Lean is de straatnaam voor een drankje van hoestdrank gemixt met frisdrank, meestal met Sprite. Soms worden er ook snoepjes aan toegevoegd voor de extra zoete smaak. Het wordt ook wel purple drank, purp, sizzurp of syrup genoemd.

Werkzame stoffen

De effecten worden veroorzaakt door codeïne en promethazine. Codeïne is een opiaat (afgeleide van morfine). Codeïne heeft een verdovend effect en kan bepaalde lichaamsfuncties vertragen, onder andere de ademhaling. Dit is ook de reden waarom het in lage doseringen de hoest kan onderdrukken bij een verkoudheid. In hoge doseringen kan dit tot gevaarlijke situaties leiden, zoals een ademhalingsstilstand.

Promethazine is een antihistamine. Het wordt gebruikt tegen allergieën, maar ook om misselijkheid te onderdrukken en om te versuffen. De werking van promethazine tegen de hoest is niet bewezen. Het zou wel kunnen helpen bij hoest die veroorzaakt wordt door een allergie. Ook maakt het je suffer waardoor het kan helpen om in slaap te komen bij kriebelhoest.

Gebruik en effecten

Het gaat om een hoestdrank met de stoffen codeïne en promethazine. De stoffen kunnen ook los van elkaar genomen worden maar zullen dan niet hetzelfde effect veroorzaken. Volgens gebruikers gaat het vooral om de combinatie van deze stoffen. Deze stoffen hebben in lage doseringen weinig effect. Wanneer je dus kleine hoeveelheden gebruikt tegen de hoest bij verkoudheid, zal je er weinig van merken.

Als je er meer van gebruikt, krijg je effecten vergelijkbaar met andere verdovende middelen. Sommigen gebruikers rapporteren dat het effect lijkt op alcohol, anderen vinden het effect meer op benzodiazepinen (slaap- en kalmeringsmiddelen) lijken. De dosering die nodig is om een effect te bereiken verschilt per persoon en hangt ook af van de hoeveelheid toegevoegde codeïne en promethazine.

Je wordt sloom en je voelt je prettig en je hebt het gevoel dat alles langzamer gaat. Ook rapporteren gebruikers milde euforische gevoelens en kunnen ze licht gedissocieerd raken van hun lichaam. Het wordt vaak gecombineerd met cannabis of andere middelen. Het wordt ook wel gecombineerd met alcohol, hoewel veel gebruikers hier voorzichtig mee zijn vanwege de hoge risico’s van deze combinatie.

Risico’s

Codeïne is een opiaat (afgeleide van de opium) en heeft een verdovende werking op het lichaam. In grote hoeveelheden kan je hallucinaties krijgen, out gaan of zelfs een ademhalingsstilstand krijgen. Vooral in combinatie met de promethazine en eventueel andere middelen zoals alcohol wordt dit risico extra vergroot. Lean heeft in de VS ook al tot meerdere overdoseringen geleid met de dood tot gevolg.

Codeïne is daarnaast ook verslavend. Je kan op een gegeven moment steeds meer nodig hebben om hetzelfde effect te bereiken. Je kan ook ontwenningsverschijnselen krijgen wanneer je ermee wilt stoppen. Ontwenningsverschijnselen kunnen heel erg lijken op die van andere opiaten zoals heroïne.

Het drinken van grote hoeveelheden lean kan ook schade aan je organen veroorzaken, dit kan uiteindelijk leiden tot grote problemen als nier- of leverfalen.

De wet

Hoestdrank met de combinatie van codeïne én promethazine is in Nederland niet in de winkel verkrijgbaar. Producten met codeïne en promethazine zijn los van elkaar wel verkrijgbaar. Voor sommige producten heb je een recept van de huisarts nodig, maar er zijn ook producten die zonder recept verkrijgbaar zijn. In de VS zijn dit soort hoestdranken over het algemeen makkelijker verkrijgbaar.

Versie: juni 2020

Ether (diethyl-ether) is een brandbare, kleurloze vloeistof. De damp is explosief. Ether werd tot het midden van de vorige eeuw gebruikt als narcosemiddel. Vanwege bijwerkingen en explosiegevaar wordt het hiervoor bijna niet meer gebruikt. In het laboratorium wordt diethyl-ether als oplosmiddel gebruikt.

Geschiedenis ether

In de tweede helft van de 19^e eeuw is ether een tijdlang gebruikt als roesmiddel. Er ontstond toen de gewoonte om kleine hoeveelheden ether te drinken. Dit heeft een vergelijkbaar effect als alcohol. Tegen het einde van de 19^e eeuw verdween deze gewoonte weer.

Effect

Ether verdampt al bij kamertemperatuur en kan ook gesnoven worden. Bij inademing veroorzaakt ether gedurende korte tijd een euforie. Het lijkt op dronkenschap met lallende spraak- en evenwichtsstoornissen. Voortgezette inademing leidt tot bewusteloosheid.

Duur van de effecten is relatief kort, afhankelijk van de dosis enkele minuten. Voor zover bekend treedt er geen lichamelijke afhankelijkheid op en slechts zelden leidt ether snuiven tot psychische afhankelijkheid. De luchtwegen kunnen bij gebruik geïrriteerd raken.

Drinken en snuiven komt tegenwoordig nauwelijks meer voor.

Versie: januari 2021

Rohypnol® is de merknaam van een sterk slaapmiddel met de werkzame stof flunitrazepam. Als slaapmiddel wordt het middel vrijwel niet meer voorgeschreven. Rohypnol (rode knol) werd door druggebruikers ook wel gebruikt als drug.

Flunitrazepam valt onder de groep benzodiazepinen waaronder de meeste slaap- en kalmeringsmiddelen vallen zoals diazepam (Valium), temazepam (Normison), oxazepam (Seresta) en alprazolam (Xanax). Benzodiazepinen hebben een spierverslappende, angstverminderende en ontspannende werking.

Voorschrijven flunitrazepam

Flunitrazepam werd voorgeschreven voor ernstige slaapstoornissen die het normale functioneren verstoren of waaronder geleden wordt. Op dit moment wordt het slechts in uitzonderingsgevallen voorgeschreven. Vanwege de bijwerkingen wordt altijd de voorkeur gegeven aan andere slaapmiddelen.

Wat doet het?

Benzodiazepinen versterken de remmende werking van de neurotransmitter GABA. Neurotransmitters zijn stofjes in de hersenen die een rol spelen bij de prikkeloverdracht. Door de remmende werking van GABA te versterken wordt de prikkeloverdracht in verschillende hersenonderdelen extra geremd. Flunitrazepam wordt snel opgenomen en begint al na 10 à 20 minuten te werken.

Bijwerkingen

De bijwerkingen van flunitrazepam zijn: slaperigheid overdag, spierzwakte, duizeligheid, verwarring, moeheid en dubbelzien. Geheugenverlies kan ook optreden, zeker wanneer het gecombineerd wordt met alcohol. Bij overdosering wordt de ademhaling onderdrukt en kan men in coma geraken.

Verslavingskans

Flunitrazepam is geestelijk en lichamelijk verslavend. Bij het stoppen kan je last krijgen van onthoudingsverschijnselen zoals hoofdpijn, spierpijn, verwardheid, hallucinaties en krampen.

Flunitrazepam als drug

Flunitrazepam werd een tijd gebruikt in de harddrugsscene, waar men de ‘rooie knol’ niet als slaapmiddel maar als roesmiddel gebruikte. Men probeerde na inname wakker te blijven en in een soort droomtoestand te komen. Gebruikers voelden zich verdoofd maar merkten ook dat zij zich na afloop niet meer konden herinneren wat er gebeurd was. Voor artsen is het verslavingsrisico een reden om flunitrazepam niet meer voor te schrijven.

Overige risico’s

Flunitrazepam kan in combinatie met alcohol of drugs levensgevaarlijk zijn, en tot zelfoverschatting, agressie, ontremming, totaal geheugenverlies en tot overdosis leiden. Sommige psychiaters menen dat bepaalde geweldsdelicten aan misbruik van dit middel te wijten waren.

De wet

Het middel valt onder de Opiumwet. Voor artsen en apothekers betekent dit dat er veel administratieve handelingen aan het voorschrijven zijn verbonden en er een strenge controle is.

Versie: juni 2020

Het gebruik van drugs is nooit zonder risico, maar door het coronavirus moet je met nog meer dingen rekening houden. Ben je toch van plan drugs te gebruiken? Unity heeft hier een informatieve pagina voor gemaakt, bekijk deze hier:

Coronavirus en alcohol, tabak en ander drugsgebruik

Een aantal producten bevat vluchtige stoffen die snel verdampen en ingeademd kunnen worden. Door vluchtige stoffen kun je in een roes raken. Het gaat hierbij om producten als: lijm, gas uit aanstekers, drijfgassen uit spuitbussen, benzine, vlekkenwater, verf- en lakverdunners en nagellak verwijderende stoffen. Het gebruik van deze stoffen is zeer schadelijk en risicovol. Vroeger bevatte lijm oplosmiddelen als trichloorethyleen en tolueen. Inmiddels mag lijm deze stoffen niet meer bevatten. De stoffen zijn vervangen door minder riskante stoffen.

Klik op een link om direct naar dit onderwerp te gaan:

• Gebruik in Nederland
• Soorten vluchtige stoffen
• Gebruikswijze
• Wat zijn de effecten?
• Opname, werking en afbraak
• Risico’s
• Risico’s beperken
• De wet

Gebruik in Nederland

Gebruik van vluchtige stoffen komt met uitzondering van poppers en lachgas in Nederland vrijwel niet voor. In Nederland zijn alternatieven makkelijk beschikbaar waardoor niet uitgeweken wordt naar de gevaarlijke oplosmiddelen. Recent onderzoek naar het gebruik is er niet, omdat het in algemeen onderzoek te weinig naar voren komt om er in het onderzoek op te concentreren.

Terug naar boven

Soorten vluchtige stoffen

Er zijn meerdere vluchtige stoffen die een roes kunnen veroorzaken. Ze kunnen als volgt ingedeeld worden

1. Vluchtige oplosmiddelen zoals tri, tolueen, aceton, chloroform, methanol.
2. Drijfgassen uit spuitbussen (verfspuitbussen) en gassen uit aanstekers.
3. Medische gassen zoals ether, lachgas.
4. Nitraten zoals poppers.

1. Vluchtige oplosmiddelen

• Tri: zat vroeger in lijm, tapijtreininger en verfverwijderaar, maar mag niet meer aan consumenten verkocht worden;
• Tolueen: zit in benzine, smog, thinner maar ook in huishoudproducten als lijm, (metaal) verf, anti roestmiddelen, zilverpoets en nagellak
• Aceton: zit in nagellakremover.
• Chloroform: werd ooit gebruikt als verdovingsmiddel. Zit ook in kleurstoffen en pesticiden. Wordt ook gebruikt om plexiglas te lijmen.
• Methanol: zit in spiritus en antivries

2. Drijfgassen

Drijfgassen zetten vloeistoffen in spuitbussen onder druk. Drijfgassen zijn bijvoorbeeld propaan/butaan mengsels. Dit zit onder andere in aanstekergas. Ook ‘anti-stof’-spray (anti-dust spray) bevat zo’n drijfgas (zoals 1,1-difluorethaan).

3/4. Medische gassen en nitraten

Medische gassen en nitraten hebben een hele andere werking en ook andere risico’s dan vluchtige oplosmiddelen en drijfgassen. Zie info over deze stoffen bij ether, lachgas, poppers.

Terug naar boven

Gebruikswijze

Vluchtige stoffen kunnen ingeademd (geïnhaleerd) worden door de neus of mond.

Er zijn verschillende manieren:

1. Rechtstreeks vanuit de verpakking inhaleren.
2. Spuiten in de mond of neus.
3. Huffing: het drenken of besprenkelen van een lapje met vluchtige stof en via de neus inhaleren. Soms houdt men een hele lap tegen het gezicht zodat niets verloren gaat.
4. Het besprenkelde lapje in de mond doen en inhaleren.
5. Bagging: de vluchtige stoffen of het besprenkelde materiaal in een zak doen en vanuit de zak inhaleren. Of vanuit een ballon.
6. Het over het hoofd trekken van een plastic zak en de vluchtige stoffen erin spuiten (zeer riskant).

De gebruiksmethoden zijn ongezond. Het rechtstreeks in de mond spuiten beschadigt het weefsel, vergroot de druk in de longen en de longen kunnen erdoor bevriezen. Bij het over het hoofd trekken van een plastic zak kun je stikken, zeker als de gebruiker bewusteloos raakt.

Terug naar boven

Wat zijn de effecten?

Na inademing hebben deze middelen vrijwel direct effect. De effecten treden 7 tot 10 seconden na inademing op en duren meestal enkele minuten. Gebruikers weten de effecten te verlengen door voortdurend te inhaleren. Gebruikers raken in een roes die enigszins vergelijkbaar is met alcohol.

Effecten:

• Duizeligheid
• Desoriëntatie
• Licht gevoel in hoofd
• Onduidelijke spraak
• Onzekere gang
• Suf en slaperig
• Soms opwinding/prikkelbaarheid

Bij hogere dosissen:

• Bedwelming
• Soms in slaap vallen
• Bewegingsstoornissen
• Geheugenverlies
• Verlies van controle, vergelijkbaar met dronkenschap
• Soms kleurrijke hallucinaties
• Onregelmatige ademhaling

Terug naar boven

Opname, werking en afbraak

Vluchtige stoffen komen via de longen in het bloed terecht. Het hart brengt het bloed met de vluchtige stoffen direct naar de hersenen en andere organen.

Vluchtige stoffen hebben over het algemeen een remmend effect op de werking van het centrale zenuwstelsel. In de hersenen worden waarschijnlijk het dopamine systeem beïnvloed en afgifte van de neurotransmitter GABA gestimuleerd (1). GABA heeft een remmende invloed op het centrale zenuwstelsel. Ook middelen zoals alcohol en GHB werken op dit deel van de hersenen.

Vluchtige stoffen worden voor een deel weer uitgeademd. Dat is soms goed te ruiken. Wat niet uitgeademd wordt, wordt uitgescheiden door de nieren.

Terug naar boven

Risico’s

De risico’s van vluchtige stoffen kan je onderverdelen in:

• acute risico’s,
• langetermijnrisico’s,
• en specifieke risico’s per stof.

Acute risico’s

1. Hartritmestoornissen, sudden sniffing death syndrome (SDDS)
2. Verstikking
3. Beschadigen van weefsel
4. Verbrandingen
5. Agressie

1. Hartritmestoornissen, sudden sniffing death syndrome (SSDS)

Mengsels van butaangas en propaangas worden gebruikt als drijfgassen in spuitbussen en drijfgassen bijvoorbeeld in verfspuitbussen, spuitbussen met haarlak en in aanstekers. Deze kunnen ernstige hartritmestoornissen veroorzaken waaraan je kunt overlijden. Dit kan al gebeuren bij eenmalig gebruik. Een onderzoek uit Engeland onder 1000 overleden vluchtige stoffen-snuivers toonde aan dat 20% voor de eerste keer had gebruikt (1). Het wordt wel het ”sudden sniffing death syndrome” genoemd.

2. Verstikking

Bepaalde gebruiksmethoden zijn riskant. Zeker de methode waarbij de zak over het hoofd getrokken wordt waarna de vluchtige stof in een plastic zak wordt gedaan. Als de persoon bewusteloos raakt en geen kans ziet de zak van zijn hoofd te trekken, kan hij stikken. Ook de methoden waarbij voortdurend uit een plastic zak geïnhaleerd wordt kan tot verstikking leiden. Ook kan een persoon in zijn braaksel stikken als hij bewusteloos raakt. Tenslotte kunnen bij zeer veel gebruik verlammingsverschijnselen optreden, ook van de ademhalingsspieren. Dan staat de ademhaling stil en houdt het hart ermee op.

3. Beschadigen van weefsel

Bij inademen van vluchtige stoffen zoals aanstekergas kunnen bevriezingsverschijnselen ontstaan. Het gas is zeer koud. De luchtpijp kan zwellen waardoor iemand kan stikken. Ook kunnen de longen bevriezen.

4. Verbrandingen

Vele oplosmiddelen zijn brandbaar en met lucht gemengd ontplofbaar. Bij de doodsoorzaken door gebruik van oplosmiddelen speelt verbranden een groter rol. Een onderzoek meldde dat 26% van de doodsoorzaken hieraan te wijten was (1).

5. Agressie

Sommige gebruikers worden tijdens gebruik zeer opgewonden en agressief. De persoon is naderhand volledig vergeten wat er tijdens de roes is gebeurd.

6. Overdosis

Zet men gebruik voort dan kan verlies van bewustzijn optreden. Uiteindelijk kunnen verlammingsverschijnselen optreden, ook van de ademhalingsspieren. Dan staat de ademhaling stil en houdt het hart ermee op. Het gebruik kan dus zeer risicovol zijn, je kan er direct aan overlijden, zoals bij butaangas (aanstekergas).

Langetermijnrisico’s

1. Neurologische schade en schade aan hart nieren en longen

Chronisch gebruik kan ernstige lichamelijks schade met zich meebrengen. Mensen die vanuit hun beroep met deze stoffen te maken krijgen moeten voorzorgsmaatregelen nemen.

2. Verslavingskans

Geestelijke afhankelijkheid lijm en snuifmiddelen
Gebruikers van lijm en snuifmiddelen kunnen naar het middel gaan verlangen.

Tolerantie lijm en snuifmiddelen
Bij veel stoffen treedt tolerantie op. Na 3 maanden gebruik kan tolerantie al een rol gaan spelen. Na drie jaar gebruik nemen veel gebruikers al meerdere malen de oorspronkelijke dosis.

Onthoudingsverschijnselen lijm en snuifmiddelen
Er zijn milde onthoudingsverschijnselen bij lijm en snuifmiddelen zoals: angst, slapeloosheid, duizeligheid en misselijkheid.

3. Overig

Bij mensen die lang gebruiken zie je verder:

• gewichtsverlies
• onoplettendheid
• desoriëntatie
• depressie
• spierzwakte
• geïrriteerdheid

Risico’s van de verschillende stoffen

Risico’s beperken

Het gebruik van vluchtige stoffen is zeer riskant en zeer giftig. Er zijn nauwelijks manieren om de risico’s te beperken.

Het rechtstreeks in de mond spuiten of een zak over je hoofd trekken zijn erg riskante gebruiksmethoden. Ook het gebruik in de buurt van vuur is riskant. Verder zou men af moeten zien van het gebruik van spuitbussen en moet men niet op gevaarlijke plekken gebruiken zoals bij water of op daken vanwege het risico op vallen.

Terug naar boven

De wet

Vluchtige stoffen kunnen in middelen zitten die vrij verkrijgbaar zijn. Wel zijn inmiddels een aantal stoffen verboden in consumenten-artikelen. Tri mag niet meer aan consumenten verkocht worden. Tolueen mag niet meer gebruikt worden gebruikt worden in lijm en in verfspuitbussen. De Voedsel- en WarenAutoriteit controleert winkels op producten en bekijkt of zij deze stoffen bevatten. Worden ze gevonden dan moet de verkoop gestaakt worden.

Terug naar boven

Bron

1 Niessink, R. In: Drugs en Alcohol. gebruik misbruik en verslaving
2 NIDA, research report Inhalant Abuse
3 Uppers, downers all arounders, 2000

Versie: juni 2020