Informatie over roken voor ouders
- Tabak: wat is het?
- Tabak: wat doet het?
- Tabak: hoe herken ik het?
- Tabak: motieven
- Tabak: hoeveel jongeren roken?
- Tabak: wat zijn de risico’s?
- Tabak: hoe de risico’s te beperken
- Prijzen
1. Tabak: wat is het?
Tabak wordt gemaakt van bladeren van de tabaksplant. Na het drogen van de bladeren wordt tabak verwerkt tot sigaretten, sigaren of shag. De werkzame stof in tabak is nicotine, een verslavende stof. Tabak wordt meestal gerookt. Bij het verbranden komen vele schadelijke stoffen vrij. De belangrijkste schadelijke stoffen naast nicotine zijn teer, koolmonoxide en ammonia. Een pakje sigaretten kost op dit moment ruim €8,- en een pakje shag minimaal €9,00. Jongeren die roken besteden een groot deel van hun geld aan roken. Lees meer informatie over tabak bij Tabak basisinfo.
terug naar top
2. Tabak: wat doet het?
Tabaksrook bevat nicotine, teer, koolmonoxide en nog veel andere giftige stoffen. Nicotine zorgt voor een alert en opgewekt gevoel. Het neemt het hongergevoel weg. Voor velen heeft het ook een rustgevende en kalmerende werking. Door nicotine gaat het hart sneller kloppen, worden de kleine bloedvaten vernauwd en gaat de bloeddruk omhoog. Na het inhaleren van de rook bereikt de nicotine al na een paar seconden de hersenen. De effecten duren zo’n 30 minuten.
Teer is een zwarte, kleverige stof dat zich vastplakt aan de wanden van de luchtwegen tot diep in de longen. Slijm en vuil wordt niet goed afgevoerd en moet worden opgehoest. Hierdoor gaan longblaasjes kapot en wordt de capaciteit en de elasticiteit van de longen steeds minder.
Koolmonoxide is een reukloos gas. Het verdringt de zuurstof in het bloed waardoor de organen te weinig zuurstof krijgen. Ook draagt het bij aan de beschadiging van de bloedvaten waardoor deze stugger en nauwer worden.
De rustgevende werking van tabak is eigenlijk bedrieglijk. Hoe zit dat? Het lichaam past zich heel snel aan de nicotine-toevloed aan. Wanneer het ‘aan nicotine aangepaste’ lichaam, op een gegeven moment te weinig nicotine krijgt, gaat het reageren met onrustgevoelens. Rookt iemand, dan verdwijnen deze onrustgevoelens weer voor even. Tabak neemt dus voor even de onrustgevoelens weg die het zelf veroorzaakt.
3. Tabak: hoe herken ik het?
Onder invloed:
- Naar rook ruiken.
- Verminderde eetlust.
- Minder geld. Roken is een aanslag op het budget, vooral bij jongeren.
- Subtiele stemmingswisselingen. Iemand voelt zich onrustig als hij niet kan roken en diegene wordt weer rustig als hij rookt.
Bij veelvuldig gebruik/verslaving:
- Adem en kleren ruiken naar rook.
- Helderheid stem neemt af.
- Kortademig, zeker na inspanning.
- Hoesten.
Lange termijn:
- Verouderde huid.
- Lelijke tanden.
4. Tabak: motieven
Volgens onderzoek zijn er verschillende redenen waarom jongeren met roken beginnen (1). De volgende redenen worden in volgorde het meest genoemd:
- Ik ben nieuwsgierig
- Er wordt gerookt in mijn omgeving, familie, vrienden, of klasgenoten.
- Roken is gewoon lekker.
Redenen als ‘erbij willen horen’ of ‘het stoer vinden’ gelden voor jongeren minder vaak als reden om met roken te beginnen.
Aan jongeren is ook gevraagd waarom zij een sigaret opsteken, de volgende redenen worden in volgorde het meest genoemd.
- Ik heb zin in een sigaret.
- Roken ontspant me.
- Roken zorgt ervoor dat ik me lekker voel.
- Roken geeft me voldoening.
5. Tabak: Hoeveel jongeren gebruiken er?
In 2019 is in een onderzoek aan scholieren (leeftijd 12 tot 16 jaar) gevraagd of zij ooit van hun leven gerookt hebben, of zij de afgelopen maand nog gerookt hebben en of zij dagelijks roken (2).
Percentage jongens en meisjes dat ooit of de laatste maand gerookt heeft.
| Leeftijd | 12 jaar | 13 jaar | 14 jaar | 15 jaar | 16 jaar |
| Ooit | 4,2% | 8,5% | 17,9% | 25,1% | 32,5% |
| Afgelopen maand | 1,4% | 2% | 8,8% | 11,6% | 16,7% |
| Dagelijks | 0,0% | 0,3% | 2,1% | 3,3% | 3,7% |
Ondanks het hoge aantal rokers is duidelijk dat de meerderheid niet rookt. De norm is dus ‘niet roken’.
De trend is dat er minder gerookt wordt. Hieronder het % scholieren dat in de afgelopen 10 jaar maandelijks of dagelijks rookte (3).
Percentage jongeren dat afgelopen maand gerookt heeft vanaf 1988
| Jaar | 1988 | 1992 | 1996 | 1999 | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | 2017 | 2019 |
| Afgelopen maand | 23% | 26,3% | 29,7% | 27% | 19,9% | 18,5% | 18,5% | 10,6% | 7,8% | 7,7% |
| Dagelijks | 12% | 15,5% | 16,6% | 13,9% | 9,2% | 7,4% | 7,4% | 3,1% | 2,1% | 1,8% |
Uit onderzoek blijkt dat degenen die vroeg beginnen met roken ook vroeger beginnen met het gebruik van drugs (4). De beste drugspreventie is daarom misschien wel tabakspreventie. Het is dus belangrijk het roken zolang mogelijk uit te stellen. Op 12 jaar heeft 4,2% al gerookt. Gesprekken over roken moeten dus al voor die leeftijd beginnen. Tussen 13 en 15 jaar ziet men ook een sterke toename.
6. Tabak: wat zijn de risico’s?
Jongeren zijn gevoeliger voor de kortetermijnrisico’s dan voor de langetermijnrisico’s. In een gesprek kun je als ouder dus beter aandacht aan de kortetermijn- dan aan de langetermijnrisico’s besteden.
Kortetermijnrisico’s
- Roken is slecht voor de conditie. Dat komt omdat koolmonoxide de zuurstof in het bloed verdringt waardoor belangrijke organen te weinig zuurstof krijgen.
- Roken is zeer snel verslavend. Nicotine is de meest verslavende stof die we kennen. Het lichaam went aan tabak en vraagt snel om meer. Van alle rokers die zijn begonnen gaat 90% dagelijks roken.
- Rokers hebben een slechte adem. Alles gaat naar rook ruiken; haren, kleren, kamer, etc.
- Roken is een aanslag op iemands budget.
Langetermijnrisico’s
- Roken zorgt voor een oude huid en lelijke tanden. Een bepaald eiwit dat zorgt dat de huid stevig en elastisch blijft wordt eerder afgebroken.
- Roken is slecht voor de ademhalingsorganen. Dit komt door de teer die vrijkomt bij het roken. Die teer zet zich vast op de trilharen van het slijmvlies. Vuil wordt daardoor niet meer goed afgevoerd. Iemand gaat hoesten waardoor longblaasjes kapot gaan. Bronchitis, longemfyseem en longkanker kunnen het gevolg zijn.
- Roken leidt tot beschadiging van vaatwanden. Koolmonoxide beschadigt de vaatwanden waardoor vet en cholesterol zich makkelijker kunnen afzetten. Hartklachten en een beroerte kunnen het gevolg zijn.
Van alle tieners die gaan roken en blijven roken zal de helft sterven door tabaksgebruik.
7. Tabak: hoe de risico’s te beperken
12/13 jaar
Tabak is waarschijnlijk het eerste riskante middel waar jouw kind mee in aanraking komt. Op 12/13 jarige leeftijd zal jouw kind leeftijdgenoten gaan tegenkomen die roken. Jouw kind zal dan in feite moeten beslissen of hij wel of niet gaat roken.
Het is goed om, voordat jouw kind in een dergelijke situatie komt, al een gesprek over roken gevoerd te hebben. Belangrijk is om in het gesprek rekening te houden met eventuele motieven die jongeren kunnen hebben om te gaan roken. Ze zijn nieuwsgierig en willen misschien graag bij een clubje horen dat ook rookt. Ze willen zich losmaken van thuis en eigen ervaringen opdoen.
Onder de 18 niet
Je kunt net als bij alcohol een duidelijke regel stellen. Voor het 18e jaar wordt niet gerookt. En in huis wordt in ieder geval niet gerookt. De rest van de familie rookt dan immers mee. Jaarlijks overlijden zo’n 200 mensen door meeroken. Dus er is voldoende grond voor een dergelijke regel. Zie ook de NIX18-campagne.
Belonen: ja of nee
Er zijn ouders die hun kinderen als ze tot hun 18e of 21e niet roken, belonen met geld, een vakantie of iets dergelijks. Dit blijkt niet altijd te helpen omdat het niet de eigen keuze is van de jongere om niet te roken (5).
’Nee’ kunnen zeggen
Belangrijk is ook om in een gesprek aandacht te besteden aan het ‘nee’ kunnen zeggen. Maak duidelijk dat iemand ook kan weigeren en dat echte vrienden dat ook van hem accepteren.
Als jouw kind toch gaat roken
Gaat jouw kind wel roken, probeer dan in ieder geval de afspraak te maken dat ze wel aan jou vertellen en niet stiekem gaan doen. Je kunt ook helpen door ervoor te zorgen dat jouw kind zijn/haar beslissing om wel of niet te roken in ieder geval zo doordacht mogelijk neemt. Kent jouw kind de risico’s en de voor- en nadelen? Vraag vooral naar de nadelen op korte termijn: zoals naar rook stinken, slechte conditie etcetera. Kortetermijngevolgen zijn voor jongeren belangrijker dan langetermijngevolgen.
Veilig roken bestaat niet
Als jouw kind eenmaal rookt dan is het moeilijk de risico’s van het roken te beperken. Veilig roken bestaat niet. Van alle mensen die gaan roken, gaat 90% dagelijks roken. Slechts 10% kan het opbrengen zo nu en dan te roken. Ook het roken van lichte sigaretten beperken de risico’s niet. Bij het roken van lichte of filtersigaretten krijgt iemand ook giftige stoffen binnen. Bovendien blijkt dat rokers van lichte sigaretten of filtersigaretten meer sigaretten gaan roken en dieper gaan inhaleren.
8. Prijzen
Een sigaret kost ongeveer € 0,40. Een pakje met 20 stuks kost zo’n € 8.
Bronnen
- Wat rookt de Nederlandse jeugd en waarom, RIVM (2009)
- HBSC 2019 – Leefstijlmonitor, Trimbos-instituut (2019)
- Jeugd en riskant gedrag 2015, Trimbos-instituut (2016)
- M. van Laar e.a., ‘Roken, drinken en blowen door de Nederlandse jeugd’, in: Kind en Adolescent Jaargang 31 (2010) nr. 4 p. 204-220.
- Lochbühler, K., Schuck, K., Ringlever, R., Otten, R., Hiemstra, M. (2016). The role of parental smoking on implicit and explicit cognitions: a systematic review, European Addiction Research, European Addiction Research, 22, 215-232. doi:10.1159/000446022 (impact 2.101).
Versie: september 2022
