Trendonderzoek Antenne

De multi-methodische onderzoeksaanpak kent drie vaste onderdelen: de panelstudie, de survey en de preventie indicatoren. In 2017 is Antenne voor het eerst in Gooi en Vechtstreek gedaan. Antenne G&V heeft dezelfde multi-methodische aanpak als Antenne Amsterdam met als enige verschil dat voor het kwalitatieve deel gebruik is gemaakt van een focusgroep in plaats van een vast panel.

In de panelstudie worden de laatste ontwikkelingen gevolgd aan de hand van halfjaarlijkse individuele interviews met een panel van insiders. Hierbij richten we ons vooral op het uitgaansleven. De nadruk ligt op trendsetters uit verschillende club- en partyscenes. Dit zijn degenen die voor het eerst met nieuwe middelen experimenteren of waar ‘oude’ middelen voor het eerst weer in zwang raken. Trendsetters zijn ook degenen bij wie zich het eerst een dalende populariteit van een bepaald middel of een bepaalde manier van gebruik aandient. De panelleden uit het clubcircuit zijn hier werkzaam of, vaker, zijn zelf innoverende consumenten.

Daarnaast richt de panelstudie zich op groepen buurtjongeren. In plaats van ‘partydrugs’ gaat het bij deze jongeren vooral om cannabis. De panelstudie rapporteert over geruchten, signalen en trends in jongerenculturen, maar precieze cijfers ontbreken daarbij. De survey levert juist wel cijfers over middelengebruik in specifieke jongerengroepen. Aan de hand van de surveys krijgen we een beeld van de mate waarin nieuwe trends die waargenomen worden via de panelstudie zich voordoen bij bredere en/of andere groepen jongeren en jongvolwassenen. Verschillende groepen worden afwisselend onderzocht: scholieren, jongeren in de jeugdzorg, coffeeshopbezoekers, cafébezoekers en clubbezoekers. In 2011 is voor de achtste keer een survey uitgevoerd onder scholieren in het voortgezet onderwijs.

De preventieprojecten van Jellinek Preventie zijn gestart op basis van gegevens van Antenne. Van elke Antenne verschijnt een publicatie en een persbericht.

Antenne is een methode om ontwikkelingen op de drugsmarkt en in middelengebruik op de voet te volgen en nieuwe trends tijdig waar te kunnen nemen. Antenne is een jaarlijks terugkerend onderzoek dat wordt uitgevoerd in samenwerking met Jellinek Preventie. Kern van Antenne Amsterdam is een panelstudie, waarbij tweemaal per jaar (kwalitatieve) interviews worden gehouden met insider-experts. Daarnaast wordt elk jaar een survey gehouden onder een specifieke doelgroep, afwisselend mbo-scholieren, clubbezoekers, cafébezoekers, coffeeshopbezoekers of jongeren in de jeugdzorg. Ook worden uitslagen van de Amsterdamse drugstestservices geanalyseerd.

Antenne Amsterdam bestaat sinds 1993 en volgt dus al zo’n vijfentwintig jaar trends op de hoofdstedelijke drugsmarkt. Sinds 2017 wordt de methodiek van Antenne ook toegepast in Antenne Gooi en Vechtstreek.

Meest recente publicatie: Antenne 2024 (cafébezoekers)

Het rapport is hier te downloaden

Amsterdamse cafébezoekers drinken iets minder vaak, maar riskant gebruik is hoog en gokken neemt sterk toe

Gen Z verandert het Amsterdamse uitgaansleven: meer clubhoppen, vaker thuisfeestjes en minder vanzelfsprekend drinken. Toch blijven riskant alcoholgebruik en stimulerende drugs hardnekkig. Ook neemt gokken sterk toe sinds de legalisering van de online gokmarkt in 2021. Nieuwe middelen zoals 3-MMC en paddodruppels winnen snel terrein, terwijl ketamine populair blijft en lachgas uit het uitgaansleven verdwijnt. Deze trends komen naar voren uit de Antenne-monitor 2024, waarin via panelinterviews, vragenlijsten onder ruim duizend cafébezoekers en analyse van ruim vijfduizend drugsmonsters het middelengebruik en gokgedrag in de stad in kaart is gebracht. 

Alcoholgebruik: minder frequent, maar vaak risicovol

Van de 1.188 ondervraagde cafébezoekers (voornamelijk twintigers) gaf 98% aan de laatste 4 weken te hebben gedronken. Dagelijks drinken is zeldzaam (1%), maar op vrije dagen ligt het gemiddelde op 8 glazen. Het aandeel zware drinkers (69%) en overmatige drinkers (37%) is onder cafébezoekers vier keer zo groot als onder leeftijdsgenoten in de Amsterdamse bevolking.1 Bijna een derde van de drinkers wil minderen of stoppen. Er is een lichte daling zichtbaar in drinkfrequentie en een groeiende populariteit van alcoholvrije dranken.

Nicotinegebruik stabiel door combinatie sigaret en vape

Hoewel clubs grotendeels rookvrij zijn, rookt ruim de helft van de cafébezoekers nog tabak (54%). Het gebruik van vapes (21%) is enorm toegenomen, maar omdat deze vaak naast sigaretten worden gebruikt, blijft het totale aandeel nicotinegebruikers stabiel. Professionals signaleren dat ook de jongerengroepen in Amsterdamse buurten makkelijk wisselen tussen sigaretten, vapes en snus. Bij de cafébezoekers blijft snus met 2% beperkt.

Cannabis: stabiel bij uitgaanders, nog steeds zorgelijk bij kwetsbare jeugd

Blowen gebeurt in uitgaanskringen vooral incidenteel (24% laatste 4 weken). Bij jongerengroepen in Amsterdamse buurten scoort cannabis echter hoger dan alcohol en is er soms sprake van dagelijks problematisch gebruik.

3-MMC en paddodruppels in opmars

Bij cafébezoekers (survey) en uitgaanders (panel) blijft mdma populair, in pilvorm (xtc) en in poedervorm. Waar het gebruik van xtc-pillen stabiel bleek, nam het gebruik van mdma-poeder toe. Cocaïnegebruik is sinds 2018 toegenomen, ook tijdens een caféavond. De sterkste toename is zichtbaar bij 3-MMC. Het aantal mensen dat aangaf dit de laatste 12 maanden te hebben gebruikt steeg in zes jaar tijd van 2% naar 32%. Opvallend is dat 79% van de bij de testservices ingeleverde 3-MMC monsters geen 3-MMC bleek, maar varianten zoals 2-MMC. Ook een nieuw middel wint terrein: paddodruppels (32% laatste 12 maanden) hebben een groei doorgemaakt en worden inmiddels meer gebruikt dan klassieke paddo’s of truffels (15% laatste 12 maanden). 

Ketamine populair, lachgas uit beeld

Ketamine is inmiddels een vast onderdeel van het ‘party pakket’, scoort hoger dan speed en is breed beschikbaar via bezorgdiensten. Daartegenover staat het geleidelijk verdwijnen van lachgas uit het uitgaansleven: gebruik onder cafébezoekers de laatste 12 maanden daalde van 31% in 2018 naar 9% in 2024.

Sterke groei gokken

Gokgedrag van cafébezoekers is in 2018 voor het eerst gemeten, maar werd toen nauwelijks waargenomen. Niet meer dan 1% van de onderzochte cafébezoekers gaf toen aan in de afgelopen 12 maanden online of offline te hebben gegokt. In 2024 is recent gokken gestegen naar 24%. Hier zien we een duidelijk verband met de legalisatie van de online gokmarkt in 2021.

Onderzoeksmethode   

In Antenne Amsterdam wordt sinds 1993 jaarlijks het middelengebruik bij jongeren en jongvolwassenen in kaart gebracht. Voor de 2024-editie zijn interviews gehouden met een panel van 22 insiders uit het trendsettende uitgaansleven en een panel van 9 jeugdprofessionals, is een survey uitgevoerd onder 1.188 cafébezoekers en zijn testuitslagen van meer dan 5.000 aangeleverde monsters van de drugstestservices geanalyseerd. De Antenne-monitor wordt uitgevoerd vanuit de Hogeschool van Amsterdam, in opdracht van Jellinek Preventie.

Wat doet Jellinek aan preventie?  

Jellinek wil voorkomen dat Amsterdammers in de problemen raken door alcohol, drugs, gokken of gamen. Dat gebeurt op verschillende manieren. Met Unity, een team van ervaringsdeskundigen in het uitgaansleven, krijgen feestgangers rechtstreeks informatie en advies over alcohol en drugs. Daarnaast worden er trainingen gegeven aan horeca en sportclubs over het schenken van alcohol en het creëren van een gezonde omgeving. 

Ook in het onderwijs is Jellinek actief. Op alle niveaus binnen het onderwijs worden trainingen en ondersteuning, en in sommige gevallen gerichte voorlichting, geboden. Hiermee zijn studenten en leerlingen beter voorbereid op keuzes rond middelengebruik en mentale gezondheid. Voor kwetsbare jongvolwassenen heeft Jellinek projecten zoals Connect, waar peers uit hun eigen omgeving voorlichting en steun bieden.

Wie middelen gebruikt kan zijn drugs laten testen bij de testservices van Jellinek en de GGD. Samen met de GGD en stichting Slicks werkt Jellinek bovendien aan een stevige preventieve aanpak om schade door gokken te beperken.

Het rapport is hier te downloaden

Eerdere publicaties

Alle Antenne Amsterdam publicaties zijn te downloaden via onderstaande link:

• Antenne 2023 (sportclubs)
• Antenne 2022 (clubs en festivals)
• Antenne 2021 (mbo-studenten)
• Antenne 2020 (corona special)
• Antenne 2019 (jeugdzorg)
• Antenne 2018 (cafébezoekers)
• Antenne 2017 (clubs en festivals)
• Antenne 2016 (mbo-studenten)
• Antenne 2015 (coffeeshopbezoekers)

Contactpersoon

Jellinek Preventie

• Evelien Meijer
• 06 27894544
• evelien.meijer@jellinek.nl

Hogeschool van Amsterdam

• Ton Nabben
• 06 23741172
• a.l.w.m.nabben2@hva.nl

Antenne Gooi en Vechtstreek bestaat uit drie onderdelen: interviews met een panel van professionals, een survey onder jongeren/jongvolwassenen en een analyse van uitslagen van de drugstestservice. In de panelstudie vertellen zeven professionals over de leefwereld en het middelengebruik van scholieren, blowers, straatdealers, drugsgebruikers, kakkers, rappers, jonge delinquenten, skaters, of meer algemeen: uitgaanders en rondhangers in de regio.

Antenne G&V 2023: voetbalclubs

In 2023 verzamelden we informatie via (1) interviews met een panel van vier professionals en informele gesprekken met jongvolwassenen die vertellen over de leefwereld, vrijetijdsbesteding en middelengebruik van straat- en uitgaansgroepen; (2) een anonieme survey (vragenlijsten) over middelengebruik onder voetballers en publiek bij tien amateurclubs; en (3) analyse van testuitslagen van ruim driehonderd vrijwillig aangeleverde drugsmonsters bij de Hilversumse testservice. Tezamen schetsen de verschillende bronnen een gedifferentieerd beeld van (trends in) gebruikspatronen en aanbod van genotmiddelen in Gooi en Vechtstreek.

Bekijk hier het volledige rapport: Antenne G&V 2023

Antenne G&V 2022: uitgaanders

In 2022 verzamelden we informatie via interviews met een panel van vier professionals en een jongere die vertellen over de leefwereld, vrijetijdsbesteding en middelengebruik van straat- en uitgaansgroepen; een anonieme survey (vragenlijsten) over middelengebruik bij 107 uitgaanders; en analyse van testuitslagen van 276 vrijwillig aangeleverde drugsmonsters bij de Hilversumse testservice. Dit rapport schetst vanuit verschillende bronnen gebruikspatronen en trends in de wereld van genotmiddelen in Gooi en Vechtstreek.

Bekijk hier het volledige rapport: Antenne G&V 2022

Antenne G&V 2021: mbo

In 2021 zijn jongeren op het mbo gevraagd naar hun middelengebruik. In de panelstudie vertellen vijf professionals en twee jongeren over de leefwereld, vrijetijdsbesteding en middelengebruik in straat- en uitgaansgroepen in Gooi en Vechtstreek.

Bekijk hier het volledige rapport: Antenne G&V 2021

Antenne G&V 2020: corona

Het coronajaar 2020 was uniek voor de Antenne monitor, met een speciale landelijke online Antenne NL Corona Special survey, en professionals die in videocalls vertellen over groepen jongeren die uit het zicht zijn geraakt.

Bekijk hier het volledige rapport: Antenne G&V 2020

Antenne G&V 2019: jeugdzorg

Cijfers over middelengebruik zijn afkomstig van een survey onder jongeren bij jeugdzorgorganisatie Youké waar, na een langdurige en intensieve werving via begeleiders, 23 jongeren van 16 jaar en ouder een vragenlijst invulden. De onderzochte jongeren zijn voornamelijk meiden (70%) tussen de 16 en 19 jaar (doorsnee 17 jaar) met een Nederlandse achtergrond (78%) die een mbo-opleiding volgen (65%).

Bekijk hier het volledige rapport: Antenne G&V 2019

Antenne G&V 2018: cafebezoekers

Voor het kwantitatieve deel hebben in 2018 jongeren de vragenlijst ingevuld. Alcohol en tabak voeren de boventoon tijdens het uitgaan in de regio. Andere middelen zijn niet onbekend, maar niet populair tijdens het uitgaan in Hilversum.

Bekijk hier de factsheet: Factsheet Antenne 2018
Bekijk hier het volledige rapport: Antenne G&V 2018

Antenne G&V 2017: uitgaanders

In 2017 is Antenne voor het eerst in Gooi en Vechtstreek gedaan. Voor het kwantitatieve deel hebben in 2017 bezoekers van clubs de vragenlijst ingevuld. Deze  nulmeting is bedoeld om meer inzicht te krijgen van middelengebruik tijdens het uitgaan in de regio. Alcohol en tabak voeren de boventoon tijdens het uitgaan in de regio. Andere middelen zijn niet onbekend, maar niet populair tijdens het uitgaan in Hilversum.

Bekijk hier de factsheet: Factsheet Antenne 2017
Bekijk hier het volledige rapport: Antenne G&V 2017

Contactpersoon

Evelien Mettivier Meijer
Jellinek Preventie
evelien.meijer@jellinek.nl