Trendonderzoek Antenne

De multi-methodische onderzoeksaanpak kent drie vaste onderdelen: de panelstudie, de survey en de preventie indicatoren. In 2017 is Antenne voor het eerst in Gooi en Vechtstreek gedaan. Antenne G&V heeft dezelfde multi-methodische aanpak als Antenne Amsterdam met als enige verschil dat voor het kwalitatieve deel gebruik is gemaakt van een focusgroep in plaats van een vast panel.

In de panelstudie worden de laatste ontwikkelingen gevolgd aan de hand van halfjaarlijkse individuele interviews met een panel van insiders. Hierbij richten we ons vooral op het uitgaansleven. De nadruk ligt op trendsetters uit verschillende club- en partyscenes. Dit zijn degenen die voor het eerst met nieuwe middelen experimenteren of waar ‘oude’ middelen voor het eerst weer in zwang raken. Trendsetters zijn ook degenen bij wie zich het eerst een dalende populariteit van een bepaald middel of een bepaalde manier van gebruik aandient. De panelleden uit het clubcircuit zijn hier werkzaam of, vaker, zijn zelf innoverende consumenten.

Daarnaast richt de panelstudie zich op groepen buurtjongeren. In plaats van ‘partydrugs’ gaat het bij deze jongeren vooral om cannabis. De panelstudie rapporteert over geruchten, signalen en trends in jongerenculturen, maar precieze cijfers ontbreken daarbij. De survey levert juist wel cijfers over middelengebruik in specifieke jongerengroepen. Aan de hand van de surveys krijgen we een beeld van de mate waarin nieuwe trends die waargenomen worden via de panelstudie zich voordoen bij bredere en/of andere groepen jongeren en jongvolwassenen. Verschillende groepen worden afwisselend onderzocht: scholieren, jongeren in de jeugdzorg, coffeeshopbezoekers, cafébezoekers en clubbezoekers. In 2011 is voor de achtste keer een survey uitgevoerd onder scholieren in het voortgezet onderwijs.

De preventieprojecten van Jellinek Preventie zijn gestart op basis van gegevens van Antenne. Van elke Antenne verschijnt een publicatie en een persbericht.

Antenne is een methode om ontwikkelingen op de drugsmarkt en in middelengebruik op de voet te volgen en nieuwe trends tijdig waar te kunnen nemen. Antenne is een jaarlijks terugkerend onderzoek dat wordt uitgevoerd in samenwerking met Jellinek Preventie. Kern van Antenne Amsterdam is een panelstudie, waarbij tweemaal per jaar (kwalitatieve) interviews worden gehouden met insider-experts. Daarnaast wordt elk jaar een survey gehouden onder een specifieke doelgroep, afwisselend mbo-scholieren, clubbezoekers, cafébezoekers, coffeeshopbezoekers of jongeren in de jeugdzorg. Ook worden uitslagen van de Amsterdamse drugstestservices geanalyseerd.

Antenne Amsterdam bestaat sinds 1993 en volgt dus al zo’n vijfentwintig jaar trends op de hoofdstedelijke drugsmarkt. Sinds 2017 wordt de methodiek van Antenne ook toegepast in Antenne Gooi en Vechtstreek.

Meest recente publicatie: Antenne 2023 (sportclubs)

Het rapport is hier te downloaden

In 2023 heeft de jaarlijkse Antenne monitor middels panelinterviews en een survey het alcohol- en druggebruik van trendsettende uitgaanders, buurtjongeren en voetballers en publiek bij amateurclubs in Amsterdam onderzocht. Alcohol blijft wijdverspreid en wordt door bijna iedereen gedronken. Vapen heeft een sterke groei doorgemaakt; meestal niet als vervanging van de sigaret, maar eerder als aanvulling. Bij de klassieke uitgaansdrugs zijn er juist signalen van een dalende interesse. 

Alcohol wijdverspreid 

Van de ondervraagde personen (239 voetballers en 120 toeschouwers, gemiddelde leeftijd 27 jaar) in de Amsterdamse voetbalclubs drinken bijna alle ondervraagde bezoekers van voetbalclubs alcohol. Dit doen ze zelden elke dag. In het weekend en op andere vrije dagen loopt het gebruik op naar gemiddeld 8 glazen per gelegenheid. Het aandeel zware drinkers (48%) en overmatige drinkers (20%) in de totale groep is minstens twee keer zo groot als bij leeftijdsgenoten in de algemene bevolking van Amsterdam.1  Toch wil slechts een kwart van de regelmatige drinkers minderen of stoppen met alcohol. De avond vóór een wedstrijd doen de meeste voetballers het wat rustiger aan, maar komt het ook weleens voor dat dan toch vijf of meer glazen worden gedronken met duidelijke gevolgen voor hun spel. En de helft drinkt de avond ná een wedstrijd juist meer alcohol dan gebruikelijk. 

Roken en blowen verliezen terrein, vapen in opkomst 

Bij voetballers en publiek op de voetbalclubs zijn huidige rokers (40%) en blowers (21%) in de minderheid. De meesten roken of blowen niet elke dag. Ook in uitgaanskringen wordt minder gerookt en geblowd. Daar tegenover zien we een opmars van andere nicotinedragers als vapes en snus. Vooral de toename van vapes wordt breed gezien; van trendsetters in het uitgaansleven tot buurtjongeren op straat. Daarbij valt op dat roken en vapen door elkaar lopen. In de voetbalsurvey werd het gebruik van vapes (34% in de laatste 12 maanden) vaker door rokers dan door niet-rokers gemeld. 

Interesse in ecstasy en cocaïne daalt, maar 3-MMC en ketamine (nog) niet 

Het uitgaanspanel ziet de populariteit van ecstasy en cocaïne dalen. Ook bij de testservices stagneert het aantal aangeleverde monsters ecstasy en cocaïne. Bij de onderzochte aanwezigen bij voetbalclubs vormt het laatste jaar gebruik van het klassieke trio ecstasy (42%), cocaïne (31%) en amfetamine (21%) nog wel de top drie. Ketamine (21%) scoort op een vergelijkbaar niveau als amfetamine en 3-MMC volgt op korte afstand (19%). Daarnaast lijkt een nieuw psychedelisch middel aan populariteit te winnen: paddodruppels. In het panel wordt hier al enkele jaren over gesproken en nu wordt ook onder voetballers gebruik ervan gerapporteerd. 

Hernieuwde nuchterheid? 

De Amsterdamse drugs- en gebruikersmarkt wordt gekenmerkt door golfbewegingen. Twintig jaar geleden werd in Antenne 2003 een ‘nieuwe nuchterheid’ aangekondigd; tien jaar later zagen we in Antenne 2013 meer middelengebruik over de hele linie; en weer tien jaar verder lijken de contouren van een hernieuwde nuchterheid zich af te tekenen. Onder trendsetters althans, waar de grenzeloosheid van feesten en drugsgebruik begint af te kalven. Daartegenover staat wel het hardnekkige alcoholgebruik, de voorlopig blijvende interesse in 3-MMC en de opkomst van vapes. Of de matigende trend doorzet en zich zal verspreiden onder de bredere groepen uitgaanders, zal de komende jaren moeten blijken. 

Onderzoeksmethode   

In Antenne Amsterdam wordt sinds 1993 jaarlijks het middelengebruik bij jongeren en jongvolwassenen in de hoofdstad in kaart gebracht. Dit gebeurt op basis van een combinatie van kwalitatieve en kwantitatieve methoden, waaronder interviews met een uitgaanspanel, interviews met professionals die met buurtjongeren werken, en een survey (vragenlijsten) over middelengebruik bij wisselende doelgroepen. Na meer dan vijfentwintig jaar surveys in uitgaansgelegenheden, is in het voorjaar van 2023 voor het eerst een survey uitgevoerd in een andere populaire vrijetijdssetting: de voetbalclub. De Antenne monitor wordt uitgevoerd vanuit de Hogeschool van Amsterdam, in opdracht van Jellinek Preventie. Met behulp van de resultaten kunnen professionals gerichte voorlichting en hulpverlening aanbieden die aansluit bij veranderingen in middelengebruik, gebruikspatronen en gebruikersprofielen.  

Wat doet Jellinek aan preventie?  

Jellinek richt zich op het voorkomen van overmatig en riskant gebruik van alcohol, tabak, drugs, gokken en gamen. Jellinek Preventie zet in Amsterdam in op een integraal aanbod verslavingspreventie. Jellinek werkt samen met de GGD aan een gezonde sportomgeving door sportverenigingen te helpen met een alcoholbeleid. Dit is belangrijk omdat sportverenigingen door hun sociale functie gezond gedrag kunnen bevorderen. Een gezonde sportomgeving is rookvrij, biedt gezonde voeding en heeft een duidelijk alcoholbeleid, wat het alcoholgebruik kan verminderen, vooral onder jongeren.   

Voor mensen die drugs gebruiken bestaat de mogelijkheid om hun drugs te laten testen bij Jellinek of GGD. Via deze drugstestservice hebben Jellinek en GGD tevens zicht op het gebruik en eventuele vervuilingen binnen de regio. De voetbalsurvey laat zien dat vrijetijdsdomeinen van sport en uitgaansleven overlappen. Sporten en middelengebruik zijn niet noodzakelijk tegenpolen, maar vaak twee kanten van dezelfde medaille. De meeste sporters en uitgaanders zijn mensen die gezonde en ongezonde gewoontes balanceren. Jellinek biedt ondersteuning bij het maken van de gezonde keuzes. 

Het rapport is hier te downloaden

Eerdere publicaties

Alle Antenne Amsterdam publicaties zijn te downloaden via onderstaande link:

• Antenne 2022 (clubs en festivals
• Antenne 2021 (mbo-studenten)
• Antenne 2020 (corona special)
• Antenne 2019 (jeugdzorg)
• Antenne 2018 (cafébezoekers)
• Antenne 2017 (clubs en festivals)
• Antenne 2016 (mbo-studenten)
• Antenne 2015 (coffeeshopbezoekers)

Contactpersoon

Jellinek Preventie

• Evelien Meijer
• 06 27894544
• evelien.meijer@jellinek.nl

Hogeschool van Amsterdam

• Ton Nabben
• 06 23741172
• a.l.w.m.nabben2@hva.nl

Antenne Gooi en Vechtstreek bestaat uit drie onderdelen: interviews met een panel van professionals, een survey onder jongeren/jongvolwassenen en een analyse van uitslagen van de drugstestservice. In de panelstudie vertellen zeven professionals over de leefwereld en het middelengebruik van scholieren, blowers, straatdealers, drugsgebruikers, kakkers, rappers, jonge delinquenten, skaters, of meer algemeen: uitgaanders en rondhangers in de regio.

Antenne G&V 2023: voetbalclubs

In 2023 verzamelden we informatie via (1) interviews met een panel van vier professionals en informele gesprekken met jongvolwassenen die vertellen over de leefwereld, vrijetijdsbesteding en middelengebruik van straat- en uitgaansgroepen; (2) een anonieme survey (vragenlijsten) over middelengebruik onder voetballers en publiek bij tien amateurclubs; en (3) analyse van testuitslagen van ruim driehonderd vrijwillig aangeleverde drugsmonsters bij de Hilversumse testservice. Tezamen schetsen de verschillende bronnen een gedifferentieerd beeld van (trends in) gebruikspatronen en aanbod van genotmiddelen in Gooi en Vechtstreek.

Bekijk hier het volledige rapport: Antenne G&V 2023

Antenne G&V 2022: uitgaanders

In 2022 verzamelden we informatie via interviews met een panel van vier professionals en een jongere die vertellen over de leefwereld, vrijetijdsbesteding en middelengebruik van straat- en uitgaansgroepen; een anonieme survey (vragenlijsten) over middelengebruik bij 107 uitgaanders; en analyse van testuitslagen van 276 vrijwillig aangeleverde drugsmonsters bij de Hilversumse testservice. Dit rapport schetst vanuit verschillende bronnen gebruikspatronen en trends in de wereld van genotmiddelen in Gooi en Vechtstreek.

Bekijk hier het volledige rapport: Antenne G&V 2022

Antenne G&V 2021: mbo

In 2021 zijn jongeren op het mbo gevraagd naar hun middelengebruik. In de panelstudie vertellen vijf professionals en twee jongeren over de leefwereld, vrijetijdsbesteding en middelengebruik in straat- en uitgaansgroepen in Gooi en Vechtstreek.

Bekijk hier het volledige rapport: Antenne G&V 2021

Antenne G&V 2020: corona

Het coronajaar 2020 was uniek voor de Antenne monitor, met een speciale landelijke online Antenne NL Corona Special survey, en professionals die in videocalls vertellen over groepen jongeren die uit het zicht zijn geraakt.

Bekijk hier het volledige rapport: Antenne G&V 2020

Antenne G&V 2019: jeugdzorg

Cijfers over middelengebruik zijn afkomstig van een survey onder jongeren bij jeugdzorgorganisatie Youké waar, na een langdurige en intensieve werving via begeleiders, 23 jongeren van 16 jaar en ouder een vragenlijst invulden. De onderzochte jongeren zijn voornamelijk meiden (70%) tussen de 16 en 19 jaar (doorsnee 17 jaar) met een Nederlandse achtergrond (78%) die een mbo-opleiding volgen (65%).

Bekijk hier het volledige rapport: Antenne G&V 2019

Antenne G&V 2018: cafebezoekers

Voor het kwantitatieve deel hebben in 2018 jongeren de vragenlijst ingevuld. Alcohol en tabak voeren de boventoon tijdens het uitgaan in de regio. Andere middelen zijn niet onbekend, maar niet populair tijdens het uitgaan in Hilversum.

Bekijk hier de factsheet: Factsheet Antenne 2018
Bekijk hier het volledige rapport: Antenne G&V 2018

Antenne G&V 2017: uitgaanders

In 2017 is Antenne voor het eerst in Gooi en Vechtstreek gedaan. Voor het kwantitatieve deel hebben in 2017 bezoekers van clubs de vragenlijst ingevuld. Deze  nulmeting is bedoeld om meer inzicht te krijgen van middelengebruik tijdens het uitgaan in de regio. Alcohol en tabak voeren de boventoon tijdens het uitgaan in de regio. Andere middelen zijn niet onbekend, maar niet populair tijdens het uitgaan in Hilversum.

Bekijk hier de factsheet: Factsheet Antenne 2017
Bekijk hier het volledige rapport: Antenne G&V 2017

Contactpersoon

Evelien Mettivier Meijer
Jellinek Preventie
evelien.meijer@jellinek.nl