Hoe denken religies over drugs?

In de geschiedenis en de praktijk van vele religies is het gebruik van drugs eerder regel dan uitzondering. De gebruikte drugs zijn meestal van plantaardige oorsprong en hebben meestal een waarnemingsveranderend effect. Met een moeilijk woord worden ze wel de ‘entheogene’ (ofwel het ‘goddelijke in jezelf realiserende’) drugs genoemd. De drie grote godsdiensten van dit moment, het Jodendom, het christendom en de islam hebben in hun religieuze praktijk nooit psychoactieve middelen gebruikt.

Christendom, Jodendom en Islam

Voor de moderne mens lijkt de combinatie van drugs en religie nogal vreemd. Dat komt omdat de drie grote godsdiensten: het Jodendom, het christendom en de islam, in hun religieuze praktijk nooit psychoactieve middelen hebben gebruikt. Bij deze drie godsdiensten die met elkaar gemeen hebben dat ze één God vereren (de zogenaamde monotheïstische religies) waren drugs simpelweg afwezig. Zo werd in de opvatting gangbaar dat drugs en religie niet bij elkaar horen.

Overige Religies

In de geschiedenis en de praktijk van vele anderereligies is het gebruik van drugs echter eerder regel dan uitzondering. Het doel van het gebruik hangt af van de betreffende religie en de context. Soms gaat het de “priester” (de sjamaan) erom via contact met de goden een hogere wijsheid en praktische kennis te bereiken. Soms gaat het (de leden) om het vervuld zijn van het goddelijke en het versterken van het inzicht in zichzelf. Het religieuze gebruik heeft zelden negatieve effecten voor de gebruiker. Dat komt omdat het religieuze gebruik sterk gebonden is aan rituelen die misbruik voorkomen. Het middel wordt bijvoorbeeld maar een aantal keren per jaar en volgens speciale regels gebruikt.

In de ‘vedische tijd’ – dat is de vroegste fase van het hindoeïsme in India – werd een plant, ‘Soma’ genaamd, als een godheid vereerd. Van deze plant werd een drank gebrouwen die bij bepaalde rituelen werd gedronken. Deze drank zou gelukzaligheid en onsterfelijkheid brengen. Het is niet bekend om welke plant het hier ging. In het latere hindoeïsme wordt Soma niet meer gebruikt of aanbeden. In het moderne hindoeïsme speelt cannabis (marihuana) soms een belangrijke rol. Vooral de ascetische Sadhu’s roken dit middel op rituele wijze ten einde een hogere bewustzijnstoestand te bereiken.

In het oude Griekenland bestonden verscheidene mysteriereligies waarin psychoactieve dranken werden gebruikt. Vermoedt wordt dat het hier om opiaten ging, maar zeker is dat niet, want alleen ingewijden kenden het geheime gebruik. Met het verdwijnen van deze godsdiensten ging deze kennis verloren.

Ook in religies die het figuur van de ‘sjamaan’ kennen komt het gebruik van entheogene middelen voor. In Afrika, Amerika en Noordoost-Azië is de sjamaan iemand met religieus gezag. In trance bezoekt hij/zij de bovennatuurlijke wereld om daar de kennis op te doen om bepaalde, concrete vraagstukken op te lossen: bijvoorbeeld in kwesties rond ziekte en genezing. Een van de manieren om de trance op te wekken is het gebruik van entheogene drugs (zoals de vliegenzwam).

In Amerikaansindiaanse religies worden geestverruimende middelen niet alleen door de sjamaan gebruikt maar ook door (een deel van) de stam, binnen gemeenschappelijke rituelen. Aan het einde van de 19e eeuw ontstond een nieuwe indiaanse godsdienst, de Native American Church, waarin de peyotecactus (mescaline) als sacrament een belangrijke rol speelde. Dat is nog steeds het geval.

Santo Daime Kerk

In een nog recentere religie – de van oorsprong Zuid-Amerikaanse Santo Daime kerk- wordt tijdens de liturgie de ayahuasca-thee gedronken waarvan DMT de psychoactieve component is. DMT (en ayahuasca omdat het DMT bevat) valt staat op lijst I van de Opiumwet. Het middel wordt gezien als een harddrug, net als MDMA en cocaïne. Een uitzondering gold voor de Santo Daime-kerk. Zij mochten sinds 2001 ayahuasca in hun kerk gebruiken. Echter, in maart 2018 heeft het Amsterdamse hof de Santo Daime-kerk verboden om nog langer sessies te organiseren met ayahuasca.

Versie: mei 2012