Wat zijn slaap- en kalmeringsmiddelen?

Slaap- en kalmeringsmiddelen behoren tot een groep van geneesmiddelen die worden gebruikt om slaapproblemen, angst of spanningen tegen te gaan. Wat betreft chemische structuur gaat het bij slaap- en kalmeringsmiddelen vrijwel altijd om benzodiazepinen. Slaap- en kalmeringsmiddelen verschillen van elkaar in snelheid waarmee ze in het lichaam worden opgenomen en in de duur van het effect. Slaapmiddelen werken meestal kort zodat je er de volgende dag geen last van hebt. Kalmeringsmiddelen hebben een lange werkingsduur.

Enkele bekende middelen zijn:

Slaapmiddelen

Merknaam Stofnaam
Dormicum midazolam
Normison temazepam
Mogadon nitrazepam

 

Kalmeringsmiddelen

Merknaam Stofnaam
Seresta oxazepam
Temesta lorazepam
Stesolid, valium diazepam
Xanax alprazolam

 
Een zeer langwerkend slaapmiddel is bijvoorbeeld is bijvoorbeeld Rohypnol (flunitrazepam). Er zijn middelen die wel 60 tot 100 uur doorwerken. Als je de volgende dag alweer een nieuwe pil neemt ben je dus nooit echt helder en kun je niet meer goed functioneren. Dat dit het dagelijks leven belemmert is duidelijk.

Wat doet het?

Slaap- en kalmeringsmiddelen hebben een dempende ofwel verdovende werking op de hersenactiviteit en het centrale zenuwstelsel. Na inname word je rustig, kalm, ontspannen en slaperig. Angsten en spanningen verminderen. Je spieren verslappen. Je vermogen om je te concentreren wordt minder en er kan geheugenverlies optreden.

GABA

In de hersenen zorgen slaap- en kalmeringsmiddelen ervoor dat het stofje GABA wordt afgescheiden. Hierdoor wordt de overdracht van prikkels van de ene zenuw naar de andere geremd. De hersenactiviteit neemt af. Voor een bepaalde onrustmakende gedachte kan dit bijvoorbeeld betekenen dat deze sluimerend aanwezig blijft en niet echt doordringt. Gevolg is dat je rustig en kalm blijft.

Gebruik

Slaapmiddelen mogen eigenlijk niet langer dan 2 weken, en kalmeringsmiddelen niet langer dan 8 weken, gebruikt worden. Na die periode wordt de werking al minder en bestaat het risico dat je meer gaat nemen. Hierdoor kan verslaving ontstaan. Dat het vaak langer voorgeschreven wordt ligt aan de arts die geen andere oplossing ziet voor de problemen en aan de patiënt die voortdurend om het middel vraagt.

Risico’s

• Bijwerkingen

Bij dagelijks gebruik van kalmeringsmiddelen krijg je last van vervelende bijverschijnselen als: slaperigheid overdag, sufheid, vermoeidheid, gebrek aan concentratie, slappe spieren, geen zin meer in seks, gewichtstoename, dubbel zien en een katerig gevoel bij het wakker worden. Ook zeggen mensen bij stoppen dat de waarneming weer helder wordt en muziek weer mooier klinkt. Blijkbaar legt gebruik een grauwsluier op de waarneming

• Kans op ongelukken

Door vermindering van concentratie, afname van reactiesnelheid en verslappende spieren neemt de kans op valpartijen en ongelukken toe. Vooral oudere mensen vallen vaker. Elk jaar kunnen naar schatting 1000 gebroken heupen toegeschreven worden aan gebruik van benzodiazepinen door ouderen (1). In het verkeer en bij het bedienen van machines kunnen ongelukken gebeuren. In combinatie met alcohol nemen de risico’s sterk toe

• Geheugen

Een ander bekend verschijnsel is, dat dingen die gebeuren niet goed in het geheugen opgeslagen worden. Hierdoor kun je je bepaalde dingen niet meer herinneren.

Ook ben je steeds minder in staat om stress op te vangen of om oplettend te reageren.

• Afhankelijkheid

Van slaap- en kalmeringsmiddelen raak je geestelijk en lichamelijk afhankelijk. Bij geestelijke afhankelijkheid verlang je sterk naar het middel. Bij lichamelijke afhankelijkheid ervaar je dat je steeds meer nodig hebt om het effect te voelen (tolerantieontwikkeling). Ook ervaar je dat je bij stoppen last krijgt van onthoudingsverschijnselen. Onthoudingsverschijnselen zijn: spierpijn, slapeloosheid, angst , transpireren, hoofdpijn, overgevoeligheid voor licht en geluid. De ontwenningsverschijnselen beginnen na 1 tot 5 dagen en kunnen wel een maand aanhouden.

Problemen worden niet opgelost

Met gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen wordt een symptoom bestreden. De oorzaak van de slaapproblemen of angstklachten lossen door het gebruik niet op. Dit kan voor een korte periode zinvol zijn maar op den duur moet er ook iets aan de oorzaak van het probleem gedaan worden. Probleem is dat gebruikers door langdurig gebruik de problemen steeds slechter het hoofd kunnen bieden. Ze zijn steeds minder in staat om stress op te vangen.

• Gevoelens vervlakken

Bij langdurig gebruik worden gevoelens steeds vlakker. Gevoelens van liefde, blijdschap, kunnen lachen en genieten worden verdoofd. Het leven wordt vlak en kleurloos.

• Alcohol

Alcohol en benzodiazepinen versterken het effect van de benzodiazepinen. Combinatiegebruik is daarom gevaarlijk.

 

Bron:

  1. Zitman, F. e.a. stoppen met chronisch gebruik van benzodiazepinen. Psyfar 2006.

 

Versie: december 2019