid voeren.

Online gokken

Mensen die online en legaal willen gokken, kunnen dit per 1 oktober 2021, doen. Via de kansspelwijzer van de Kansspelautoriteit kunnen deelnemers zien welke gokbedrijven een vergunning hebben. Hierdoor wordt er een veilige omgeving gecreëerd. Aan gokken zitten echter altijd risico’s verbonden. Als speler blijf je hier zelf verantwoordelijk voor.

Versie: december 2021

Bij het ontstaan van verslaving zijn verschillende delen van de hersenen betrokken:

• Het beloningscentrum. Dit centrum in de hersenen zorgt ervoor dat je je lekker voelt.
• Het geheugen. Het geheugen zorgt ervoor dat je positieve ervaringen herinnert.
• De nieuwe hersenen. Een deel van de nieuwe hersenen zorgt ervoor dat niet meteen toegegeven wordt aan allerlei verlangens.

Bij mensen die een vergroot risico op verslaving lopen en bij verslaafden functioneren deze delen van de hersenen anders of minder goed. Sommige medicatie kan op deze delen van de hersenen ingrijpen.

Het beloningscentrum

Het beloningscentrum in de hersenen zorgt ervoor dat bepaalde gedragingen met een prettig gevoel beloond worden. Dit zijn vooral gedragingen die voor het voortbestaan van de soort van belang zijn zoals eten en seksuele activiteit. Het beloningscentrum zit in de middenhersenen. De middenhersenen zijn ook betrokken bij instincten, verlangens, dorst, hongergevoel en emoties als woede en angst.

Alcohol en drugs zijn in staat om het beloningscentrum op een zeer krachtige manier te prikkelen. Om die reden ga je je na gebruik van drugs lekker voelen.

Dopamine
Het beloningscentrum wordt geprikkeld door een bepaald stofje in de hersenen. Dit stofje heet dopamine. De meeste drugs zorgen ervoor dat dopamine op een directe of op een indirecte manier afgegeven wordt. De afgegeven dopamine wordt opgevangen door zogenaamde dopamine receptoren.

Genen
Nu kan een bepaald gen ervoor zorgen dat er minder dopaminereceptoren zijn. Het beloningscentrum functioneert dan minder goed waardoor iemand minder goed in staat is te genieten. Bij een minder goed functionerend beloningscentrum zal het gebruik van drugs bij de betrokken persoon een zeer krachtige en positieve ervaring opleveren. Hierdoor zijn zij vatbaarder voor verslaving. Deze genetische structuur is erfelijk bepaald.

Afname receptoren door frequent gebruik
Maar er is nog iets. Door frequent gebruik van drugs neemt het aantal dopaminereceptoren af. Hierdoor zal meer gebruikt moeten worden om het oorspronkelijke effect nog te kunnen voelen. Zo kan langdurig gebruik blijvende veranderingen in het brein veroorzaken.

Er zijn dus twee redenen waarom verslaafden minder dopaminereceptoren hebben:

• Genetisch bepaald;
• het voortdurende gebruik.

Cortex (licht paars); beloningscentrum (nucleus accumbens; links onder groen); middenhersenen (boven de kleine hersenen)

Het geheugen

Het positieve gevoel na gebruik (en de omstandigheden waaronder dit gebruik plaatsvindt) wordt door de middenhersenen in het geheugen opgeslagen. Het vormen zeer krachtige herinneringen die later een sterke trek of verlangen kunnen oproepen. Hierdoor ligt terugval in gebruik op de loer. De krachtige manier waarop de herinnering aan druggebruik door de middenhersenen wordt opgeslagen, betekenen in zekere zin een verandering van de hersenen.

De nieuwe hersenen

De nieuwe hersenen of wel de neocortex vormen het rationele deel van de hersenen. Een deel van de cortex heeft tot taak de conflicten tussen verlangens (verlangen naar het effect en de roes van drugs) enerzijds en rationele overwegingen (ik moet morgen werken) anderzijds in goede banen te leiden. De middenhersenen zullen willen toegeven aan dit verlangen. De nieuwe hersenen zullen dit willen voorkomen. Bij mensen die afhankelijk zijn functioneert de neocortex minder goed. Door het voortdurende gebruik kan dit steeds minder goed functioneren.

Conclusie

Door een minder goed functionerend beloningssysteem (voor een deel genetisch bepaald) en een minder goede cortex zijn mensen vatbaarder voor verslaving. Bovendien veranderen door het gebruik de hersenen: er komen minder dopaminereceptoren en er ontstaan krachtige herinneringen. Door deze veranderingen in de hersenen raakt iemand nog vatbaarder.

Bekijk ook de animatie drugs in de hersenen.

Versie: september 2019

Hieronder vind je een tabel met het aantal mensen met een verslavingsprobleem in Nederland. De cijfers van cliënten in behandeling zijn van 2015 (1). De cijfers over drugsgebruikers of verslaafden van cocaïne, amfetamine, xtc en GHB zijn een zeer ruwe schatting.

Bij alcohol en cannabis zijn niet alleen de verslaafden geteld, maar ook de mensen die het middel misbruiken. In totaal zijn er in Nederland ongeveer 2 miljoen mensen die verslaafd zijn of een middel misbruiken.

Aantal verslaafden/misbruikers in Nederland en aantal in behandeling:

Toelichting cijfers

Alcohol

In 2007-2009 is in het NEMISIS onderzoek gedaan naar het voorkomen van alcoholverslaving in de bevolking tussen 18 en 64 jaar (2). Hiervoor is de DSM IV gebruikt. 82.400 mensen zijn verslaafd.

De DSM IV spreekt ook van alcoholmisbruik. 395.000 mensen misbruiken alcohol. Misbruik wil zeggen dat je wel allerlei negatieve gevolgen van alcohol ondervindt, maar er is nog geen sprake van gewenning en het optreden van onthoudingsverschijnselen bij stoppen.

Tabak

In 2016 is een bevolkingsonderzoek gedaan naar het gebruik van alcohol, drugs en tabak. Toen rookte ongeveer een vijfde (18,6%) van de bevolking dagelijks. 4,1% van de bevolking rookt meer dan 20 sigaretten per dag. Deze groep zou je verslaafd kunnen noemen (3). Dat zijn 539.000 mensen vanaf 18 jaar. Reken je alle dagelijkse gebruikers tot de verslaafden dan kom je aan de 2,5 miljoen mensen.

Cannabis

In 2007-2009 is in het NEMESIS onderzoek bekeken hoeveel mensen aan cannabis verslaafd zijn. Het aantal wordt geschat op 29.300 mensen ofwel 0,3% van de bevolking tussen 18 en 64 jaar (2). Bij mannen ligt het percentage op 0,4% en bij vrouwen op 0,1%.

De DSM IV spreekt ook van misbruik. 40.200 mensen misbruiken cannabis. Misbruik wil zeggen dat je wel allerlei negatieve gevolgen van cannabis ondervindt, maar er is nog geen sprake van gewenning en het optreden van onthoudingsverschijnselen bij stoppen.

Cocaïne

Het aantal verslaafden aan cocaïne in Nederland is niet bekend. Een schatting levert het volgende op.

Crack

Veel mensen die problematisch opiaten (heroïne) gebruiken, gebruiken ook crack (4). Naar schatting zijn er 14.000 mensen die problematisch opiaten gebruiken. Hiervan gebruikt ongeveer 80% ook problematisch crack. Dit zijn ongeveer 11.200 mensen.

Snuifcocaïne

Het aantal mensen in Nederland dat aan snuifcocaïne verslaafd is kan geschat worden door bij andere drugs te kijken naar welk percentage van de problematische gebruikers nu eigenlijk in behandeling komt. Uit bevolkingsonderzoek is bekend hoeveel problematische drinkers, blowers en gokkers er zijn.

Bij alcohol zijn er 82.000 mensen die verslaafd zijn en 395.000 die alcohol misbruiken. In totaal 477.000. Hiervan komen er 30.764 in behandeling ofwel 6,4%.
Bij cannabis zijn er 30.000 mensen die verslaafd zijn en 40.000 mensen die cannabis misbruiken. In totaal 70.000. Hiervan komen er rond de 10.000 in behandeling ofwel 14%.
Bij gokken zijn er 20.000 mensen in Nederland die verslaafd zijn. Hiervan komen er 2.234 in behandeling of wel ongeveer 10%
Blijkbaar zoekt 5% tot 14% van de problematische gebruikers een behandeling. Het aantal problematische gebruikers die cocaïne snuiven kennen we niet. Wel het aantal snuivers dat behandeling zoekt. In 2014 zochten 7.419 mensen een behandeling voor cocaïne. 50% van de groep gebruikte snuift cocaïne, 50% rookte crack. Er hebben zich dus 3.760 mensen aangemeld die de cocaïne snoven. Deze 3.760 mensen vormen tussen de 5 tot 14% van de problematische groep gebruikers. Gaan we op 14% zitten dan zou dat beteken dat het aantal verslaafden en misbruikers van snuifcocaïne op 26.857 ligt.

Tel hier het aantal crack gebruikers bij op en je komt op 38.057.

Heroïne

Het aantal problematische opiaatgebruikers in Nederland wordt geschat op 14.000 (4). 80% van deze groep gebruikt ook crack.

Gokken

In 2016 is door Intraval onderzoek gedaan naar de omvang van verslavingsproblematiek. 79.000 mensen zijn probleemspelers en zeer waarschijnlijk gok- of kansspelverslaafd. 95.700 mensen speelt op een riskante manier (5).

Amfetamine (speed)/xtc

Het aantal amfetamine- en xtc-verslaafden in Nederland is onbekend. Xtc is nauwelijks verslavend. Amfetamine wel. De cijfers die in de tabel genoemd zijn, zijn gebaseerd op de aanname dat 25% van het werkelijk aantal verslaafden in behandeling is.

GHB

Het aantal GHB-verslaafden in Nederland is onbekend. Wel lijkt het erop dat het aantal GHB-verslaafden is toegenomen (4). De cijfers die in de tabel genoemd zijn, zijn gebaseerd op de aanname dat 25% van het werkelijk aantal verslaafden in behandeling is.

Slaap- en kalmeringsmiddelen

In 2005 werden aan 1,9 miljoen Nederlanders slaap en kalmeringsmiddelen voorgeschreven. Bij een derde van hen gaat het om langdurig gebruik (meer dan 3 maanden). Deze groep hoeft niet perse verslaafd te zijn. Langdurig gebruik kan voorkomen als onderdeel bij bepaalde medische behandelingen. Bij de cijfers over het aantal mensen in behandeling, gaat het om benzodiazepinen, barbituraten en overige psychofarmaca/medicijnen.

Internetgamen

Mensen kunnen niet alleen verslaafd raken aan middelen, maar ook aan bepaalde activiteiten. Hiervan is de grootste groep verslaafd aan internetgamen. Ongeveer 1,5% van jongeren tussen 13 en 16 jaar kan beschouwd worden als gameverslaafde (7). Dit komt neer op 12.000 jongeren. Van het aantal hulpzoekers is 82% jonger dan 25 jaar. Als je die 12.000 verslaafde jongeren ziet als 75%, komt er nog 25% ofwel 4.000 mensen bij. Dit komt neer op ongeveer 16.000 problematische internetgamers.

Totaal

Totaal zijn rond de 2 miljoen mensen in Nederland verslaafd. In 1.677.363 gevallen gaat het hierbij om de legale middelen alcohol, tabak en slaap- en kalmeringsmiddelen.

* De verslaafden aan crack zijn niet meegeteld. Dit is immers dezelfde groep als de heroïneverslaafden.

Bronnen:

1. Kerncijfers 2015, SIVZ (2016).
2. Nemisis 2- 2007-2009. Trimbos Instituut.
3. Nationaal Prevalentie Onderzoek Middelengebruik 2009: De kerncijfers, IVO (2009).
4. NDM 2017, Trimbos Instituut.
5. Modernisering kansspelbeleid, Intraval (2016).
6. Noorlander, E. Misbruik van en verslaving aan medicatie. In: Drugs en alcohol. Gebruik, misbruik en Verslaving.
7. vVn Rooij et al., 2011.

Versie: januari 2019

Over verslaving kun je op verschillende manieren denken. De manier waarop over verslaving gedacht wordt bepaalt ook de aanpak. Er zijn de volgende opvattingen of modellen:

• Het morele model
• Het farmacologische model
• Het psychiatrische model
• Het sociale model
• Het medische model
• Het biospsychosociale model
• Het gedragtherapeutische model
• Het hersenziekte model
• Het aanvaardigsmodel.

Het morele model

Het morele model gaat ervan uit dat verslaving ontstaat door een zwakke wil of morele zwakte. Verslaafden zijn zondig of schuldig. De aanpak van verslaving moet in dit model vooral van politie en justitie komen.

Het farmacologische model

Het farmacologische model gaat geheel uit van de stof. Het is de drug die mensen verslaafd maakt. De drug zorgt ervoor dat zich tolerantie ontwikkelt en mensen last krijgen van onthoudingsverschijnselen. De aanpak moet gericht zijn op het voorkomen dat mensen in aanraking komen met de stof. Drooglegging, het verbod op drugs en de ‘war on drugs’ zijn gebaseerd op dit model.

Het psychiatrische model

Het psychiatrische model ziet verslaving als een symptoom van een onderliggende stoornis. De aanpak moet gericht zijn op het wegnemen van de stoornis.

Het sociale model

Het sociale model ziet verslaving als een symptoom van een relatie stoornis tussen mensen of als een reactie op stress of maatschappelijke omstandigheden. De aanpak moet gericht zijn op het betrekken van de familie bij de behandeling of op het veranderen van de maatschappij.

Het medische model

Het medische model ziet verslaving als een lichamelijke aandoening. Verslaving is het gevolg van een lichamelijke overgevoeligheid. De aanpak moet gericht zijn op het volledig stoppen met gebruik (abstinentie). Voor mensen met een verslaving is gebruik niet meer mogelijk. De AA en het 12 stappen Minnesotamodel zijn gebaseerd op dit model.

Het gedragstherapeutische model

Het gedragstherapeutische model ziet verslaving als aangeleerd gedrag. De positieve effecten van alcohol of drugs vergroot de kans dat opnieuw gebruikt wordt waardoor een verslaving ontstaat. Het verlangen naar het effect is belangrijker bij het ontstaan van verslaving dan de vroege ervaringen uit de jeugd. De aanpak moet gericht zijn op het afleren van het verslavingsgedrag. De kortdurende therapie (4-12 gesprekken) in de verslavingszorg is gebaseerd op dit model. Ook de online zelfhulpprogramma’s en de online behandeling zijn op dit model gestoeld.

Het biopsychosociale model

Het biopsychosociale model gaat ervan uit dat verslaving ontstaat door het gelijktijdig werkzaam zijn van verschillende factoren, namelijk:

• een biologische vatbaarheid
• stoornissen in de persoonlijke ontwikkeling
• maatschappelijke factoren.

Iemand kan bepaalde genen hebben waardoor verslaving makkelijker ontstaat. Een stoornis in iemands persoonlijke ontwikkeling kan een verslaving bevorderen. Negatieve invloeden van uit de omgeving zoals gebrek aan warmte, seksueel misbruik kunnen een rol spelen bij het ontstaan van verslaving. De aanpak moet gericht zijn op meerdere interventies: medicatie, psychotherapie en verbetering van sociale omstandigheden.

Het hersenziekte model

Het hersenziekte model ziet verslaving als een hersenziekte. De hersenen van mensen met een verslaving functioneren anders. Het deel dat zorgt voor prettige gevoelens (beloningscentrum) functioneert minder goed. Drugs prikkelen dit centrum op een zeer heftige manier en zorgen voor een zeer sterke ervaring die men niet meer vergeet. Ook kan het vermogen om met sterke verlangens om te gaan, bij de een minder goed functioneren als bij de ander. De aanpak moet gericht zijn op de ontwikkeling van medicatie die de werking van de hersenen kan beïnvloeden.

Het aanvaardingsmodel.

Het aanvaardingsmodel ziet verslaving als een aandoening die men moet accepteren. De aanpak moet gericht zijn op het beperken van de risico’s van het gebruik. Het heeft geen zin om te proberen iemand van zijn verslaving af te helpen. Het verstrekken van heroïne en projecten als spuitomruil werken vanuit deze visie.

Op dit moment wordt vooral uitgegaan van het biopsychosociale model en het hersenziekte model.

Versie: januari 2021

Gokken is riskant maar het kan leuk blijven als de speler:

• Van tevoren met zichzelf afspreekt hoeveel geld hij wil verspelen.
• Zorgt dat de rekening eerst betaald zijn, niet met geld speelt wat de speler niet kan missen, en geen geld leent om mee te gokken.
• Stopt als het van tevoren bepaalde bedrag op is.
• Weet dat er altijd meer kans is op verlies dan op winst.
• Weet dat winst of verlies meestal is bepaald door toeval en kansberekening. Je vergroot je winkansen niet door inzicht, oefening of geluksgetallen.
• Weet dat gemiddeld uurverlies op een gokkast 40 euro is.
• Niet probeert verliezen weer terug te winnen.
• Zo nu en dan winst pakt en niet telkens alle winst verspeelt.
• Zich er voortdurend van bewust is hoe vaak hij speelt en hoeveel tijd dat kost.
• Voor zijn/haar plezier gokt.
• Niet gokt als hij/zij emotioneel of onder invloed is.

Geldproblemen

Het grootste risico is het krijgen van geldproblemen. Wil een gokker steeds vaker en langer spelen, dan zal hij al gauw geld moeten lenen. Uiteindelijk moeten ze zich ook in de schulden steken om het gokken te financieren. Sommige hopen dan op een grote klapper om hun schulden te kunnen aflossen. Ze spelen steeds vaker en langer, waardoor ze nog meer in de moeilijkheden komen. Nogal eens raakt men op het criminele pad om de schulden te kunnen aflossen.

Studie/werkproblemen

Door het verwaarlozen van school, studie of werk krijgen gokkers problemen. Ze spijbelen, komen te laat, leveren slecht werk af. Ook gebruiken ze smoezen om niet de waarheid te hoeven zeggen. Uiteindelijk volgt schorsing van school of ontslag op het werk.

Sociale problemen

Door teveel te gokken raken gokkers sociaal in de problemen. Ze verwaarlozen familie en vrienden en dat loopt uit op ruzie en onbegrip. Mensen uit de omgeving zijn op een gegeven moment de leugens en het gedraai zat en keren zich van de gokker af.

Afhankelijkheid

Naar gokken kun je sterk verlangen. Ook zie je dat spelers steeds meer tijd en geld aan het gokken besteden. Bij stoppen met gokken kunnen ontwenningsverschijnselen optreden zoals hoofdpijn, vermoeidheid, trillingen of transpireren. Ook kunnen psychische klachten voorkomen zoals je down, angstig of schuldig voelen.

Psychische en lichamelijke problemen

Als je niet lekker in je vel zit kan gokken dat gevoel verergeren. Je kan meer spanning en stress ervaren. Daarnaast kan je minder goed voor jezelf zorgen waardoor je lichamelijke klachten kan krijgen. Zoals hoofdpijn, maagpijn, trillen, zweten, onrust en slecht slapen.

Geld is het middel om te gokken. En gokken is het middel om in een roes te raken. Die roes wordt bereikt door heel veel spelletjes per uur te spelen.

Winst wordt altijd weer verspeeld

Het geld kan op verschillende manieren ingezet worden. Bij gokkasten wordt het rechtstreeks in de kast gegooid. Bij roulette koopt de speler eerst fiches die hij vervolgens inzet.

Gokkers zullen zich inspannen om aan geld te komen. Winst betekent geld en dus de mogelijkheid om verder te kunnen gokken. Verslaafde gokkers verspelen hun winst altijd weer en steken dit nooit in hun zak. Zolang ze geld hebben gaan ze door.

Meer kans op verlies dan op winst

Gokspelen zijn altijd zo opgezet dat er meer kansen zijn op verlies dan op winst. Verslaafde gokkers houden hier echter geen rekening mee. Het gaat om het spelen en de spanning en niet zozeer om winst of verlies. Bij een gokkast duurt een spelletje 4 seconden. In een minuut kunnen er dus 15 spelletjes gespeeld worden. 15 keer kans op winst en verlies.

Er zijn vele soorten gokspelen: loterijen, kaarten om geld, wedden op paarden, casinospelen, spelen op gokkasten, bingo, krasloten en sportweddenschappen.

Verschil in verslavingskans tussen gokspelen

Het ene gokspelletje is veel verslavender dan het andere.

Dat zit hem in verschillen in tijd tussen inzet en uitkomst, verschillen in de suggestie dat u een spel kan beïnvloeden en verschillen in langdurig en anoniem kunnen spelen.

Korte tijd tussen inzet en uitkomst

Spelletjes met een korte tijd tussen inzet en uitkomst zijn bijvoorbeeld spelen op gokkasten en roulette. U drukt op een knop of u zet een fiche op een nummer in en meteen is bekend of u gewonnen of verloren heeft.

U kunt direct weer een spel doen en snel weer winnen of verliezen. Daardoor blijft het spel continu spannend. Het is met name deze spanning waaraan gokkers verslaafd raken. Bij loterijen is dat anders. Loterijen zijn niet zo verslavend omdat er meestal een lange tijd zit tussen het kopen van een lot en de uitslag.

De suggestie dat je het spel kunt beïnvloeden.

Sommige gokspelen wekken de indruk dat de speler het spel kunt beïnvloeden. De speler denkt hierdoor slim te kunnen spelen en blijft maar spelen.

Langdurig en anoniem kunnen spelen.

Ook riskant zijn spelletjes die anoniem gespeeld kunnen worden, zonder controle en desnoods urenlang. In gokhallen en casino’s maar vooral onlne kun je lang spelen zonder dat iemand op je let. Een kraslot is ook een kort spel en zou dus verslavend moeten zijn. Maar in een tabakszaak kun je niet urenlang spelen. Dit vormt een belangrijke rem op verslaving. Iets soortgelijks geldt ook voor bingo. Ook het spelen van bingo is in tijd beperkt.

Prijzen/kosten

Gemiddeld kost gokken 40 euro per uur. De kosten om mee te spelen variëren per spel.

1 keer spelen op een gokkast kost €0,20. Voor een euro kan er 5 keer worden gespeeld. In de wet is bepaald dat bij gokkasten het gemiddeld uurverlies niet groter mag zijn dan 40 euro.

Er zullen uren zijn dat er verdiend wordt en dat er wordt verloren. Gemiddeld komt het echter uit op 40 euro verlies per uur uit. Je kunt dus precies uitrekenen hoeveel gokken u kost. Stel je speelt een uur per week. Dan speel je 52 uur per jaar. Dit kost je dus 52 keer 40 euro is 2080 Euro.

Gokkers kunnen worden herkend aan:

• Lang en vaak gokken
• Niet geloven in toeval
• Zeggen dat er geld gewonnen is terwijl er verloren is
• Onverklaarbare vermindering van saldo op rekeningen of schulden
• Geïrriteerd reageren op opmerkingen over gokken
• Geld lenen en niet terugbetalen
• Verwaarlozing school of werk
• Verwaarlozing familie en vrienden.

Van gokspelletjes die een paar seconden duren kan een speler in een roes raken. hij gaat zo op in het spel dat hij alles om zich heen vergeet. hij wordt als het ware een met het spel. Deze voortdurende spanning gaat gepaard met allerlei lichamelijke processen en veranderingen in het functioneren van de hersenen.

Processen in de hersenen

Bij het spelen op een gokkast weet een speler al na 3 tot 4 seconden of hij gewonnen of verloren heeft. In een minuut ervaart hij 15 keer de spanning van winst of verlies. In een half uur is dat 450 keer. Deze voortdurende spanning gaat gepaard met allerlei lichamelijke processen en veranderingen in het functioneren van de hersenen. Mogelijk dat hierdoor het beloningscentrum op een directe of indirecte manier geprikkeld wordt waardoor de speler zich prettig gaat voelen en in een roes raakt. Hierdoor kan gokken net zoals alcohol en drugs het geval is, verslavend werken. Met andere woorden hoewel gokken een gedrag is, is het gedrag dat gepaard gaat met spanning en met allerlei lichamelijke processen. Het zijn deze lichamelijke processen die het beloningcentrum uiteindelijk zorgen voor de verslaving.

Hoe meer kansen per minuut hoe verslavender het spel

Voor een verslaving is wel nodig dat de spelletjes enkele seconden duren en dat een speler vele kansen per minuut krijgt. Alleen dan voelt hij de voortdurende spanning. Hoe meer kansen per minuut hoe verslavender het spel. Om die reden is deelname aan een loterij met slechts een winstkans per week of per maand in het geheel niet verslavend. Gokkasten en roulette en andere spelen met veel winstkansen per minuut zijn dat wel.

Gokken is een spel waarbij de uitkomst door toeval tot stand komt en waarbij in geld uitgekeerd kan worden. Twee punten zijn dus belangrijk:

• toeval
• geld

Het feit dat er geld kan worden ingezet maakt het gokken spannend. Zeker als er al na enkele seconden bekend is de speler geld gaat verliezen of winnen. Aan die spanning kunnen sommige mensen verslaafd raken.

Gokspelen en behendigheidsspelen

Kennis of kunde speelt bij gokspelen geen rol. Je kunt met gokken niet goed of slecht spelen. Speelt kennis of kunde wel een rol, zoals bijvoorbeeld bij flipperen dan is het geen gokspel maar een behendigheidsspel.

De scheiding tussen gok- en behendigheidsspelen is niet helemaal absoluut. Er zijn gokspelen waarbij behendigheid een kleine rol kan spelen. Zoals bijvoorbeeld bij Blackjack. Bij pokeren speelt behendigheid zo’n grote rol dat er discussie is over de vraag of Poker nu een gok- of behendigheidsspel is.

Wetgeving

Alle gokspelen zijn ondergebracht in de Wet op de Kansspelen. Poker wordt hierin ook genoemd. Volgens de wet mogen gokspelen mogen in geld uitkeren, behendigheidsspelen mogen alleen in vrije spelen uitkeren.

Van korte gokspelletjes kun je in een roes raken. Je gaat zo op in het spel dat je alles om je heen vergeet. Je wordt als het ware één met de gokkast. Het is de spanning van het spel waar je op kickt. Door deze spanning wordt het beloningscentrum in je hersenen geprikkeld en komen de stofjes dopamine en endorfine in je hersenen vrij. Hierdoor voel je je prettig. Zo prettig dat het verslavend kan werken. Deze spanning is in feite een drug waar je naar verlangt.

Geestelijke verslaving

Ja, gokken kan buitengewoon spannend en opwindend zijn. Zó spannend dat iemand alles om zich heen vergeet en in een roes raakt. Hij wordt één met het spel en gaat helemaal op in de gokkast of de roulettetafel. Gokkers spelen omdat ze uit zijn op die spanning. Op den duur gaat het meer om het krijgen van de spanning dan om het winnen of verliezen.

Lichamelijke verslaving

Tolerantie

Nee, wel kan het zo zijn dat gokkers steeds langer en vaker gokken.

Onthoudingsverschijnselen

Ja, bij stoppen met gokken kunnen onthoudingsverschijnselen ontstaan zoals hoofdpijn, vermoeidheid, trillingen of transpireren. Ook kunnen psychische klachten voorkomen zoals depressie, angsten, achterdocht en agressie.

BEN IK VERSLAAFD?

Ben je benieuwd of je zelf te veel gokt? Bekijk dan de volgende pagina:

Wanneer ben je gokverslaafd?

Of doe de zelftest!

Zou je zelf graag je gokgedrag willen veranderen? Zie dan de volgende pagina’s:

Online zelfhulp

Behandeling

In de Wet op de Kansspelen is geregeld hoe er in Nederland gegokt kan worden. De wet regelt de manier waarop gokspelen aangeboden mogen worden en zorgt ervoor dat de risico’s van gokken zoveel mogelijk beperkt worden. De wet kent een groot aantal bepalingen voor de verschillende vormen van gokken: loterijen, gokkasten en casino’s.

Wetgeving voor loterijen

1. Voor het organiseren van een loterij heb je een vergunning nodig.
2. De opbrengst van een loterij moet besteed worden aan een goed doel of gaat naar de staat.
3. Bij de staats loterij wordt 70% van de inleg uitgekeerd, Bij de Postcode en Bankgiroloterij is dit 40%. De rest wordt besteed aan kosten of wordt afgedragen aan de staat (staatsloterij) of goede doelen.

Wetgeving voor gokkasten

1. Een gokker moet 18 zijn om op een gokkast te mogen spelen. Sommige gokhallen hebben zelf besloten tot een leeftijdsgrens van 21 jaar.
2. Gokkasten mogen alleen staan in gokhallen, cafés, restaurants en casino’s.
3. Gokkasten moeten aan allerlei wettelijke eisen voldoen. De wettelijke eisen zijn:

• Een gokkast moet zich gedragen volgens toeval.
• Een spelletje mag gemiddeld niet korter duren dan 4 seconden.
• Het gemiddelde verlies per uur mag niet meer zijn dan €40.
• Je kunt inzetten met €0,20 per spelletje zijn.
• De maximaal te winnen prijs is €40. Bij €40 betaalt de kast automatisch uit en is de kast 15 seconden niet bespeelbaar.
• Van elke €100 die in de kast gaat moet €60 worden uitbetaald (uitkeringspercentage van 60%). in de praktijk is dit €83.
• De hoogste prijs mag niet meer zijn dan €40.
• Na uitbetaling is de kast vijftien seconden niet bespeelbaar.
• Een systeem op de kast moet aangeven hoeveel gewonnen of verloren is.
• Gokkasten mogen niet aantrekkelijk gemaakt worden door lichtjes en veel lawaai bij uitbetalen.
• Gokkasten mogen nergens geplaatst worden voordat ze gekeurd zijn door het Nederlands Meet Instituut en deze voldoet aan de wettelijke eisen.

Wetgeving voor casinospelen

1. Voor het oprichten van een casino is een vergunning nodig. Deze vergunning is gegeven aan Holland Casino.
2. De opbrengst van casino’s komt ten goede aan de staat.
3. Om in een casino te spelen moet je 18 jaar zijn.
4. Bezoekers mogen alleen naar binnen met een geldig identiteitsbewijs.
5. Holland Casino moet een preventiebeleid voeren.
6. In casino’s worden verschillende spellen gespeeld waaronder roulette, poker en spelen op gokkasten.
7. De inzet varieert van €0,01 tot €150 bij gokkasten en tot €10.000 bij oa. roulette.
8. Gokkasten in casino’s moeten aan een beperkt aantal wettelijke eisen voldoen. Deze zijn veel minder streng dan de gokkasten in gokhallen of cafés. De eisen zijn:

• dat de kast moet zich gedragen volgens toeval;
• een spelletje mag niet korter duren dan 3 seconden (1 seconde minder dan in cafés en gokhallen);
• je kunt inzetten met €0,01 tot €150;
• dat er is geen beperking is voor het verlies wat je gemiddeld per uur leidt (in cafés en gokhallen is dit € 40);
• dat de speler gemiddeld 80% van de inleg terugkrijgt. In de praktijk is dit 93%.

Mensen die online en legaal willen gokken, kunnen dit per 1 oktober 2021, doen. Via de kansspelwijzer van de Kansspelautoriteit kunnen deelnemers zien welke gokbedrijven een vergunning hebben. Hierdoor wordt er een veilige omgeving gecreëerd. Aan gokken zitten echter altijd risico’s verbonden. Als speler blijf je hier zelf verantwoordelijk voor.

Versie december 2021

Bestaat geluk?

Natuurlijk kan een speler best wel eens geluk hebben. Maar geluk krijgt alleen een kans als een speler zo nu en dan gokt. Als hij vaak gokt zorgt de kansrekening ervoor dat elke kans op geluk tot 0 teruggebracht wordt. De kunst van gokken is dus: zo nu en dan te spelen en het geluk een kans te geven.

Langer spelen vermindert kans op geluk

Hoe zit dat? Stel een speler gooit 1200 keer met een dobbelsteen en noteert iedere keer de uitslag. Na afloop kan hij zien dat hij 200 keer 1, 200 keer 2, 200 keer 3 etc hebt gegooid. Elk cijfer komt dus evenveel voor. Als hij nu alleen naar de eerste 20 worpen kijkt, kan het best zo zijn dat in die serie van 20 worpen 6 keer een vier is gegooid. iemand die naar deze 20 worpen kijkt, zal zeggen: “dat is ook toevallig”! Het is iedere keer 4. Als ik op 4 had ingezet, zou ik goed verdiend hebben.

Met andere woorden als iemand een korte tijd gokt (20 worpen) krijgt geluk een kans. Als iemand langdurig gokt (1200 worpen) is de kans op geluk verdwenen. Zo gaat het ook met spelen op een gokkast. Als iemand een paar spelletjes speelt, kan hij toevallig een winnende combinatie van afbeeldingen krijgen. Hij heeft geluk. Maar als hij lang of vaak speelt zullen alle afbeeldingen even vaak voorkomen en is de kans op geluk 0 geworden.

Of je van een drug afhankelijk raakt hangt af van meerdere factoren. Op deze factoren kunnen mensen verschillen waardoor de één een andere kans heeft om verslaafd te raken dan een ander. Dit wordt het beste uitgelegd doormiddel van het biopsychosociale model. Het biopsychosociale model gaat ervan uit dat verslaving ontstaat door het gelijktijdig werkzaam zijn van verschillende factoren, namelijk:

• een biologische vatbaarheid
• stoornissen in de persoonlijke ontwikkeling
• sociale of maatschappelijke factoren.

Een stoornis in iemands persoonlijke ontwikkeling kan een verslaving bevorderen. Negatieve invloeden van uit de omgeving zoals gebrek aan warmte, seksueel misbruik kunnen een rol spelen bij het ontstaan van verslaving. De aanpak moet gericht zijn op meerdere interventies: medicatie, psychotherapie en verbetering van sociale omstandigheden.

Biologische vatbaarheid

Iemand kan bepaalde genen hebben waardoor verslaving makkelijker ontstaat. Je genen bepalen namelijk hoe je lichaam en je hersenen reageren op het gebruik van alcohol of andere drugs. Je lever breekt drugs af en het kan per persoon verschillen hoe effectief dit gebeurt. Daarnaast heeft het ontstaan van verslaving te maken heeft met het functioneren van onze hersenen. Het gaat hierbij om:

• Het functioneren van het beloningscentrum.
• Het functioneren van de controle mechanismen over impulsen.

Het beloningscentrum kan bij de een minder goed werken dan bij de ander. Bepaalde genen kunnen ervoor zorgen dat iemand weinig dopaminereceptoren heeft. Drugs gebruiken zal dan snel een grote invloed hebben waardoor de kans op herhaling van gebruik groot is.

Het vermogen om sterke impulsen te weerstaan kan minder goed functioneren. Dit vermogen ligt in het voorste deel van de hersenen, de frontaalkwab. Ook hierin kunnen mensen verschillen. De manier waarop je hersenen functioneren is erfelijk. Als een van je ouders verslavingsproblemen heeft, is de kans dat jij deze problemen ook krijgt groter.

Stoornissen in de persoonlijke ontwikkeling

Iemands persoonlijke eigenschappen of het hebben van persoonlijke problemen kunnen ook van invloed zijn op het verslaafd raken.

Bijvoorbeeld: als je negatieve gevoelens sterk ervaart en moeite heeft om daar goed mee om te gaan, dan kan dat een rol spelen bij het ontstaan van verslaving. Als je dan ontdekt dat gebruik van alcohol of andere drugs een tijdelijke verlichting kan geven, zal je steeds vaker gaan gebruiken. Alcohol en andere drugs zijn voor jou dan ook extra riskant.

Verder zullen alcohol en andere drugs, als je weinig hobby’s of interesses hebt, een grotere kans maken om een plaats in het leven te veroveren, dan als je veel te doen hebt. Persoonlijke problemen zijn ook riskant, zeker als je dan alcohol of andere drugs gebruikt om de negatieve gevoelens te dempen.

Sociale of maatschappelijke factoren

Je sociale situatie kan ook een belangrijke rol spelen bij het al dan niet verslaafd raken. Sommige invloeden kunnen je beschermen en andere invloeden kunnen je schaden. Beschermende factoren zijn bijvoorbeeld:

• Mensen om je heen die om je geven.
• Behoren bij een groep mensen, bv op de sportclub of via andere hobby’s.
• Goed onderwijs.
• Het hebben van (leuk) werk.

Schadelijke factoren zijn bijvoorbeeld:

• Stressvolle omgeving.
• Naast een kroeg wonen.
• Kleine vrienden en kennissenkring.

Al deze factoren dragen bij aan het ontstaan van verslaving. Scoor je goed op een factor (bijvoorbeeld persoonlijke eigenschappen), dan kun je wat meer risico lopen bij een andere factor. Een riskante drug als cocaïne zal dan pas vat op je krijgen wanneer ook de sociale en maatschappelijke situatie heel slecht is.

Versie: november 2021

Mensen blijven verslaafd omdat verslaving een stoornis of ziekte is die door het voortdurende gebruik continu gevoed wordt. Verslaving kan de hersenen veranderen. Het beloningscentrum gaat steeds slechter functioneren en het vermogen om impulsen te controleren gaat steeds verder achteruit (zie de vraag: is verslaving een hersenziekte).

Een verslaving kan zich op zo’n manier ontwikkelen dat zij helemaal los komt te staan van de oorspronkelijke reden waarom ooit met drinken of gebruik begonnen werd.

Mensen kunnen door hun gebruik in een spiraal naar beneden komen. Het gebruik brengt allerlei veranderingen en problemen met zich mee. Deze veranderingen en problemen zijn voor de gebruiker reden om opnieuw te gaan gebruiken. Hierdoor worden de problemen alleen maar groter en wordt steeds meer gebruikt.

Aan verslaving liggen een aantal vicieuze cirkels ten grondslag. Van Dijk heeft dit beschreven voor alcohol. Maar de cirkels zijn ook van toepassing op andere drugs. Er zijn vier vicieuze cirkels te onderscheiden:

De farmacologische vicieuze cirkel

Het lichaam en de hersenen van de gebruiker passen zich aan de dagelijkse hoeveelheden alcohol aan. Er ontstaat tolerantie en bij het minderen of stoppen ontwikkelen zich ontwenningsverschijnselen. De ontwenningsverschijnselen zijn weer redenen om te gaan gebruiken. Hierdoor verdwijnen de ontwenningsverschijnselen voor even, maar komen al snel in ergere vorm terug. Er wordt opnieuw gebruikt waardoor…. enz, enz. De behoefte aan alcohol wordt door de farmacologische cirkel alleen maar groter.

De psychische vicieuze cirkel

De gebruiker ervaart de roes van alcohol als positief. Deze roes en de omgeving waarin hij gebruikte vormen een krachtige herinnering. Deze herinnering zorgt ervoor dat de neiging om opnieuw te gaan gebruiken groot is.
Daarnaast ontstaan schuld- en schaamte gevoelens door het gebruik. Deze gevoelens worden als onaangenaam beleefd. De reactie op onaangename gevoelens is opnieuw gebruiken of drinken. Hierdoor nemen de deze gevoelens alleen maar toe, waardoor er weer opnieuw gebruikt wordt. Enz, enz.

De behoefte aan alcohol wordt door de psychische cirkel alleen maar groter.

De sociale vicieuze cirkel

Het drinken leidt tot allerlei problemen. Ruzies met vrienden/familie en werk. Soms ook problemen met politie en justitie. Uiteindelijk ervaart een verslaafde steeds meer dat hij afgewezen wordt en komt hij steeds meer alleen te staan. Deze problemen vormen op hun beurt weer redenen om te drinken, waardoor de problemen alleen maar groter worden.

‘Drink je omdat je het moeilijk hebt of heb je het moeilijk omdat je drinkt’ was een leus waarmee de Jellinek een aantal jaren terug campagne voerde. De leus verwoorde de sociale vicieuze cirkel waarin verslaafden terecht kunnen komen.

De cerebrale cirkel

Door het vele drinken kunnen ook de hersenen aangetast worden. Het beloningscentrum wat bij mensen met een verslaving vaak al minder goed functioneert gaat door het voortdurende gebruik nog slechter functioneren. Hierdoor voelen ze zich vaak slecht. Ook het functioneren van de hersenen raakt door het vele gebruik verder achterop. Hierdoor wordt het voor iemand met een verslaving steeds moeilijker om weerstand te beiden aan de impuls om te drinken. Hierdoor raken de hersenen weer verder aangetast, waardoor de kans dat de gebruiker zal stoppen alleen maar kleiner wordt.

Versie: januari 2021