Wat is een waterpijp of shisha?

Wat is een waterpijp?

Een waterpijp (shisha, hookah, nargileh (narghile), ghaliyan of hubble bubble) is een instrument waarmee je waterpijptabak of kruidenmengsels kan roken. In Nederland wordt waterpijp vooral gebruikt onder jongeren en gezien als sociale activiteit. In landen als Saudi-Arabië, Egypte en Libanon is waterpijp een traditionele manier van tabak roken. Waterpijp wordt thuis gebruikt maar ook in speciale café’s, ook wel shisha-lounges genoemd. Er zijn veel soorten rookwaar voor de waterpijp, zowel met als zonder tabak.

Wat is de geschiedenis van de waterpijp?

De waterpijp komt oorspronkelijk uit India en wordt al eeuwenlang gebruikt. Ongeveer 700 jaar geleden verspreidde het gebruik zich via Iran naar het Midden-Oosten. In het begin waren het vooral mannen die waterpijp gebruikten. De tabak die zij rookten bevatte nog geen smaken en zorgde voor irritatie aan de keel. Pas rond 1990 ontwikkelden fabrikanten uit het Midden-Oosten tabak met een smaakje. Dit deden zij door de tabaksbladeren te mengen met glycerine, honing, stroop en andere aromatische smaken. Hierdoor ontstond ‘melasse’, wat ‘witte honing’ betekent in het Arabisch. Melasse produceert rook wanneer het wordt verhit en kan verschillende smaken hebben. Ook is het zachter voor de keel.

Hoe gebruik je een waterpijp?

Het rookwaar wordt in een speciaal kommetje met gaatjes gelegd. Hierover wordt aluminiumfolie geplaatst en daarboven wordt een verhittingsbron geplaatst (een kooltje). Door aan het mondstuk van de slang te zuigen, wordt er lucht door de kom getrokken. De rook die dan ontstaat wordt via de pijp en de vaas met water gezogen en komt in de mond en longen terecht. De hitte van het kooltje wordt door de kom getrokken. Hierdoor wordt de tabak alleen verhit en niet verbrandt. Doordat het water de rook verkoelt, wordt er een zachte en koude rook geïnhaleerd. Hierdoor is het mogelijk meer rook te inhaleren en langere en diepere trekjes te nemen. Een waterpijpsessie duurt tussen de 20 en 60 minuten.

Hoe wordt een waterpijp verhit?

Een waterpijp kan op verschillende manieren worden verhit:

  • Quick-light of easy-light kooltjes
    Dit zijn houtkooltjes waar chemische stoffen aan zijn toegevoegd en daardoor snel vlam vatten.
  • Natuurkooltjes
    Aan natuurkooltjes zijn geen chemische stoffen toegevoegd. Voorbeelden hiervan zijn houtkooltjes, kokos of bamboe. Natuurkooltjes ontbranden langzamer dan quick-light of easy-light kooltjes.
  • Elektrische kooltjes
    Het roken van waterpijp met elektrische kooltjes is makkelijk. Er is geen externe verhitter nodig en de temperatuur kan worden ingesteld. De kooltjes worden verhit via een externe verhittingsbron met een omhulsel van materiaal wat goed geleid.

Soorten en prijzen waterpijp

Waterpijpen zijn er in verschillende soorten en maten en de prijzen lopen dan ook erg uiteen. Een waterpijp met meerdere mondstukken is duurder dan een waterpijp met maar één mondstuk. Een kleine waterpijp kan je vanaf ongeveer 15,- kopen, een wat grotere of sterkere kost ongeveer 40,- tot 60,-. Een doosje tabak kost tussen de 6,50 en 10,50.

Er zijn verschillende soorten rookwaar voor een waterpijp:

  • Niet gearomatiseerde waterpijp tabak
    Dit is de traditionele waterpijptabak en wordt ook wel ‘tumbak’, ‘tunbak’ of ‘ajami’ genoemd. Deze tabak bestaat uit gedroogde tabaksbladeren en bevat nicotine. Voor het gebruik worden de bladeren vochtig gemaakt.
  • Gearomatiseerde waterpijp tabak
    Deze soort, ook wel ‘molasse’ genoemd, bevat ook nicotine en bestaat uit een combinatie van tabak met stroop, honing, sap van suikerriet extracten, smaakstoffen en/of bevochtigingsmiddelen maar kan ook verschillende kruiden of vruchten bevatten.
  • Kruiden -en vruchtenmengsels
    Deze soort wordt ‘herbal molasses’ genoemd. Ze bevatten vaak dezelfde mix als wat er in de gearomatiseerde waterpijp zit, maar dan zonder tabaksbladeren en nicotine.
  • Aromatische stoomsteentjes
    Dit zijn steentjes waar geurstoffen overheen zitten en die verdampen wanneer het wordt verhit. Het wordt gezien als alternatief voor waterpijp tabak. De steentjes zijn er in verschillende smaken en wordt verkocht met en zonder nicotine.
  • Wiet of hasj
    Wiet en hasj worden ook gerookt via een waterpijp.

Wat zijn de effecten van waterpijp?

Wat voor effect een middel heeft, heeft met een aantal factoren te maken. De drug (het middel zelf, de dosering, de manier van inname), de set (factoren in de persoon die het neemt, zoals geslacht, gewicht, psychische gesteldheid, etc.) en de setting (factoren in de fysieke en sociale omgeving) bepalen samen de werking van een bepaald middel. Lees hier meer over bij: https://www.jellinek.nl/vraag-antwoord/effecten-van-drugs/

De volgende effecten zijn direct na het gebruik merkbaar:

  • Verhoogde hartslag
    Dit effect is alleen merkbaar wanneer waterpijp met nicotine wordt gerookt en treedt gelijk op na het gebruik van de waterpijp. De verhoogde hartslag wordt mogelijk veroorzaakt door de nicotine. Bij het roken van waterpijp met kruidenmengsels is dit effect niet merkbaar.
  • Verhoogde bloeddruk
    Ook dit is een mogelijk effect van het gebruik van nicotine en treedt niet op wanneer je waterpijp met kruidenmengsels rookt.
  • Versnelde ademhaling
    Direct na het gebruik versnelt de ademhaling.
  • Verminderde longfunctie
    Door het roken van waterpijp werken de longen minder goed. Dit komt omdat de werking van de kleinste vertakkingen van de luchtpijp worden verstoord. De kracht waarmee je uitademt neemt dus af.

Werking van waterpijp

Als je waterpijptabak rookt komt er nicotine, teer en koolmonoxide vrij. De teer die ontstaat bestaat uit zogenaamde ‘polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s) en zijn kankerverwekkend. Andere stoffen die vrijkomen zijn nitrosamines en zware metalen, zoals arsenicum, nikkel, cadmium, chroom en lood. Als je het roken van één sigaret vergelijkt met één waterpijpsessie wordt er 124 keer meer tabaksrook, 2 keer meer nicotine (als er tabak wordt gebruikt) en 11 keer meer koolstofmonoxide (uitgezonderd elektrische kooltjes) geïnhaleerd.

De rook die wordt geïnhaleerd komt via de longen in het bloed terecht en bereikt zo het hart. Het hart pompt het bloed naar de rest van het lichaam. Op deze manier komt het bij organen als de hersenen, lever en de nieren terecht. Deze organen zorgen voor de effecten, afbraak en de uitscheiding. Meer informatie daarover kunt u hier vinden.

Risico’s van waterpijp

Korte termijn:

  • Koolmonoxide of CO vergiftiging
    Bij het gebruik van houtskooltjes als verhittingsbron is de kans groot dat er koolmonoxidevergiftiging optreedt. Dit vanwege een onvolledige verbranding van de kooltjes. Hierdoor komt er koolmonoxide vrij. Symptomen van een koolmonoxide vergiftiging zijn: duizeligheid, misselijkheid, hoofdpijn en kortdurende bewusteloosheid.
  • Mogelijk infectiegevaar
    Doordat een waterpijp door meerdere mensen wordt gebruikt komen er bacteriën op de slang en het mondstuk. Deze bacteriën zouden kunnen leiden tot tuberculose, hersenvliesontsteking en hepatitis C. Er is niets bekend of gebruikers van de waterpijp ook echt geïnfecteerd raken.

Lange termijn:

Wat betreft gezondheidseffecten op lange termijn blijkt het lastig aan te geven of deze enkel veroorzaakt worden door het roken van waterpijp of dat deze effecten optreden door als gevolg van het roken van waterpijp in combinatie met het roken van sigaretten. Ook is niet bekend of er een relatie is tussen de mate van blootstelling aan rook van een waterpijp en het ontstaan van nadelige gezondheidseffecten. De volgende langetermijnrisico’s kunnen optreden:

  • Hart- en vaataandoeningen
    Door het roken van waterpijp neemt de kans op hart- en vaatziekten op lange termijn toe in vergelijking met mensen die geen tabak roken.
  • Luchtwegaandoeningen
    Het roken van waterpijp kan leiden tot kortademigheid en hoesten maar ook tot COPD, zoals (chronische) bronchitis en longemfyseem. Het roken van waterpijp kan ook leiden tot een verminderde longfunctie. Onderzoek toont aan dat de hoeveelheid lucht die iemand binnen één seconde uitblaast, ook wel ‘forced expiratory volume’ genoemd, is verminderd bij mensen die waterpijp roken.
  • Kanker
    Het roken van waterpijp wordt in verband gebracht met verschillende vormen van kanker zoals: longkanker, slokdarm, -maag, -mond, -hoofd en halskanker. Echter: de conclusies zijn gebaseerd op een klein aantal studies en deze zijn niet van al te hoge kwaliteit.
  • Negatieve geboorte-uitkomsten
    Het roken van waterpijp tijdens de zwangerschap verhoogt het risico op negatieve geboorte-uitkomsten, waaronder een lager geboortegewicht en geboortelengte en een kleinere hoofdomtrek.
  • Overige gezondheidsproblemen
    Naast bovenstaande gevolgen, zijn ook tandvleesaandoeningen, Multiple Sclerosis, het metabool  syndroom en mentale problemen, zoals depressie  en angststoornissen, mogelijk geassocieerd met  waterpijp roken. Dit is echter gebaseerd op  een klein aantal studies.

Risico’s van waterpijp verminderen

Het beste is uiteraard om geen waterpijp te roken. Om het risico op infectieziektes te verminderen is het aan te raden een eigen mondstuk te gebruiken en deze niet te delen met anderen. Om het risico long, hart -en vaataandoeningen te verminderen kun je het beste waterpijp roken met kruiden -en vruchtenmengsels of aromatische stoomsteentjes zonder tabaksbladeren en nicotine. Maar ook dan is het gebruik niet zonder risico’s. Om het risico op koolmonoxidevergiftiging te verminderen heeft het RIVM een aantal adviezen opgesteld:

1. Voorkom de vorming van koolstofmonoxide door de waterpijp op een elektrische manier te verhitten. Er komt hierdoor geen koolstofmonoxide vrij van de verhittingsbron.
2. Weest alert op de symptomen van een koolstofmonoxidevergiftiging, zoals lichte hoofdpijn en misselijkheid.
3. Ventileer de ruimte waar je waterpijp rookt goed.
4. Verhit de kooltjes in een aparte ruimte, die goed geventileerd kan worden of waar voldoende afzuiging aanwezig is.
5. Installeer een CO-meter, als er vaker in een zelfde ruimte waterpijp wordt gerookt. De meter geeft een alarmsignaal af wanneer de CO-concentratie te hoog wordt.

Verslavingskans van waterpijp

Het roken van waterpijp met tabak is net zo verslavend als het roken van sigaretten. Veel gebruikers denken dat de waterpijp schadelijke stoffen uit de rook filtert maar dit gebeurt maar voor een heel klein deel. Het grootste deel van de nicotine blijft actief.

Hoelang is waterpijp zichtbaar?

Wanneer waterpijp met tabak wordt gebruikt is de nicotine tot 2 dagen na gebruik in de urine zichtbaar. Kijk hier voor meer informatie.

Waterpijp en de wet

Waterpijp MET tabak
Als waterpijp tabak bevat is de Tabaks -en Rookwarenwet van toepassing. De belangrijkste regels die gelden voor het gebruik van waterpijp met tabak zijn:

  • Een rookverbod in alle openbare ruimten, waaronder ook horeca en shisha-lounges. Roken van waterpijp mag wel op het terras of in een rookruimte
  • Waterpijptabak mag niet verkocht worden aan jongeren onder de 18 jaar
  • Er geldt reclame -of sponsorverbod; met uitzondering van tabaksspeciaalzaken
  • Verpakkingen van waterpijptabak bevatten afschrikwekkende foto’s met een waarschuwing
  • Misleidende teksten op verpakkingen van waterpijptabak (zoals ‘biologisch’ of ‘light’) zijn verboden omdat het dan ten onrechte minder schadelijk voor de gezondheid lijkt te zijn

Wetgeving kruidenmengsel ZONDER tabak:
Sinds mei 2016 zijn er regels gesteld aan kruidenmengsels zonder tabak. Reden hiervan is een onderzoek van het RIVM waaruit blijkt dat bij de verhitting van deze kruidenmengsels ook schadelijke stoffen vrij kunnen komen. Deze kunnen leiden tot een verhoogd risico op hart -en vaatziekten of longaandoeningen. De belangrijkste regels die gelden voor het gebruik van kruidenmengsels zonder tabak zijn:

  • De verpakkingen bevatten een veiligheidswaarschuwing dat het roken van het product de gezondheid schaadt.
  • Sinds 1 juli 2017 geldt een verbod op de verkoop van kruidenmengsels zonder tabak aan jongeren onder de 18 jaar
  • Er geldt een reclame -en sponsorverbod

Waterpijp en het verkeer

Waterpijp roken in het verkeer is toegestaan, mits er geen drugs in wordt gerookt. Wanneer dit het geval zou zijn zou de overtreding onder de Opiumwet vallen. Als een bijrijder waterpijp met drugs rookt en de bestuurder zou deze rook ingeademd krijgen, dan valt dit onder artikel 8 van de Wegenverkeerswet (rijden onder invloed van drugs).

Bron: Factsheet waterpijp, Trimbos-instituut

 

Versie: november 2020