Wat is Ritalin?
Ritalin is de merknaam van een medicijn dat wordt voorgeschreven bij ADHD en narcolepsie (slaapzucht). De werkzame stof in Ritalin is methylfenidaat. Dit is een stof die nauw verwant is aan amfetamine. De werking van methylfenidaat is vergelijkbaar met amfetamine, maar is minder sterk. De effecten houden ook minder lang aan.
In de hersenen zorgt methylfenidaat voor de afgifte van dopamine en noradrenaline. Ook blokkeert het medicijn de heropname van deze stoffen.
Concerta
Ook Concerta wordt voorgeschreven voor ADHD en bevat eveneens methylfenidaat. Het verschil tussen Ritalin en Concerta is dat Concerta langer doorwerkt omdat het vertraagd de methylfenidaat afgeeft.
Wat is ADHD?
ADHD is een gedragsstoornis die kan voorkomen bij kinderen en bij volwassenen.
Kinderen met ADHD zijn hyperactief, impulsief, opstandig en kunnen zich niet concentreren. Naar schatting hebben in Nederland 30.000 tot 100.000 kinderen ADHD; 40.000 van hen worden behandeld (1). Volwassenen met ADHD voelen zich onrustig en kunnen zich ook moeilijk concentreren.
Wat is narcolepsie?
Narcolepsie is een slaapziekte. Mensen met narcolepsie hebben overdag last van onbedwingbare slaapaanvallen, ook al hebben zij de nacht daarvoor goed geslapen.
Wat doet methylfenidaat?
Methylfenidaat heeft een stimulerende werking op het centrale zenuwstelsel en verhoogt het vermogen tot concentratie. Hierdoor worden kinderen met ADHD minder snel afgeleid en rustiger. Methylfenidaat geneest niet maar verlicht de symptomen. Bij 70% tot 80% van de kinderen die methylfenidaat krijgt voorgeschreven, verbeteren klachten als hyperactiviteit, chaotisch gedrag en emotionele prikkelbaarheid.
Behandeling is zinvol
Behandeling met methylfenidaat is zinvol. Ook om latere problemen te voorkomen. Gebleken is dat kinderen met ADHD een grotere kans hebben om verslaafd te raken dan kinderen die geen ADHD hebben. Bij een behandeling voor ADHD neemt de kans op een latere alcohol- of drugsverslaving weer af (1).
Bijwerkingen methylfenidaat
1 op de 3 kinderen die methylfenidaat gebruikt, heeft enigszins last van bijwerkingen. Onder andere: gebrek aan eetlust, niet kunnen inslapen, hoofdpijn, buikpijn en psychische klachten als nervositeit, angst en snel geïrriteerd zijn. Treden er bijwerkingen op, neem dan contact op met de huisarts.
Contra-indicaties methylfenidaat
Als contra-indicaties gelden onder meer hart- en vaatziekten, verhoogde bloeddruk, spanningsklachten en psychische stoornissen zoals angst, psychose of depressie.
Overdosering
Zonder medisch toezicht bestaat de kans op overdosering. Overdosering heeft mogelijk nare gevolgen, waaronder braken, agitatie, trillen, spiertrekkingen, convulsies (eventueel gevolgd door coma), euforie, verwarring, hallucinaties, delirium, zweten, hoofdpijn, oververhitting, hartritmestoornissen, bloeddrukverhoging enz. Neem in het geval van overdosering contact op met de arts of de apotheker.
Verslavingskans methylfenidaat
Bij chronisch gebruik kan gewenning of psychische afhankelijkheid optreden. Gebruik van methylfenidaat door mensen met ADHD of narcolepsie moet daarom onder begeleiding van een (huis)arts plaatsvinden. Het voorschrijven van methylfenidaat is niet oneindig. De behandeling zal meestal eindigen tijdens of na de puberteit.
Ritalin gebruiken als drug
Gebruik zonder doktersvoorschrift als zelfmedicatie of drug heeft risico’s vanwege:
- de bijwerkingen,
- het over het hoofd zien van contra-indicaties en
- de mogelijkheid van overdosering.
Mensen die methylfenidaat gebruiken zonder voorschrift van een dokter, merken in de eerste plaats een toename van de hartslag en voelen hun vermoeidheid minder (vooral als ze wat ouder zijn). In hogere doseringen lijken de effecten op amfetamine.
Aantallen
In de Verenigde Staten heeft 2% tot 4% van de scholieren het afgelopen jaar ten minste 1 keer oneigenlijk methylfenidaat gebruikt.
In Nederland ligt het gebruik zonder doktersvoorschrift lager. In een onderzoek onder leerlingen tussen de 12 en 17 jaar bleek dat 1,2 % het afgelopen jaar ten minste 1 keer oneigenlijk (zonder doktersvoorschrift) methylfenidaat heeft gebruikt (2). In totaal gaat het om 20.000 scholieren.
Het feit dat methylfenidaat slechts op doktersvoorschrift te verkrijgen is, gaat misbruik tegen.
Risico’s verminderen
Methylfenidaat mag alleen op doktersvoorschrift gebruikt worden en moet ingenomen worden volgens de voorgeschreven dosis. De arts controleert regelmatig hoe het medicijn werkt en of er ongewenste bijwerkingen zijn.
De wet
Methylfenidaat staat op lijst I van de Opiumwet, maar valt ook onder de Geneesmiddelenwet. Recepten worden gecontroleerd door de apotheek.
Bronnen:
- Niessink, R., Overige stimulerende middelen. In: Drugs en alcohol. Gebruik misbruik en verslaving. Houten, 2008
- Poel, A. e.a., Oneigenlijk gebruik van medicijnen door jongeren. IVO. Rotterdam, 2007.
Versie: januari 2021
