Wat is snus? Over de effecten en risico’s van nicotinezakjes
Snus (spreek uit: ‘snuus’) is soort theezakje dat onder de bovenlip wordt gestopt. Het is een methode waarbij je nicotine binnenkrijgt zonder te roken en is van oorsprong afkomstig uit Zweden. Via bloedvaatjes in de bovenlip en mond komt de nicotine in het bloed terecht. Net zoals roken kan ook het gebruik van snus een verslavende werking hebben.
Er bestaan ook varianten zonder tabak (maar die wel nicotine bevatten). Deze worden onder de noemer nicotinezakjes, nicotine pods of nicotine pouches verkocht. Deze zijn de laatste tijd met name populair onder jongeren en worden in de volksmond ook vaak snus genoemd. Voor de leesbaarheid noemen we beide producten in dit artikel ‘snus’, tenzij onderscheid gemaakt moet worden.
Wat doet snus met je?
Het effect van snus lijkt op dat van het roken van een sigaret (of gebruik van een e-sigaret of vape). Maar het kan ook (veel) sterker voelen dan een sigaret. Dat ligt aan de tolerantie (gewenning) die iemand heeft en de hoeveelheid nicotine in de snus. In sommige varianten of merken zit meer nicotine dan andere.
Het gebruik van snus geeft een licht tintelend gevoel en mensen worden er alerter en energieker van. Bij sommigen heeft het ook een ontspannende werking. Zit er veel nicotine in de snus of heeft iemand (te) veel binnen gekregen? Dan kun je er ook misselijk of duizelig van worden. Verderop op deze pagina kun je meer lezen over de bijwerkingen van snus.
Wat is het verschil tussen snus, nicotinezakjes en snuiftabak?
Zuigtabak (snus) en snuiftabak lijken op elkaar. Het is beide fijngemalen tabak met geur en smaakstoffen erdoorheen. Het verschil zit hem in de soorten geur- en smaakstoffen. Daarnaast is de tabak is op een andere manier bewerkt. In (originele, Zweedse) snus zit bijvoorbeeld zout voor de smaak, in snuiftabak zit vaak eucalyptus voor het frisse gevoel. Echte snus is gestoomde tabak en snuiftabak is gedroogd.
Er bestaan ook varianten zonder tabak, de zogenaamde nicotinezakjes of nicotine pouches. Deze bevatten naast nicotine ook stoffen als cellulose, water, zout, zuurteregelaars en andere toevoegingen. De ingrediënten kunnen verschillen per merk en type.
Wat zijn de risico’s van snus?
Mensen vragen zich vaak af of het gevaarlijk is om snus te gebruiken. Nicotine is een giftige stof. Het is dé verslavende (werkzame) stof in tabak. Nicotine stimuleert de afgifte van adrenaline en prikkelt het zenuwstelsel waardoor het lichaam wordt opgejaagd. De hartslag gaat omhoog en de bloedvaten vernauwen zich. De temperatuur in handen en voeten gaat omlaag en de bloeddruk stijgt.
Nicotine werkt op het beloningssysteem, wat zorgt voor de verslavende werking. Het is een drug die heel snel effect heeft. Stopt men met gebruiken, dan is het nicotinegehalte in het bloed na anderhalf uur al gehalveerd. Dit maakt dat de gebruiker een leeg, onrustig gevoel krijgt. Na langere tijd zonder nicotine wordt de gebruiker nerveus, onzeker, geagiteerd en geprikkeld. Gebruikt diegene weer nicotine (snus), dan wordt snel nieuwe nicotine aangevoerd waardoor de vervelende gevoelens verdwijnen. De persoon voelt zich weer ontspannen.
Er zijn aanwijzingen dat de hersenen van jongeren gevoeliger lijken voor de belonende effecten van nicotine in vergelijking met de hersenen van volwassenen.
Is snus een veilig alternatief voor roken? Wat zijn de bijwerkingen?
Bij snus komen geen verbrandingsproducten vrij. Het is daarom minder schadelijk dan roken, maar de schadelijke werking van nicotine, namelijk verhoging van bloeddruk en schade aan de vaatwanden, blijft. Het risico op verslaving is door de nicotine bij zuigtabak (snus) groot. De kans op verslaving is echter wel iets lager dan bij roken. Als je tabak snust, komt de nicotine via het speeksel en de kleine bloedvaatjes in je mond in het bloed. Als je het rookt gaat het via de longen. De opname van nicotine in het bloed gaat via snus langzamer dan via roken. Vandaar dat snus iets minder snel verslavend is dan gewone rooktabak.
Ook zitten in (originele, Zweedse) snus maar liefst 28 kankerverwekkende stoffen. Snus verhoogt dus mogelijk de kans op neuskanker en mondkanker. Over de schadelijkheid van ingrediënten in nicotinezakjes is nog weinig bekend. Het is dus geen ‘veilig’ alternatief voor roken. Er valt echter wel een grote gezondheidswinst te verwachten als rokers massaal zouden overstappen op snus vanwege het gebrek aan verbrandingsproducten die de longen aantasten. Toch is het onverstandig om het gebruik van snus als ‘veiligere’ manier van inname te zien uit angst dat jongeren via snus makkelijker de overstap naar roken maken. Ze raken namelijk toch verslaafd aan nicotine en dat maakt de stap naar sigaretten kleiner.
Als iemand een te hoge hoeveelheid nicotine binnenkrijgt kan die persoon last krijgen van misselijkheid en duizeligheid. Dat is een lichte vorm van nicotinevergiftiging. Bij een zeer hoge hoeveelheid (ernstige vergiftiging) kan het ook zorgen voor hoofdpijn, een hoge bloeddruk en onregelmatige hartslag. In een enkel geval kan het zelfs leiden tot ademhalingsproblemen en coma.
Snus en zwangerschap
Het gebruik van snus tijdens de zwangerschap en borstvoeding brengt extra risico’s met zich mee. Uit onderzoek weten we dat dit de kans op een miskraam en vroeggeboorte vergroot en voor andere ontwikkelingsstoornissen in de pasgeboren baby kan zorgen.
Cijfers: gebruik van snus in Nederland
Er zijn duidelijke signalen dat snus de laatste jaren populairder is geworden onder jongeren in Nederland. Met het aanbod van nicotinezakjes in een grote hoeveelheid smaken, moderne verpakkingen en andere marketing-uitingen lijken producenten zich te richten op een jonge doelgroep. Omdat het nog om een vrij nieuwe trend lijkt te gaan is er nog niet zoveel onderzoek gedaan naar gebruik van snus of nicotinezakjes in Nederland.
Uit onderzoek in de regio Amsterdam (eind 2021) blijkt dat 6% van de jongeren op MBO-scholen de laatste 12 maanden een of meerdere keren snus heeft gebruikt. In de regio Gooi- en vechtstreek was dat 9%.
Begin 2022 deed ook NOS hier onderzoek naar. Onder 38000 minderjarige volgers op Instagram en TikTok werd gevraagd naar gebruik van snus. Een kwart gaf aan dat wel eens gebruikt te hebben, of nog steeds te doen.
Wat zegt de wet over snus?
De verkoop van snus (met tabak) is verboden in Nederland door Europese wetgeving. Grootverbruiker van snus is Zweden. Dat is het enige land binnen de Europese Unie waar snus niet verboden en dus legaal is.
Sinds november 2021 is er in Nederland een verbod op nicotinezakjes zonder tabak. Nicotinezakjes met 0,035 of meer milligram nicotine per zakje mogen niet meer verkocht of verhandeld worden in Nederland. Op de website van de Nederlandse Voedsel-en Warenautoriteit staat meer informatie.
Momenteel wordt door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport onderzocht of een totaalverbod van nicotinezakjes mogelijk is.
Bronnen / meer informatie
Meer weten over snus en nicotineproducten op scholen en binnen het onderwijs? Bekijk de gratis factsheet (PDF).
- Antenne onderzoek 2021
- Trends in maternal use of snus and smoking tobacco in pregnancy. A register study in southern Norway
- Verkoopverbod of niet: jongeren kopen massaal snus
Versie: augustus 2023
