Wat is het syndroom van Korsakov?

Het syndroom van Korsakov is een aandoening waarbij een gedeelte van de hersenen is beschadigd. Hierdoor ontstaan geheugenverlies en ernstige problemen met het plannen van activiteiten. Aan korsakov gaat in de helft van de gevallen een acute ziekte vooraf, de ziekte van Wernicke. Korsakov en Wernicke ontstaan door een gebrek aan vitamine B1. Dit kan voorkomen bij mensen met een alcoholprobleem. Zij zorgen dan soms niet meer goed voor zichzelf (verwaarlozing).

Bij mensen met Korsakov zijn de hersenen aangetast. Mensen met Korsakov hebben:

  • ernstige geheugenstoornissen;
  • ernstige problemen met het plannen en organiseren van hun dagelijkse activiteiten.

Syndroom van Korsakov: ernstige geheugenstoornissen

Het blijkt dat bij Korsakov vooral dat deel van het geheugen wordt aangetast waar informatie ligt opgeslagen over dingen die ze in hun leven hebben meegemaakt (het autobiografisch geheugen) en over dingen die ze hebben geleerd (het semantisch geheugen).

Het deel van het geheugen dat gaat over vaardigheden en handelingen is niet aangetast (het impliciete geheugen). De vaardigheid om een muziekinstrument te bespelen raakt men niet kwijt.

Korsakovpatiënten hebben waarschijnlijk zowel moeite met het opslaan, vasthouden als terughalen van informatie. Het is dus niet zo dat informatie alleen maar niet opgeslagen wordt, het kan ook zijn dat de informatie wel opgeslagen wordt maar gewoon niet gevonden kan worden. Ook reeds opgeslagen informatie kan verloren gaan. De oudste herinneringen, van ver voor de periode dat Korsakov optrad, blijven het best bewaard. Korsakovpatiënten hebben ook moeite herinneringen in de juiste tijd te plaatsen. Van dingen die lang geleden gebeurd zijn, geloven ze soms dat ze kort geleden hebben plaatsgevonden.

Om de gaten in hun geheugen op te vullen gaan patiënten allerlei verhalen fantaseren. Dat heet confabuleren. Confabuleren ontstaat ook doordat patiënten verhalen in een onjuist verband plaatsen. Het probleem daarbij is dat ze volstrekt geloven in de juistheid van hun verhalen.

Aangezien het impliciete geheugen (het geheugen dat gaat over vaardigheden en handelingen) nog wel intact is kunnen Korsakovpatiënten door oefeningen, nog wel vaardigheden leren. Behandeling van Korsakovpatiënten is dan ook vooral gericht op trainingen en oefeningen.

Ernstige problemen met het plannen van activiteiten

Korsakovpatiënten hebben grote moeite om activiteiten te ondernemen. Zonder aansturing hangen ze rond of liggen de halve dag in bed. Verder kunnen ze hun activiteiten niet plannen. Een eenmaal begonnen taak kunnen ze niet meer naar behoren afronden. Eenvoudige activiteiten als boodschappen doen mislukken daardoor. Ook hebben ze geen inzicht in hun eigen stoornissen. Ze begrijpen niet waarom ze falen en geven anderen de schuld.

De ziekte van Korsakov ontstaat door een tekort van vitamine B1. Een tekort aan vitamine B1 ontstaat door slechte voeding en door slechte opname van voedsel.

Ziekte van Wernicke

Aan de ziekte van Korsakov gaat vaak een acute fase vooraf, de ziekte van Wernicke. Deze kan levensbedreigend zijn maar ook mild verlopen waardoor hij vaak niet opgemerkt wordt.

Symptomen: suf, verward, oogbewegingsstoornissen, loopstoornissen en ontregeling van lichamelijke processen waardoor bewustzijnsdaling en coma kan optreden. De acute fase kan meestal behandeld worden. Na afloop treden bij veel patiënten geheugenstoornissen op. Deze patiënten hebben dan na de acute fase het syndroom van Korsakov.

De ziekte van Wernicke ontstaat door een absoluut tekort aan vitamine B1. Allerlei fysiologische processen raken hierdoor verstoord. Bij behandeling van de ziekte van Wernicke wordt onmiddellijk vitamine B1 toegediend. Een tekort aam vitamine B1 ontstaat door slechte voeding en door slechte opname van voedsel.

Meer over de ziekte van Korsakov

Uitzending Kruispunt over Korsakov

Bron: Het syndroom van Korsakov. Patient care/neuropsychiatrie & gedragsneurologie (2004).

 

Versie: juni 2020