Wat zijn psychofarmaca?

Psychofarmaca zijn medicijnen die ingezet worden bij de behandeling van psychiatrische aandoeningen en psychologische problemen. Deze medicijnen worden altijd voorgeschreven door een specialist (psychiater bijvoorbeeld) en mogen alleen verstrekt worden door een professional die daartoe bevoegd is. Medicatie kan bijdragen aan de vermindering van klachten en symptomen, vaak naast een behandeling door een psycholoog. Langdurig gebruik kan nadelige gevolgen hebben, zoals gewenning of afhankelijkheid, cognitieve schade, seksuele problemen en/of gewichtstoename. Bij voorkeur wordt medicatie dan ook ingezet als kortdurende interventie en weer afgebouwd als de werking niet duidelijk of niet meer noodzakelijk is.

Psychofarmaca zijn in groepen te verdelen:

Antipsychotica

Deze medicijnen worden voornamelijk gebruikt om symptomen van een psychose te onderdrukken. Het duurt enkele dagen tot weken voordat er een spiegel in het bloed is opgebouwd die hoog genoeg is om een effect te veroorzaken. Antipsychotica komen meestal voor in (smelt)tabletvorm, waarbij de medicatie meestal eenmaal tot meermalen per dag moet worden ingenomen, maar kunnen ook met een injectie worden toegediend (depot). Een depot werkt enkele weken. Antipsychotica hebben het meeste effect op de positieve symptomen. Dit zijn de symptomen die een gezond iemand niet heeft, zoals wanen en hallucinaties. Met positief wordt hier bedoeld dat ze ‘extra’ zijn vergelijken met een gezond iemand. Deze medicijnen kunnen ernstige bijwerkingen hebben, zoals stijfheid van de spieren, seksuele problemen, trillingen (tremoren), vervlakking van emoties en sufheid. Veel voorkomende antipsychotica zijn haloperidol (Haldol), olanzapine (Zyprexa), quetiapine (Seroquel) en risperidon (Risperdal).

Antidepressiva en stemmingsstabilisatoren

Deze medicijnen hebben een positieve invloed op de stemming en hebben vooral effect bij milde tot matig ernstige depressieve klachten (antidepressiva) en bij manieën (stemmingsstabilisatoren). Ze bestaan alleen in tabletvorm, waarbij de medicatie minstens eenmaal tot meermalen per dag moet worden ingenomen. Deze psychofarmaca hebben pas effect na enkele weken, dan is er voldoende van de werkzame stof in het lichaam opgebouwd. De belangrijkste bijwerkingen zijn vervlakking van de emoties en vermindering van de zin in seks. Veel voorkomende antidepressiva zijn fluoxetine (Prozac), sertraline (Zoloft), paroxetine (Seroxat), fluvoxamine (Fevarin) en citalopram (Cipramil). Veel voorkomende stemmingsstabilisatoren zijn valproïnezuur (Depakine), carbamazepine (Tegretol) en lithium. Bij deze laatste bestaat de kans op vergiftiging bij overdosering.

Kalmerings- en slaapmiddelen (benzodiazepinen)

Deze medicijnen hebben een kalmerend effect en bevorderen het slapen. Ze werken meestal binnen zeer korte tijd (< een uur) en zijn na enkele uren door het lichaam afgebroken. Soms treden ontwenningsverschijnselen op bij het stoppen of afbouwen ervan. Gewenning en afhankelijkheid zijn dan ook de belangrijkste risico’s van (langdurig) gebruik. Veel voorkomende benzodiazepinen zijn oxazepam (Seresta), diazepam (Valium) en temazepam (Normison).

Stimulantia

Stimulantia of psycho-stimulantia zijn medicijnen met een stimulerend en concentratiebevorderend effect. De bekendste middelen zijn: methylfenidaat, beter bekend onder de merknamen Ritalin (of Ritaline) en Concerta, dex-amfetamine (rechtsdraaiende variant van amfetamine of speed), pemoline. Maar ook cafeïne, wat bijvoorbeeld voorkomt in koffie, in energy drinks en cola-preparaten valt onder de stimulantia. In energy drinks zitten vaak meerdere stimulerende middelen (cafeïne, taurine, guarana), tot wel drie of vier soorten in enkele merken.

Bron: Astare

Versie: juni 2020